4 października 2012 r. świat naukowy obiegła informacja,  że japońskim badaczom z Kyoto udało się otrzymać komórkę jajową z komórek skóry myszy. Co więcej, komórka ta została zapłodniona poza organizmem zwierzęcia i wprowadzona do macicy, w wyniku czego otrzymano zdrowe, płodne potomstwo.

Etapem pośrednim pomiędzy komórkami skóry (fibroblastami), a komórką jajową były indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste (ang.induced pluripotent stem cells, ips), za których otrzymanie Komisja Noblowska przed kilkoma dniami przyznała prestiżową nagrodę w dziedzinie medycyny i fizjologii.

Fibroblasty pobrane z „myszy-matki” zostały przeprogramowane do komórek ips, a one z kolei zostały przekształcone w komórki macierzyste podobne do komórek prapłciowych (ang. primordial germ cell-like cells, PGCLCs).

Kolejnym krokiem było stworzenie in vitro „sztucznego jajnika” poprzez otoczenie wyżej wymienionych PGCLCs  komórkami somatycznymi jajnika. Okazało się, że dzięki sygnałom chemicznym wysyłanym przez tak stworzone środowisko, w komórkach nastąpiło wymazanie imprintingu oraz uzyskanie potencjału mejotycznego. W ten sposób otrzymano in vitro bezpośrednie prekursory komórek jajowych, których ostateczne dojrzewanie nastąpiło już po wprowadzeniu ich do organizmu „myszy matki”.

Po kilku tygodniach przystąpiono do ostatniego etapu eksperymentu – do klasycznej procedury zapłodnienia in vitro. Pobrano więc dojrzałe komórki jajowe, zapłodniono je i wprowadzono do macicy myszy.  W wyniku tego otrzymano zdrowe potomstwo zdolne do rozmnażania płciowego w sposób naturalny.

Warto wspomnieć, że rok wcześniej tej samej grupie badawczej udało się w podobny sposób otrzymać mysie plemniki zdolne do zapłodnienia.

Zapytany o perspektywy zastosowania nowatorskiej metody otrzymywania komórek jajowych we współczesnej medycynie rozrodu wspomaganego, dr Hayashi (będący pierwszym autorem przełomowej publikacji) stwierdził, że zastosowanie procedury u ludzi wymagałoby lepszego zrozumienia procesu dojrzewania ludzkich komórek jajowych. Należałoby również zastanowić się nad długofalowymi konsekwencjami tej metody dla zdrowia poczętych dzieci. Nie bez znaczenia są też kontrowersje etyczne związane z testowaniem nowej procedury na organizmach ludzkich.

Niemniej istotne jest, że wykazano w sposób niebudzący wątpliwości możliwość uzyskania zdolnych do zapłodnienia gamet w warunkach laboratoryjnych, co otwiera nowe perspektywy rozwoju medycyny i wyznaczna nowe kierunki badań.

Ewa Rojczyk-Gołębiewska

Źródła:

Hayashi K, Ogushi S, Kurimoto K, Shimamoto S, Ohta H, Saitou M. Offspring from Oocytes Derived from in Vitro Primordial Germ Cell-Like Cells in Mice.Science 2012 Oct 4. [Epub ahead of print]

http://www.bbc.co.uk/news