Portal biotechnologia.pl : Tworzony przez największe Uczelnie Krakowa - Uniwersytet Jagielloński (z CMUJ) i Uniwersytet Rolniczy wspólny ośrodek badań, będzie w opinii ekspertów, wizytówką naszego kraju. Co wyróżnia Państwa działalność wobec świadczących podobne usługi Parków Technologicznych?
Prof. dr hab. Kazimierz Strzałka – koordynator projektu Małopolskie Centrum Biotechnologii : MBC to instytucja prowadząca działalność naukowo – badawczo - rozwojową, umożliwiającą wykonywanie kompleksowych badań w obszarze BIO na różnych poziomach funkcjonowania organizmu. MCB przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności polskiej myśli biotechnologicznej, a także zacieśnieni współpracę między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką. W odróżnieniu od Parków Technologicznych głównym celem MCB nie będzie świadczenie usług. MCB nie będzie również, tak jak Parki Technologiczne, lokować czy inkubować firm typu start up. Poprzez realizację aplikacyjnych projektów badawczych, we współpracy z przemysłem, będzie natomiast generować know-how i patenty. Oprócz badań o charakterze aplikacyjnym MCB będzie także prowadzić badania podstawowe i publikować ich wyniki.
Prof. Kazimierz Strzałka (Fot. Mateusz Skwarczek / AG)
Kiedy narodził się pomysł utworzenia MCB i jaki jest główny cel jego działalności?
Pomysł utworzenia MCB zrodził się w 2004 r. i został zaakceptowany przez Centrum Zaawansowanych Technologii AKCENT- konsorcjum, które zostało utworzone przez Akademię Górniczo-Hutniczą, Politechnikę Krakowską, Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Rolniczy w Krakowie. Członkami konsorcjum są Rektorzy tych uczelni. Realizację projektu MCB powierzono Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.
Udało się Państwu pozyskać kapitał na budowę i wyposażenie MCB. Jakie obowiązki spoczywają teraz na beneficjencie?
Po pierwsze, musimy dobrze zrealizować projekt oraz starannie rozliczyć się z jego wykonania. Po zakończeniu inwestycji, jako twórcy projektu, powinniśmy zapewnić prawidłowe funkcjonowanie Centrum. Zgodnie z założeniami projektowymi, MCB powinno realizować nie tylko badania podstawowe, ale również projekty aplikacyjne. Już teraz aplikujemy o granty do różnych instytucji w Polsce i Europie tak , by w momencie otwarcia MCB posiadało o projekty do realizacji. Projekty umożliwią pokrycie kosztów utrzymania Centrum.
Na jakim etapie realizacji jest obecnie projekt utworzenia MCB?
Obecnie jesteśmy na etapie budowy głównego budynku. Z początkiem listopada 2011 r. firma Budimex przejęła plac budowy. W chwili obecnej trwają prace związane z betonowaniem fundamentów. Natomiast, w ramach projektu przeprowadzono już modernizację Pracowni Hodowli Komórek oraz Szklarni Doświadczalnej, zlokalizowanych w budynku Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (WBBiB UJ).
Pracownia Hodowli Komórek mieszcząca się w Zakładzie Biologii Komórki WBBiB UJ stworzona została zgodnie z najnowszymi standardami UE, dotyczącymi bankowania i prowadzenia hodowli ludzkich komórek przeznaczonych do użycia klinicznego. Jest to jedyna w Polsce jednostka z ponad 10-letnim doświadczeniem w leczeniu ran z wykorzystaniem hodowanych in vitro komórek skóry. Oprócz aplikacji w leczeniu rozległych oparzeń i troficznych owrzodzeń, namnażane in vitro komórki skóry mogą być użyte również w chirurgii plastycznej, a także w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym.
Szklarnia Doświadczalna została wyposażona w profesjonalne urządzenia umożliwiające kontrolę warunków uprawy roślin: automatyczne zasłony cieniująco-termoizolacyjne i zaciemniające, instalację do doświetlania roślin, instalację centralnego ogrzewania, instalację nawodnieniową, przesuwne stoły uprawowe oraz komputerowy system sterowania urządzeniami i klimatem.
W ramach projektu, w pomieszczeniach zastępczych, użyczonych przez niektóre współpracujące wydziały UJ, uruchomiono także 5 specjalistycznych pracowni:
1. Bioinformatyczną - zakupiono wysokowydajny klaster obliczeniowy oparty o architekturę procesorów x86_64. Klaster pracuje pod kontrolą systemu CentOS (odpowiednik Red Hat Enterprise Linux). Na klastrze zainstalowany jest system kolejkowania zadań PBS. Obliczenia prowadzone są przy użyciu oprogramowania do mechaniki i symulacji dynamiki molekularnej.
2. Kalorymetryczną – pracownię wyposażono w różnicowy kalorymetr skaningowy NANO DSC III (model 6300) z celą kapilarną (o objętości 0.3 mL), izotermiczny kalorymetr miareczkujący NANO ITC 2G z zestawem komputerowym i oprogramowaniem sterującym oraz wysokosprawny chromatograf cieczowy serii HPLC 1200 Agilent Technologies, wyposażony w detektor ELSD.
