Szczepionki dla zwierząt
Potrzeba stosowania szczepionek u zwierząt pojawiła się wraz z początkiem zorganizowanej hodowli zwierząt przez człowieka. W minionych wiekach występowanie epizootii wiązało się głównie z wojnami i przemieszczaniem się wojsk, które pędziły stada bydła dla zabezpieczenia własnych potrzeb. Bydło w tych czasach hodowano dla uprawy ziemi, produkcji nawozu i zaspokojenia potrzeb żywnościowych całych rodzin. Występowanie epizootii zagrażało więc nie tylko samej hodowli, lecz również dobru ludności, gospodarki i powstającego państwa.
Z pomocą hodowcom w ochronie zdrowia zwierząt przyszły ówczesne władze, powierzając zadanie opracowania biopreparatów wykwalifikowanej kadrze, posiadającej już odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Tradycje puławskiej weterynarii sięgają roku 1862, gdy Puławy stały się siedzibą polskiej uczelni pod nazwą Instytutu Politechnicznego Rolniczo-Leśnego, w którego strukturze znajdowały się nauki weterynaryjne. Po I wojnie światowej, w wyniku zmian polityczno-terytorialnych i odzyskania przez Polskę niepodległości, w Puławach w budynkach Osady Pałacowej powstał Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. Weterynaria reprezentowana w nim była przez Dział Higieny i Lecznictwa Zwierząt z Zakładem Kultury Szczepionek Ochronnych. Pierwszym dyrektorem Instytutu został prof. chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego – Leon Marchlewski, a kierownikiem Zakładu Kultury Szczepionek Ochronnych – lek. wet. Feliks Jaroszyński.
Epizootia księgosuszu w Polsce w latach 1920-1922
Początki produkcji leków w Puławach – Michałówce sięgają 1920 r., kiedy na terenach odradzającego się państwa polskiego pojawił się księgosusz – wysoce zakaźna, zwalczana z urzędu choroba wirusowa wywołana przez Rinderpest virus, który prowadzi do śmierci ponad 90% zakażonych zwierząt. Wirus księgosuszu uszkadza komórki układu limfatycznego oraz nabłonek przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, rodnych i gruczołów zewnątrzwydzielniczych (gruczoły łzowe, śluzowe, ślinianki). Zwierzęta padają w ciągu kilku dni od zakażenia z powodu posocznicy i odwodnienia spowodowanego zmianami martwiczymi i krwotocznymi nabłonka przewodu pokarmowego. Z powodu epizootii księgosuszu (pomoru bydła) w Polsce w ciągu trzech miesięcy pierwszej połowy 1920 r. padło ponad 40 tys. sztuk bydła.
Działalność władz państwowych mająca na celu zatrzymanie księgosuszu
W tych trudnych warunkach władze Polski były zmuszone do postawienia tamy rozprzestrzeniania się księgosuszu na Polskę i Europę. Szalejąca zaraza budziła zaniepokojenie krajów zachodnich nie tylko z powodu olbrzymiej skali infekcji, ale też sposobu podjętej walki. Zalecano tam bezwzględne wybicie stad bydła. Ówczesny Minister Rolnictwa, Juliusz Poniatowski, wbrew protestom, zadecydował, że Polska weźmie na siebie ryzyko stosowania metody szczepień ze względu na konieczność ochrony przed wybiciem setek tysięcy sztuk bydła.
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 września 1920 r. utworzono funkcję Naczelnego Komisarza do walki z księgosuszem. Komisarzem został Jan Kiszkiel, którego później zastąpił Kazimierz Zagrodzki. Uchwalono szereg aktów prawnych, z których istotne znaczenie miało rozporządzenie Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych z dnia 29 września 1920 r. Tym rozporządzeniem ustanowiono strefę rozgraniczającą wschodnią część kraju będącą siedliskiem księgosuszu od części zachodniej oraz wprowadzono szereg regulacji prawnych obowiązujących w tych strefach.
