W styczniu 2012 roku naukowcy ogłosili dobrowolną decyzję o wstrzymaniu prac nad nowo tworzonym wirusem grypy H5N1. Był to wynik burzy, jaka rozpętała się w dyskusji nad bezpieczeństwem i zasadnością takich badań krótko po ukazaniu się dwóch publikacji na temat mutacji, jakie udało się wprowadzić do genomu wirusa. Mutacje te skutkowały nabyciem zdolności wirusa do przenoszenia się pomiędzy fretkami, a więc organizmami wykorzystywanymi jako organizmy modelowe w badaniach nad grypą u ssaków. Moratorium trwało rok, a obecnie badania zostały wznowione. Decyzję tę 23 stycznia 2013 r. ogłosiła grupa 40 zaangażowanych naukowców, jednocześnie na łamach Nature oraz Science.

Powrót do realizacji badań nad laboratoryjnym konstruktem wirusa H5N1 ma być następstwem owocnego okresu zawieszenia. W tym czasie dokonano analizy warunków koniecznych do bezpiecznego realizowania prac nad potencjalnie śmiercionośnym wirusem. Ponadto, naukowcy podjęli się wyjaśnienia zasadności badań ze wskazaniem korzyści dla medycyny i zdrowia publicznego, płynących z uzyskanych wyników. W efekcie badacze uzyskali niezbędne zgody w różnych krajach na prowadzenie prac w ściśle określonych, monitorowanych warunkach. Oficjalnie podejmują oni publiczną odpowiedzialność za kontynuację badań nad wirusem grypy, który potencjalnie może nabywać zdolność przenoszenia się pomiędzy organizmami ssaków (w tym ludzi) także w warunkach naturalnych.

Zespoły naukowców przedstawiły już plany przyszłych eksperymentów, które obejmują poszukiwanie kolejnych mutacji warunkujących pojawianie się zdolności do przenoszenia się wirusa wśród ssaków, a także rozszerzenie badań na inne organizmy modelowe poza fretkami, na przykład na świnki morskie. Jak podkreślają badacze, tylko kolejne dowody potwierdzą lub wykluczą zdolność szczepu o określonych zmianach genetycznych do przenoszenia pomiędzy ludźmi.

Nie brakuje zagorzałych przeciwników decyzji o zniesieniu moratorium oraz w ogólności tego rodzaju badań. Do tej grupy należy Ian Lipkin, specjalista w dziedzinie chorób zakaźnych z Columbia University w Nowym Jorku. Uważa on, że ryzyko prowadzenia prac z nowymi konstruktami wirusa ptasiej grypy znacznie przewyższa potencjalne korzyści. Co więcej, wskazuje na zagrożenie podjęcia w przyszłości realizacji tego typu projektów badawczych w różnych ośrodkach bez spełnia standardów bezpieczeństwa biologicznego. W połowie minionego roku WHO opublikowała wytyczne dotyczące norm koniecznych w realizacji biologicznie niebezpiecznych projektów. Jednak Lipkin zaznacza, że wytyczne te nie są wystarczająco surowe, a poważniejszych obostrzeń wymagają przede wszystkim aspekty związane z rozpoczynaniem tego typu badań bądź projektów.

Co ważne, także naukowcy podpisani pod nowym dokumentem o zniesieniu moratorium dostrzegają długofalowe ryzyko, szczególnie w kontekście rozpowszechniania się tego typu prac w przyszłości w różnych krajach, wymagające dalszej dyskusji i egzekwowania ścisłych standardów bezpieczeństwa. Tylko wtedy badania nad potencjalnie śmiercionośnymi wirusami mogą być realizowane z pożytkiem dla społeczeństwa.

Przeczytaj również:

Fakty i mity na temat wirusa AH1N1

Lek przeciwnowotworowy budzi wirusy HIV?

Ewa Sankowska

źródło:

www.nature.com