Odkrywcy z ogólniaka

Podczas gdy ich koledzy grają w kosza lub zakładają pierwsze zespoły muzyczne, a koleżanki plotkują albo szaleją na zakupach, oni przeglądają serwisy z informacjami na temat najnowszych odkryć naukowych, czytają publikacje i doglądają swoich eksperymentów. Często rozwiązania, które proponują nastoletni odkrywcy są tak proste i zarazem trafne, że to aż nieprawdopodobne, że nikt wcześniej tego nie wymyślił. Przykłady można mnożyć. Pierwszy komputer Apple powstał z pasji w… garażu. Podobnie wyglądają początki wyszukiwarki Google. Okazuje się, że biotechnologia również jest dziedziną, którą można uprawiać nie mając naukowego tytułu.

Pod koniec sierpnia za sprawą materiału BBC cały świat dowiedział się o osiągnięciu amerykańskiego piętnastolatka Jacka Andraki. Chłopiec stworzył test na raka trzustki, który jest 168 razy szybszy i jednocześnie 26-krotnie tańszy niż test, stanowiący do tej pory złoty standard. Uzdolniony nastolatek uzyskał patent na swój wynalazek, za który w maju został nagrodzony 75 tysiącami dolarów w konkursie International Science and Engineering Fair organizowanym przez Intel. Jack zawsze interesował się nowinkami, dużo czytał w Internecie na temat aktualnych osiągnięć, a rakiem trzustki zainteresował się ze względu na śmierć chorującego na ten najbardziej bezlitosny nowotwór wujka. Pewnego dnia w trakcie lekcji biologii skojarzył ze sobą różne fakty z dziedziny onkologii i nanotechnologii. Postanowił przetestować swój pomysł. W tym celu kontaktował się z blisko 200 laboratoriami, z czego tylko jedno postanowiło udostępnić mu swój sprzęt i użyczyć pomocy merytorycznej. Aktualnie Andraka kontynuuje swoje badania właśnie na John Hopkins University w Baltimore.

W 2008 roku szesnastolatek zaproponował rozwiązanie jednego z najbardziej naglących problemów ekologicznych – zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Rozkład nagromadzonego plastiku może trwać do tysięcy lat, ale młody Kanadyjczyk Daniel Burd uznał, że natura potrafi samodzielnie znaleźć rozwiązanie z każdej sytuacji. Skoro rozkład plastiku trwa tak długo, ale jednak zachodzi, coś musi go przeprowadzać. Postawił na mikroorganizmy, które wystarczy „zachęcić” do bardziej wydajnej pracy. Zebrał masę bakterii zasiedlającą porzucone plastikowe odpady i umieścił ją w pożywce na bazie ekstraktu drożdżowego razem z kawałkami plastiku. Eksperymentując z różnymi temperaturami zachodzenia procesu, dostosował warunki tak, że możliwe było rozłożenie plastikowej torebki w trzy miesiące! Następnie chłopak wyizolował bakterie posiadające te zdolności (część z nich należała do rodziny Pseudomonas, część do Sphingomonas). Burd zaproponował także możliwość wykorzystania mikroorganizmów na skalę przemysłową, w fermentorach. Za swoje odkrycie został uhonorowany nagrodą w konkursie Canada-Wide Science Fair w Ottawie.

Kolejnym przykładem łebskiej nastolatki jest córka chińskich imigrantów, siedemnastoletnia obywatelka Stanów Zjednoczonych Angela Zhang. Dziewczyna również zaczęła od zdobywania wiedzy z publikacji naukowych. Rok później pracowała już w laboratorium na Uniwersytecie Stanforda nad własnymi badaniami. Angela połączyła cytotoksyk z polimerem, który ulega adhezji do nanocząsteczek przylegających do komórek nowotworowych, co jest widoczne na rezonansie magnetycznym, dzięki czemu lekarze mogą precyzyjnie namierzyć ogniska zmian. Co więcej, po naświetleniu tych miejsc podczerwienią, polimer ulega degradacji, uwalniając cytotoksyczny lek do komórek nowotworowych, nie narażając przy tym zdrowych komórek organizmu. Na razie pomysł przetestowano tylko na modelach zwierzęcych, ale już teraz nastolatka została nagrodzona za swoje badania 100 tysiącami dolarów w konkursie firmy Siemens.

W czym tkwi sekret biotechnologicznych Jobsów, Gatesów i Zuckrebergów? Może ci młodzi ludzie są po prostu bardzo inteligentni? Może ich sukces wynika z dobrej organizacji systemu szkolnictwa? Może z autentycznej dziecięcej ciekawości i wyobraźni, która z dwóch pozornie niezwiązanych ze sobą danych potrafi skompilować spójną całość? A może – w przeciwieństwie do niektórych pracowników naukowych – nastoletni odkrywcy spędzają więcej czasu na Pubmedzie niż na Facebooku?

Martyna Franczuk

Literatura: