Szczepionki mRNA działają poprzez wprowadzenie do organizmu matrycowego RNA (mRNA), który koduje specyficzne białko patogenu, takie jak przykładowo białko kolca (S) wirusa SARS-CoV-2. Po podaniu szczepionki mRNA jest transportowane do komórek gospodarza, gdzie rybosomy odczytują jego sekwencję i syntetyzują odpowiednie białko. To nowo powstałe białko jest następnie prezentowane na powierzchni komórek, co stymuluje układ odpornościowy do rozpoznania go jako obcego antygenu. W odpowiedzi na obecność tego antygenu układ odpornościowy aktywuje dwa główne mechanizmy obronne – odpowiedź humoralną, w której limfocyty B produkują przeciwciała, które wiążą się z antygenem, neutralizując patogen i zapobiegając jego dalszemu rozprzestrzenianiu się, oraz odpowiedź komórkową, w której limfocyty T (w szczególności cytotoksyczne limfocyty T [CD8+]) rozpoznają komórki prezentujące antygen i niszczą je, eliminując w ten sposób zainfekowane komórki lub komórki nowotworowe.

W kontekście nowotworów, takich jak rak trzustki, szczepionki mRNA mogą być zaprojektowane tak, aby kodować neoantygeny specyficzne dla komórek nowotworowych pacjenta. Po podaniu takiej spersonalizowanej szczepionki komórki prezentujące antygen (APC) przetwarzają neoantygeny i prezentują je na swojej powierzchni w kontekście cząsteczek MHC. To prowadzi do aktywacji limfocytów T, które rozpoznają i niszczą komórki nowotworowe prezentujące te same neoantygeny. Kluczowym elementem tego procesu jest zdolność szczepionki mRNA do skutecznego dostarczenia sekwencji kodującej antygen do komórek gospodarza oraz efektywna prezentacja antygenu, co prowadzi do silnej i specyficznej odpowiedzi immunologicznej przeciwko komórkom nowotworowym.

Pod koniec lutego br. zaprezentowano wyniki dotyczące nowatorskiej szczepionki mRNA stosowanej w leczeniu raka trzustki. W badaniu, w którym uczestniczyło 16 pacjentów z operacyjnym rakiem trzustki, każdemu z nich przygotowywano indywidualnie dopasowaną szczepionkę, opracowaną na podstawie szczegółowej analizy genetycznej guza i identyfikacji unikalnych mutacji nowotworowych. Dzięki temu podejściu możliwe stało się dostosowanie terapii do specyfiki nowotworu każdego pacjenta, co pozwoliło na wywołanie silnej odpowiedzi immunologicznej u około połowy uczestników badania. Szczepionka skutecznie pobudziła limfocyty T do atakowania komórek nowotworowych, co u pacjentów z pozytywną odpowiedzią immunologiczną przełożyło się na dłuższy okres przeżycia bez progresji choroby.

Chociaż wyniki są bardzo obiecujące, konieczne jest przeprowadzenie dalszych, bardziej rozległych badań klinicznych, aby potwierdzić zarówno skuteczność, jak i bezpieczeństwo tego nowatorskiego podejścia. Proces produkcji spersonalizowanych szczepionek mRNA jest niezwykle złożony i czasochłonny, co stanowi jedno z głównych wyzwań na drodze do ich powszechnego zastosowania. Aby terapia stała się dostępna dla szerszej grupy pacjentów, niezbędne jest opracowanie bardziej efektywnych metod produkcji oraz rozwój narzędzi umożliwiających szybką i dokładną analizę genomu nowotworu. Kolejnym istotnym aspektem jest konieczność przeprowadzenia szeroko zakrojonych badań klinicznych, które potwierdzą bezpieczeństwo oraz długoterminową skuteczność szczepionek mRNA.

Podsumowując, najnowsze badania oraz doniesienia z prestiżowych źródeł naukowych dają powód do optymizmu w walce z rakiem trzustki. Pomimo istniejących wyzwań technologicznych i klinicznych, spersonalizowane szczepionki mRNA mogą stać się fundamentem nowoczesnej onkologii, oferując leczenie dostosowane do unikalnych cech każdego nowotworu. W miarę postępu badań i usprawniania metod produkcji ta innowacyjna terapia może wkrótce stać się standardem w leczeniu agresywnych nowotworów, rewolucjonizując opiekę medyczną i poprawiając jakość życia tysięcy pacjentów na całym świecie.