Organizacja wytwórni księgosuszowej
Juliusz Poniatowski, specjalnym reskryptem z dnia 19 października 1920 r., powierzył założenie wytwórni surowicy antyksięgosuszowej Państwowemu Instytutowi Naukowemu Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach z ówczesnym dyrektorem prof. Leonem Marchlewskim. Osobą odpowiedzialną za uruchomienie wytwórni został najbliższy współpracownik Marchlewskiego lek. wet. Feliks Jaroszyński. Pełnił on funkcję Kierownika Wydziału Serologicznego Instytutu. Ten wybitny serolog miał duże doświadczenie w walce z księgosuszem – jeszcze przed I wojną światową organizował podobne stacje w Żurnabadzie na Kaukazie oraz Czycie na Syberii. Niezwłocznie rozpoczęto organizowanie wytwórni preparatów przeciwksięgosuszowych w Puławach – Michałówce. Obejmowała ona teren 8 ha, 5 km od Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Zaadaptowano istniejące budynki na dział zakaźny, pracownię serologiczną, oddział szczepień i pomieszczenia administracyjne. Wybudowano m.in. 3 nowe obory (90 x 10 m) dla 300 hiperimmunizowanych wołów oraz dodatkowe budynki gospodarcze, kuchnię i pomieszczenia dla obsługi oraz budynek mieszkalny dla personelu naukowego. Dzięki zaangażowaniu zespołu budowę ukończono w trzy miesiące. Jak pisze prof. Leon Marchlewski, bywały dni, kiedy przy powstawaniu wytwórni pracowało „160 siekier”. Równolegle z budową wytwórni Feliks Jaroszyński, wizytując tereny epizootii, sprowadzał bydło po przechorowaniu księgosuszu (ozdrowieńcy) oraz bydło, które mogło być wykorzystane do immunizacji i pozyskiwania szczepionki. Zwierzęta i pasze były dostarczane na wyłączoną z normalnego ruchu kolejowego stację w Puławach i z zachowaniem specjalnych reguł ostrożności transportowane do Michałówki. Dołożono wszelkich starań, aby ograniczyć możliwość wydostania się patogenu poza obręb wytwórni. Teren wytwórni był niedostępny dla osób postronnych, a osoby tam pracujące miały ograniczony kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Personel pomocniczy nie opuszczał stacji bez przepustki. Wytwórnia była podzielona na strefy.
W dziale zakaźnym, oddzielonym wysokim parkanem, umieszczano bydło w trakcie zabiegów. Obsługa tego bydła nie miała kontaktów z resztą inwentarza. Teren wytwórni był ogrodzony 3-metrowym płotem z drutu kolczastego i strzeżony przez 13-osobowy oddział policji skoszarowanej wewnątrz wytwórni.
Wytwarzanie preparatów przeciwksięgosuszowych
Dla uzyskania puli wirusa księgosuszu zdrowe zwierzęta były zakażane krwią chorych. Pierwszą próbkę krwi zakażonej wirusem, pobranej od chorego zwierzęcia z okolic Siedlec, dostarczono do Puław 10 grudnia 1920 r. Jej podanie wywoływało u bydła objawy intensywnego zakażenia w 8. dobie. Wtedy zwierzę skrwawiano do wyjałowionych naczyń szklanych, a uzyskaną krew poddawano procesowi ręcznego odwłókniania. Mięso skrwawionych zwierząt wykorzystywano w żywieniu personelu wytwórni, co obecnie budzi niedowierzanie.
Odwłóknioną krew zawierającą Rinderpest virus podawano uodpornionemu bydłu (które przechorowało lub było immunizowane metodą kombinowaną) w formie iniekcji podskórnej trzykrotnie co 10 dni w pierwszej i drugiej dawce po 2000 ml i ostatnie podanie 3000 ml. Zdaniem autorów takie postępowanie potęgowało efektywność surowicy antyksięgosuszowej. Hiperimmunizacja była prowadzona w dedykowanej strefie wytwórni. Po 34 dniach krew hiperimmunizowanych zwierząt pobierano z żyły szyjnej. Każdą partię uzyskanej surowicy antyksięgosuszowej badano pod kątem efektywności i bezpieczeństwa.
