CAR-T cells

CAR-T celle są wytwarzane poprzez pobranie próbki krwi od pacjenta, wyizolowanie z niej limfocytów T oraz modyfikację genetyczną limfocytów T w celu ekspresji nowego receptora chimerycznego. Transdukcja genów CAR do limfocytów jest przeprowadzana przy użyciu wektora wirusowego. W zatwierdzonej przez FDA terapii, receptor CAR rozpoznaje antygen CD19 na limfocytach B, zarówno na ich komórkach białaczkowych, jak i na zdrowych limfocytach B.

Chimeryczny receptor, który jest „dodawany” do limfocytów T pacjenta, jest utworzony z części rozpoznającej antygen przeciwciała, wewnątrzkomórkowej domeny sygnalizacyjnej receptora limfocytów T oraz dodatkowych cząsteczek kostymulujących. CARy mają zdolność do rozpoznawania antygenów, które nie są prezentowane w kontekście MHC (głównego układu zdolności tkankowej).

Pierwszy lek

Lek Tisagenlecleucel został zatwierdzony do leczenia pacjentów w wieku do 25 lat cierpiących na ostrą białaczką limfoblastyczną (ALL) wywodzącą się z prekursorów limfocytów B, która jest oporna na leczenie lub w jej drugim lub kolejnym nawrocie. Lek ten został zatwierdzony po badaniach przeprowadzonych na 63 pacjentach z nawrotową lub oporną na leczenie ostrą białaczką limfoblastyczną.

Po wytworzeniu preparatu złożonego z limfocytów T z chimerycznym receptorem antygenowym, pacjentom podano chemioterapię mającą osłabić ich układ immunologiczny. Po dwóch dniach od chemioterapii pacjenci otrzymali preparat zawierający ich własne limfocyty T z chimerycznym receptorem antygenowym.

Spośród wszystkich pacjentów, u prawie 83% potwierdzono remisję choroby, z czego u 63% stwierdzono całkowitą remisję, a u pozostałych 19% całkowitą remisję z niecałkowitą regeneracją hematologiczną.

Następca Tisagenlecleucelu

Lek Yescarta został zatwierdzony do leczenia dorosłych pacjentów z chłoniakiem nieziarniczym, u których przynajmniej dwie inne terapie nie przyniosły oczekiwanych efektów. Na 101 pacjentów biorących udział w badaniach, u których pozostałe terapie zawiodły, Yescarta przyniosła wspaniałe efekty. U 51% pacjentów badania wykazały całkowitą remisję choroby, a u 21% częściową remisję. Odpowiedź na terapię jest bardzo szybka, a pierwsze efekty zauważalne już w ciągu 1 miesiąca od jej otrzymania.

Jak zauważył komisarz FDA Scott Gottlieb w dniu zatwierdzenia drugiego leku opartego na CAR-T cells „dzisiejszy dzień to kolejny kamień milowy w rozwoju nowego naukowego paradygmatu w leczeniu poważnych chorób. W ciągu zaledwie kilku dziesięcioleci terapia genowa zmieniła się z obiecującej koncepcji w praktyczne rozwiązanie śmiertelnych i w dużej mierze nieuleczalnych postaci nowotworów”.

Działanie niepożądane

Niestety, pomimo wysokiej skuteczności, zatwierdzone leki powodują szereg działań niepożądanych. Jest to między innymi zespół uwalniania cytokin CRS i neurotoksyczność z encefalopatią objawiającą się afazją, dezorientacją i sennością oraz bólami głowy. Ponieważ podczas leczenia atakowane są wszystkie limfocyty B możliwe jest wystąpienie hipogammaglobulinemii, czyli spadku stężenia lub braku przeciwciał.

Należy jednak pamiętać, że każda terapia niesie za sobą ryzyko efektów ubocznych. Natomiast zatwierdzenie terapii genowej przez FDA jest niewątpliwym sukcesem i pokazuje, że innowacyjne koncepcje oraz oryginalne terapie mają szansę wejść do konwencjonalnego leczenia nowotworów.