3. Spektrometrii Masowej - pracownię wyposażono w spektrometr masowy micrOTOF-QII (Bruker) sprzężony z układem nanoHPLC - UltiMate 3000RS LC nanoSystem (Dionex) oraz skaner i wycinarkę plamek typu Ettan™ Spot Picker . Jest to zautomatyzowany system służący do precyzyjnego wycinania plamek białkowych z żeli dwuwymiarowych.
4. Rentgenograficzną - pracownię wyposażono w najwyższej klasy dyfraktometr rentgenowski firmy Rigaku, który składa się ze źródła promieniowania rentgenowskiego zrealizowanego w technologii wirującej anody (MicroMax-007HF), konfokalnej optyki rentgenowskiej (VariMax-HF), detektora – płyty obrazowej (R-AXIS IV++) oraz detektora CCD (Saturn – 944+). Ponadto zestaw zawiera niezbędne oprogramowanie umożliwiające zbieranie i analizę danych zarówno w krystalografii makromolekularnej, związków małocząsteczkowych oraz dyfrakcji proszkowej.
5. Mikromacierzy - zakupiono system do mikromacierzy wraz z mikroskopem m-FISH oraz do mikrodysekcji.
Utworzenie w/w pracowni umożliwiło rozpoczęcie realizacji pierwszych projektów badawczych. Projekty te zapewnią częściowe pokrycie kosztów eksploatacji głównego budynku w momencie oddania go w użytkowanie.
Czy MCB będzie koordynować projekty aplikacyjne?
MCB będzie realizować projekty aplikacyjne. Jest to jeden z głównych celów utworzenia Centrum.
Czy projekty naukowe, które mają być prowadzone w MCB już ruszyły?
Obecnie realizowane są projekty w których MCB jest współwykonawcą.
MCB ma silne podstawy naukowe oraz renomę krakowskich uczelni. Czy planujecie Państwo nawiązać współpracę z uczelniami spoza granic kraju?
W MCB, już na etapie realizacji projektu, staramy się nawiązać współpracę z uczelniami i instytucjami naukowymi spoza granic Polski. Do tej pory zawarliśmy umowę o współpracy z Towarzystwem Maxa Plancka w Niemczech. Prowadzimy również rozmowy z francuskim CNRS-em, ale tutaj jesteśmy dopiero w fazie wstępnych ustaleń.
Czy ta międzyuczelniana inicjatywa znajdzie swoje miejsce na polskim rynku? Czy Centrum będzie świadczyć usługi także dla przemysłu?
Mamy oczywiście wielką nadzieję, że tak. Obecnie w Polsce istnieją bardzo duże możliwości finansowania projektów aplikacyjnych we współpracy z przemysłem. Są to konkursy organizowane głównie przez PARP (np. działanie 1.4-4.1 POIG) oraz NCBiR (np. program InnoTech, który w 2011 r. sfinansował badania naukowe na niebagatelną kwotę 1,5 mld zł). W Europie nowym unijnym programem ramowym będzie strategia Horizon 2020 już obecnie nazywana 8. Programem Ramowym. Horizon 2020 będzie największym jak dotąd unijnym programem tego typu - przewidywany budżet w latach 2014-2020 ma wynieść 80 mld euro. W tych programach widzimy dużą szansę na pozyskanie funduszy na działalność MCB.
Natomiast, jeśli chodzi o usługi dla przemysłu, przewidujemy współpracę z przedsiębiorcami, głównie poprzez wspólną realizację projektów badawczych, a także świadczenie tzw. usług naukowych, które będą polegać na pomocy w znalezieniu rozwiązań badawczych potrzebnych w przedsiębiorstwach oraz na dokonywaniu analiz naukowych wraz z interpretacją wyników.
Czy widoczne jest zainteresowanie profilem MCB ze strony firm biotechnologicznych? Czy konsultujecie Państwo profil jednostki z przedstawicielami przemysłu?
Profil jednostki był konsultowany ze środowiskiem przemysłu już na etapie tworzenia projektu MCB. Poszczególne Ośrodki MCB, a jest ich 6, zostały utworzone w oparciu o dotychczasową współpracę członków Rady MCB z przemysłem. Obecnie współpraca z firmami jest realizowana poprzez wspólne ubieganie się o dofinansowanie projektów aplikacyjnych, które w części badawczej, będą realizowane w MCB.
Jakimi zagadnieniami będzie zajmować się MCB? Czy ośrodek skoncentruje się wyłącznie na biotechnologii medycznej, czy zakres działań wybiegnie poza tą specjalizację?
