Krystalografia to dziedzina, której rola jest nie do przecenienia w biologii, fizyce, chemii, medycynie i farmacji, ale też w naukach o żywności, ekologii, technologii oraz w sztuce. Celem międzynarodowych obchodów jest propagowanie wiedzy o krystalografii, jej narzędziach, obiektach badań i odkryciach, szczególnie tych, które przyczyniły się do rozwoju nauki i przemysłu. Rok 2014 nie jest wybrany przypadkowo. 100 lat temu, w 1914 r. Max von Laue otrzymał Nagrodę Nobla za przełomowe odkrycie dyfrakcji promieni rentgenowskich na kryształach, zaś 50 lat temu nagroda powędrowała do rąk Dorothy C. Hodgkin za wyjaśnienie – w oparciu o badania rentgenograficzne – struktury związków o podstawowym znaczeniu w biochemii, a w szczególności określenie struktury witaminy B12.

Jeśli ktoś myśli, że krystalografia ma jakiś związek z kryształami, to ma rację. Kryształ to bardzo regularna trójwymiarowa siatka cząsteczek chemicznych – tłumaczy dr Marcin Nowotny z MIBMiK. – Układają się one w bardzo regularny sposób jedna za drugą, podobnie jak regularne ułożenie pomarańczy w skrzynce. Cudem natury jest to, że nie tylko małe cząsteczki chemiczne (tj. znany wszystkim cukier, sól czy małe związki chemiczne) tworzą takie kryształy. Kryształy tworzą również wielkie cząsteczki chemiczne, z których składa się życie. Białka, kwasy nukleinowe, a nawet wirusy o regularnej budowie są w stanie stworzyć kryształ. Dzięki temu krystalografia ma zastosowanie m.in. w farmacji i staje się coraz ważniejszym elementem w procesie projektowania nowych leków i sprawdzania ich funkcjonalności – podsumowuje Nowotny.

Polscy krystalografowie pełnią znaczącą rolę na arenie międzynarodowej. Polacy uczestniczą w różnych komisjach działających w ramach Międzynarodowej Unii Krystalografii. Dr Nowotny jest Kierownikiem Laboratorium Struktury Białka w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej. Jego grupa naukowa prowadzi badania nad białkami, które działają na kwasach nukleinowych, czyli na substancjach chemicznych niosących informację genetyczną. Jednym z przykładowych tematów badań są procesy, które umożliwiają naprawę DNA. Ten materiał może być uszkodzony, czasem spontanicznie, czasem wskutek działania różnych substancji chemicznych czy czynników fizycznych, ale komórki mają bardzo efektywne systemy naprawy materiału genetycznego. U ludzi te systemy zapobiegają między innymi zaburzeniom materiału genetycznego, a co za tym idzie także powstawaniu nowotworów.

Swoje osiągnięcia młody naukowiec z Polski miał szansę zaprezentować przed bardzo szacownym gronem – m.in. Iriną Bokovą – Dyrektor Generalną UNESCO, Gautamem R. Desiraju – Prezesem Międzynarodowej Unii Krystalografii czy Brianem K. Kobilką – Laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Świat usłyszał zatem o tym, że w Warszawie prowadzi się zaawansowane badania w zakresie krystalografii, a polscy naukowcy specjalizujący się w tej dziedzinie są w ścisłym gronie wybitnych, światowych badaczy.