Komórki macierzyste, badane pod kątem stosowania w medycynie regeneracyjnej, są pluripotencjalne – tzn. zdolne do namnażania się i rozwijania w różnego rodzaju tkanki, podobne do obecnych w rozwijającym się zarodku. W ten sposób można by teoretycznie zregenerować dowolny narząd. Komórki macierzyste uzyskuje się albo z niepotrzebnych zarodków powstałych podczas zapłodnienia in vitro (IVF), albo pobierając od dorosłej osoby zwykłe komórki, np. komórki skóry, a następnie przekształcając je w komórki macierzyste. Choć prowadzonych jest wiele badań klinicznych, żadna terapia z zastosowaniem komórek macierzystych nie została jeszcze zatwierdzona do rutynowego stosowania. Nie przeszkadza to klinikom w krajach, takich jak Meksyk i Rosja, oferować nieuregulowane metody leczenia, co skłania chorych do „turystyki medycznej”. Zarówno podczas takich niesprawdzonych terapii, jak i przy okazji zatwierdzonych badań klinicznych zdarzały się przypadki zachorowania na nowotwory.

Naukowcy z The Hebrew University w Jerozolimie w Izraelu przeanalizowali niedawno ponad 2,2 tys. transkryptomów (zestawów cząsteczek mRNA obecnych w określonym momencie w komórce, grupie komórek lub organizmie) ze 146 niezależnych linii komórek macierzystych, wykorzystywanych przez uniwersytety na całym świecie. Jak się okazało, 22% próbek komórek macierzystych hodowanych w laboratoriach zajmujących się badaniami nad medycyną regeneracyjną miało co najmniej jedną mutację związaną z nowotworem. Spośród nich 64% miało mutacje kluczowego dla zapobiegania nowotworom genu TP53. Takie same mutacje można znaleźć w ludzkich nowotworach. Testowane komórki nie były używane bezpośrednio do leczenia ludzi, jednak wykorzystano je w badaniach dotyczących ich zastosowania medycznego. Uzyskane wyniki wskazują, że namnażanie się komórek w warunkach laboratoryjnych może powodować rozwój niebezpiecznych mutacji. Zmutowane komórki mogą namnażać się szybciej od innych i zdominować je. Autorzy badania i związanej z nim publikacji podkreślają potrzebę właściwego nadzoru mutacji związanych z nowotworem w komórkach pluripotencjalnych, zwłaszcza w zastosowaniach klinicznych. Konieczne jest wypracowanie standardów sprawdzania terapii komórkami macierzystymi pod kątem niebezpiecznych mutacji. Tak czy inaczej, jak akcentują naukowcy, leczenie komórkami macierzystymi nadal pozostaje terapią budzącą nadzieje. 

Autor: Paweł Wernicki (PAP)