Tematyczny zakres działalności MCB jest szeroki. Najważniejszym jest fakt, iż MCB będzie w posiadaniu nowoczesnych laboratoriów wyposażonych w najlepszą, światowej klasy, aparaturę badawczą. Dodatkowo, skupiać będzie wybitne środowisko naukowe w jednym miejscu, co umożliwi prowadzenie wielodyscyplinarnych projektów badawczych na światowym poziomie. Działalność MCB nie będzie skoncentrowana jedynie na biotechnologii medycznej. Będziemy prowadzić badania w uznanej za priorytetową grupie tematycznej „Bio”, w szczególności w obszarach: biotechnologia i bioinżynieria, postęp biologiczny w rolnictwie i ochrona środowiska, nowe wyroby i techniki medyczne.
W Małopolskim Centrum Biotechnologii powstanie 6 ośrodków badawczych o różnorodnych, ale komplementarnych tematykach badawczych. Działalność naukowa Ośrodków prowadzona będzie łącznie w ok. 30 laboratoriach i specjalistycznych pracowniach takich jak: Pracownia Wirusologiczna, Pracownia Mikrobiologiczna, Pracownia Hodowli Komórek, Pracownia Izotopowa, Pracownia Rentgenograficzna z hodowlą kryształów białkowych, Pracownia Sekwencjonowania i Syntezy Polipeptydów, Pracownia Proteomiki, Pracownia Spektrometrii Masowej, Pracownia Bezpieczeństwa Żywności, Pracownia Bioreaktorów z linią półtechnologiczną (Hala Półtechniki) dla produkcji białek rekombinowanych w systemie bakterii Gram + i Gram – wraz z Halą Preparatyki Mutein, Pracownia Izolacji Materiału Genetycznego z Bankiem DNA, Pracownia Mikromacierzy, Pracownia Rezonansu, Magnetycznego dla celów neurobiologii, Pracownia In Vitro, Pracownia Genetyczna, Pracownia Analiz Nieorganicznych, Pracowania HPLC, Zwierzętarnia Specjalistyczna przeznaczona do przechowywania zwierząt transgenicznych i z defektami genów. Laboratoria MCB będą zajmować łączną powierzchnię około 3600 m2. Wiele z nich będzie spełniać standardy GLP/GMP, a niektóre pracownie będą przystosowane do pracy z szkodliwymi czynnikami biologicznymi klasy 3.
Niezwykle ciekawym rozwiązaniem, jest rozpoczęcie prac nad nową dziedziną nauki – nutrigenomiką. Proszę opowiedzieć o tym projekcie.
W MCB projektami z zakresu nutrigenomiki zajmować się będzie zespół Pani prof. Aldony Dembińskiej-Kieć z Katedry Biochemii Lekarskiej Collegium Medium UJ. To ważna dziedzina badań, gdyż jak dzisiaj już wiadomo, istnieje wyraźny związek pomiędzy sposobem odżywiania się, składnikami diety, a występowaniem wielu chorób, w tym tzw. chorób cywilizacyjnych. Duże nadzieje pokłada się w zindywidualizowanej, właściwie skomponowanej diecie, która będzie zalecana w oparciu o znajomość genomu konsumenta i dopasowana do jego potrzeb i genetycznych predyspozycji. Wiedza ta powinna pomóc w zapobieganiu wielu chorobom i służyć poprawie jakości życia.
Wykonywanie kompleksowych badań na różnych poziomach funkcjonowania organizmu pozwoli na poznanie mechanizmów chorób związanych ze starzeniem się organizmu (metabolicznych, cukrzycy, powikłań miażdżycy, neurodegeneracyjnych). Czy dzięki naukowcom z MCB będziemy kiedyś dysponowali możliwością doboru leczniczej diety opartej na wcześniejszej analizie naszego genomu?
Mamy wielką nadzieję, że badania prowadzone w MCB przybliżą nas do tego celu.
Jak wysoko ocenia Pan poziom polskiej nauki, w porównaniu do innych ośrodków europejskich? Czy dzięki takim ośrodkom jak MCB możemy zajść jeszcze wyżej?
Zgodnie z publikacją Komisji Europejskiej pt. „Polska. Największe osiągnięcia UE w nauce i badaniach naukowych 2004-2009” zajmujemy:
- 13 miejsce pod względem pozyskanych funduszy w ramach 7PR
- 19 miejsce pod względem wskaźnika sukcesu w 7PR – wnioskodawców z kraju
- 22 miejsce pod względem intensywności B+R (% PKB w 2008)
- 23 miejsce pod względem sumarycznego indeksu innowacyjności
- 25 miejsce pod względem liczby wniosków patentowych do EPO w przeliczeniu na milion
mieszkańców
- 27 miejsce w eksporcie nowoczesnych technologii liczonych jako % całkowitego eksportu.
Sądzę, że dzięki takim ośrodkom jak Małopolskie Centrum Biotechnologii sytuacja w Polsce ulegnie poprawie, co widoczne będzie poprzez wzrost poziomu konkurencyjności i innowacyjności naszej nauki.
Portal biotechnologia.pl składa serdecznie podziękowania Profesorowi Kazimierzowi Strzałka za udzielenie wywiadu.
Red. Blanka Majda
KOMENTARZE