Pierwszą partię surowicy antyksięgosuszowej wysłano w teren 6 marca 1921 r. W walce z księgosuszem stosowano dwa rodzaje preparatów. Na terenach odległych od ognisk choroby stosowano uodparnianie bierne surowicą, podając dawkę 20-25 ml na 100 kg masy ciała. Preparat ten chronił przed zakażeniem, lecz nie wywoływał długotrwałej odporności. Na terenach przygranicznych przeprowadzano szczepienia kombinowane, podając jednocześnie surowicę uzyskaną w Wytwórni w Puławach oraz krew pobraną bezpośrednio od zwierząt znajdujących się na terenach występowania epizootii będących w stadium wiremii. Stosowanie szczepień kombinowanych długotrwale uodparniających wiązało się z ryzykiem występowania powikłań, które czasami kończyły się śmiercią zwierzęcia (maksymalnie do 1,5%). Jednak niezależnie od szczepień powstawały pojedyncze ogniska choroby, które zwalczano, wybijając zwierzęta. Immunizację pod kierunkiem dr. Jaroszyńskiego prowadził zespół lek. wet.: Piotr Andrijewski, Józef Cegłowski, Władysław Walkiewicz, Leon Bezuhły oraz lekarze z innych państw (łącznie 92 osoby). W zwalczanie księgosuszu na terenie kraju zaangażowanych było blisko 300 lekarzy weterynarii, ok. 300 felczerów oraz ponad 200 studentów weterynarii.
Informacje o skuteczności wyprodukowanej w okolicy Puław szczepionki szybko upowszechniły się na świecie. Już w 1921 r. zapotrzebowanie na szczepionkę zgłosiły Niemcy i Argentyna, a Rosja wyraziła chęć nabycia każdej jej ilości. Zdobyte doświadczenia i osiągnięte wyniki w puławskiej wytwórni zostały udostępnione rządom innych państw. W 1921 r. wyprodukowano 8 484,5 l, a do kwietnia 1922 r. – 6 980,5 l. Wiosną 1922 r. na ziemiach polskich zaraza wygasła. Produkcja preparatów została wstrzymana. Na terenie, gdzie rodziła się polska tradycja produkcji biopreparatów weterynaryjnych, dziś funkcjonuje nieprzerwanie od 1920 r. wytwórnia leków weterynaryjnych, a Biowet Puławy jest jej kontynuatorem. Leśniczówka, która była centralnym punktem wytwórni preparatów przeciwksięgosuszowych, znajduje się na jej terenie.
Działalność Wytwórni w latach 1922-1951
Po zwalczeniu księgosuszu, działalność Wytwórni w Puławach – Michałówce nie została zakończona. Produkcję biopreparatów prowadzono w Puławach – Michałówce oraz na Wydziale Serologicznym PINGW, zlokalizowanymw Osadzie Pałacowej w Puławach. Od 1 lipca 1935 r. Wydział Serologiczny przekształcono w Wydział Weterynaryjny. Wytwarzano tu głównie biopreparaty przeciw: różycy świń, cholerze drobiu, zołzom koni, wąglikowi, pomorowi świń, księgosuszowi bydła – w sumie 20 preparatów. Produkcja prowadzona była pod kierownictwem lek. wet. Feliksa Jaroszyńskiego i lek. wet. Piotra Żochowskiego. Pracę wytwórni w Puławach – Michałówce znacząco ograniczył wybuch II wojny światowej. W latach okupacji niemieckiej 1939-1944 produkcja została bardzo ograniczona i dostosowana do potrzeb okupanta. Zniszczeniu bądź utracie uległa cenniejsza aparatura i urządzenia. Po wyzwoleniu kraju, w niespełna cztery miesiące doprowadzono do stanu używalności zdewastowane budynki i pracownie.
W czerwcu 1945 r. mocą specjalnego Dekretu Rządowego w miejsce Wydziału Weterynaryjnego PINGW został powołany Państwowy Instytut Weterynaryjny, posiadający w swojej strukturze organizacyjnej Wydział Produkcji. Wydział Produkcji zwolnił zajmowane pomieszczenia w budynkach Osady Pałacowej i przeniósł swoją działalność do nowo oddanego do użytku budynku PIW-etu w 1949 r. W latach 1945-1952, do czasu powołania przedsiębiorstwa „Biowet”, w Puławach – Michałówce wytwarzano 8 biopreparatów m.in.: surowicę dla świń przeciw pomorowi i różycy, zjadliwą kulturę różycową, szczepionkę przeciw pomorowi kur, malleinę do wykrywania nosacizny u jednokopytnych i tuberkulinę wg Kocha do wykrywania gruźlicy u bydła. W następnych latach opracowano i uruchomiono produkcję: szczepionki indyjskiej przeciw pomorowi drobiu, szczepionki dla świń przeciw pomorowi i różycy (wg. Stauba), szczepionki przeciw wściekliźnie zwierząt.
