Mechanizm działania szczepionki RTS,S opiera się na produkcji przeciwciał przeciwko białkom obecnym na powierzchni sporozoitu, jednak to stadium rozwojowe pasożyta trwa stosunkowo krótko, co stawia RTS,S przed trudnym zadaniem – jeśli chociaż jeden sporozoit dotrze do wątroby, może spowodować rozwinięcie się malarii. Szczepionka powinna zatem prowadzić do wytwarzania dużej ilości przeciwciał, aby zniszczyć każdy pojedynczy sporozoit. Trwają także prace nad alternatywą wersją szczepionki RTS,S. Nowe metody skupiają się na eliminacji pasożyta, gdy ten znajduje się już w wątrobie. Wyeliminowanie zarażonych komórek wątroby zapobiegłoby dalszemu przenoszeniu choroby, ponieważ objawy związane z malarią pojawiają się dopiero po opuszczeniu wątroby przez pasożyta. – Mamy trzy antygeny, które wybraliśmy z wieloletnich badań przesiewowych, które chciałabym dodać do kliniki – mówi Denise Dolan, naukowiec zajmujący się szczepionkami z Australian Institute of Tropical Health and Medicine w Cairns. Badania skupiają się głównie na wykorzystaniu antygenów wywołujących odpowiedź zarówno w wątrobie, jak i we krwi. Sposobem na zwiększenie odpowiedzi immunologicznej jest wstrzyknięcie fragmentu DNA zarodźca lub wektora wirusowego, a następnie wzmocnienie go poprzez użycie adenowirusów. Taka kombinacja prowadzi do wytworzenia silnej odpowiedzi immunologicznej.

Obiecującą opcją wydaje się żywa atenuowana szczepionka przeciwko malarii. W celu eliminacji wirusa próbuje się wykorzystać metodę edycji genów CRISPR-Cas9, tworząc pasożyta, który dociera do hepatocytów, penetruje do komórek, ale nigdy ich nie opuszcza. – Nasz nowy pasożyt może zainfekować wątrobę, replikować się i stać się maszyną do produkcji antygenów – twierdzi prof. Stefan Kappe z Center for Infectious Disease Research w Seattle, naukowiec pracujący nad szczepionką. Zapotrzebowanie na skuteczną szczepionkę przeciwko malarii rośnie, dlatego wciąż trwają prace nad jej stworzeniem. – Nasze najlepsze produkty będą łączone na różne sposoby – twierdzą naukowcy. 

Badania nad szczepionką celującą w białko okołosporozoitowe (CSP)

PfRH5 jest obecnie najbardziej zaawansowanym antygenem kandydującym na szczepionkę nowej generacji. Stanowi on niezbędny element do inwazji ludzkich erytrocytów. Po podaniu szczepionki dochodzi do wiązania się antygenu z basiginą, prowadząc do gwałtownego wzrostu poziomu wapnia w erytrocytach. Niektóre badania sugerują, że ten skok poziomu wapnia jest skorelowany z echinocytozą, co może mieć znaczenie dla inwazji wirusa. Kontakt z antygenami prowadzi do wytworzenia przeciwciał anty-PfRH5. Głównym mechanizmem działania przeciwciał jest zaburzenie interakcji PfRH5 z basiginą. Wyniki badań przedklinicznych szczepionki wykazały korzystny profil bezpieczeństwa oraz wysoki poziom przeciwciał po ekspozycji, znacznie przekraczający poziomy nabyte podczas naturalnej infekcji malarią. Obiecujące wydaje się wykorzystanie kompleksu antygenów, zdolnych do indukowania neutralizujących przeciwciał. Jak widać, podejście do stworzenia szczepionki jest wielokierunkowe, celuje w różne stadia rozwojowe pasożyta. Zrozumienie mechanizmów działania antygenów umożliwia opracowanie wysoce skutecznych szczepionek. Pozytywne wyniki badań klinicznych tych najlepiej rokujących stanowią milowy krok w świecie nauki. Mogą one zostać włączone do "globalnego zestawu narzędzi" walki z malarią.