Powołanie PZPB Biowet w Puławach
W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na leki weterynaryjne, na mocy rozporządzenia Ministra Rolnictwa z dnia 31 grudnia 1951 r., od 1 stycznia 1952 r. utworzono samodzielne zakłady produkcji leków weterynaryjnych, m.in. Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego Biowet. Do dyspozycji nowo utworzonego zakładu przekazano część pomieszczeń w gmachu głównym Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, a także kompleks budynków z wytwórnią przeciwksięgosuszową w Michałówce. Nowe realia gospodarcze, wyróżniające się m.in. samodzielnym bytem, nie były łatwe. Przygotowano perspektywiczną strategię zakładu z uwzględnieniem najważniejszych tematów. Powołano nowe komórki organizacyjne wspomagające zarządzanie i zapewniające rozwój całej, szeroko pojętej strefy produkcyjnej. Przyjęto bardzo ambitny plan inwestycyjny i wybudowano nowe budynki. W latach 1955-1958 wybudowano Oddział Produkcji szczepionki przeciw pomorowi świń, zaplecze techniczne, uzbrojono teren w instalacje technologiczno-energetyczne, postawiono budynki socjalne. Cała produkcja znalazła się w Puławach – Michałówce od 1 stycznia 1967 r., tym samym zostały zwolnione pomieszczenia w budynku PIW-etu.
Preparaty sulfonamidowe
W 1960 r. Zakłady Biowet Puławy, mając duże doświadczenie w produkcji biopreparatów sięgnęły po zupełnie nowy asortyment leków, opracowując i wprowadzając do obrotu po raz pierwszy w swojej historii preparaty sulfonamidowe: Polisulfamid, Enteramid a następnie Neoenteramid i Polisulfalent. Produkcję chemioterapeutyków w Zakładzie zapoczątkowała grupa autorska w składzie: Tadeusz Jastrzębski, Teodor Juszkiewicz, Czasław Chruściel. Preparaty te osiągnęły wysoki wolumen sprzedaży, stając się ważną grupą produktów w ofercie firmy.
Dział Liofilizacji
Rozwijające się zapotrzebowanie na szczepionki dla zwierząt skłoniło Zarząd firmy do uruchomienia pracowni liofilizacji. Głównym założeniem tego działania było uzyskanie szczepionek o długim okresie trwałości bez utraty aktywności i skuteczności, z zachowaniem ich charakterystycznych właściwości. Po zakończeniu prac badawczo-przygotowawczych zespół w składzie Jan Kozicki, Zygmunt Wiśniewski i Wiesław Jaroszek w 1960 r. zgłosił wniosek wraz z dokumentacją, na podstawie której zbudowano prototyp aparatu do liofilizacji szczepionek wraz z urządzeniem do zatapiania ampułek pod próżnią Ten aparat posłużył do opracowania technologii procesu liofilizacji. W latach 1962-1965 wybudowano dalszy kompleks budynków przeznaczonych dla Działu Liofilizacji i administracji. W ramach tej inwestycji Zakład został wyposażony w aparaty liofilizacyjne typu Leybold francuskiej firmy Usifroid, na których wytwarzano 12 liofilizowanych biopreparatów. Wykorzystując osiągnięcia w zakresie liofilizacji szczepionek w 1963 r. rozpoczęto wprowadzać do produkcji preparaty wirusowe, technologia ich wytwarzania oparta była na namnażaniu wirusów in vitro w hodowli komórek. Umożliwiło to uruchomienie w 1967 r. produkcji szczepionki Canivac FH (szczepionka przeciwko nosówce i chorobie Rubartha) z zastosowaniem namnażania na hodowli komórek nerki psa wirusa HCC jako komponentu. Autorami tej metody byli prof. Jerzy Górski i dr hab. Czesława Górska, we współpracy z prof. Tadeuszem Jastrzębskim. Metodę tę wykorzystano również przy produkcji innych szczepionek: Canivac F, Canivac FH, Equivac oraz surowic Canisanin F i Canisanin HF. Nieco później w następnych latach, w innych zespołach autorskich, w innym profilu organizacyjnym powstały nowe szczepionki przeciwko zakażeniom wirusowym zwierząt mięsożernych i futerkowych, takie jak: Canivac FHP, Canivac P i Myxovac. Istotny wkład w dzieło przygotowania wymienionych szczepionek i rozwój technologii, jak również immunologii praktycznej wniosło małżeństwo Jerzy i Czesława Górscy. W rezultacie przeprowadzonych badań i doświadczeń przez lek. wet. Stanisława Majdana i lek. wet. Władysława Tyczki udoskonalono metodę produkcji szczepionki przeciwpomorowej z krystalicznym fioletem /CVV/ oraz surowicy przeciwpomorowej dla świń. Uruchomiono wytwarzanie szczepionki lapinizowanej do masowych szczepień świń przeciw pomorowi Lapest (lek. wet. Stanisław Majdan). Wdrożono produkcję szczepionka przeciwko botulizmowi – Norvac C (Z. Wiśniewski, M. Różańska, Cz. Chruściel).
Preparaty diagnostyczne
Zainteresowanie Zakładu zawsze skupiło się również na produkcji preparatów diagnostycznych. Do obrotu wprowadzono Avipestignost, Brucellognost, Maleinę, Mycognost, Pulognost, Tuberculognost oraz Typhignost. Na dużą skalę wytwarzano tuberkulinę PPD dla ssaków i ptaków na syntetycznym podłożu bezbiałkowym. Bovituberculin AN5 – prepat do diagnostyki gruźlicy u bydła zawierał szczep Mycobacterium bovis AN5, który Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego otrzymały w 1977 r. Szczep pochodził z Anglii i został specjalnie przygotowany do produkcji przez PIW w Puławach. Materiał ten stał się podstawą do dalszej produkcji tuberkuliny bydlęcej od roku 1980. [1]
Szczepionki dla drobiu
Rozwijająca się wielkostadna hodowla drobiu zmuszała do poszukiwania prostych, szybkich i mniej pracochłonnych sposobów uodparniania ptaków. Jednym z nich jest możliwość podawanie szczepionki z wodą do picia. Dlatego w roku 1962 zarejestrowana została doustna szczepionka przeciwko pomorowi rzekomemu drobiu Vaccina L, która zawierała szczep La Sota. Szczepionkę opracował zespół w składzie: K. Marek, H. Raszewska, C. Chruściel. Zdobyta wiedza i doświadczenie przy opracowaniu tej szczepionki były bardzo pomocne, przy opracowywaniu w kolejnych latach innej szczepionki, ale już dla gołębi.
Szczepionki dla drobiu to: PoxvacK (liofilizowana szczepionka do czynnego uodparniania kur przeciwko ospie, rejestr uzyskuje w 1971 r.; szczepionka zawiera atenuowany wirus ospy gołębi, namnożony na błonach kosmówkowo-omoczniowych zarodków kurzych) i Poxvac I (to również liofilizowana szczepionka z namnożonym żywym, niezjadliwym szczepem wirusa ospy ptaków, wyosobnionym od indyków). Zarówno jedna, jak i druga szczepionka stosowana jest w postaci szczepień indywidualnych doskórnych w odsłonięte brodawki piór. W artykule T. Dzido „Badania nad doustnym uodparnianiu kur w różnym wieku przeciw ospie atenuowanym szczepem HP-1” [2], prezentującym wyniki badań dot. odporność czynnej nabytej po doustnym podaniu Poxvac K, autor pisze: „Szczepionka oparta o ateunowany homologiczny szczep wirusa ospy kur od kilku laty stosowana jest masowo w RFN”.
Szczepionki dla gołębi
W latach 80. w wielu miejscach w kraju pojawiły się masowe zachorowania gołębi na paramyskowirozę. Gdy chorowały najcenniejsze ptaki i niweczony był dorobek wieloletnich prac hodowlanych, pracownicy Biowetu podjęli się opracowania szczepionki przeciw pramyskowirozie gołębi. Posiadane doświadczenie, wiedza i technologia zaowocowały nowym produktem. Potrzebne badania szczepionki PZPB Biowet przeprowadził we współpracy z Akademią Rolniczą w Lublinie i Państwowym Instytutem Weterynarii w Puławach. Szczepionka przeciw paramyskowirozie gołębi PM-VAC zawiera inaktywowany paramyksowirus – 1 (PMV-1), zawieszony w adiuwancie olejowym. Szczepionka PM-VAC uzyskuje rejestr w 1989 r. Jest bezpieczna i indukuje odporność u gołębi trwającą ok. 12 miesięcy.
Inna znana i groźna wirusowa choroba gołębi to ospa. W jej przebiegu może dojść do trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego. Gołębie, które przechorowały ospę, mogą nie sprawdzać się jako lotniki. Reagując na ten problem, Biowet w latach 1996-1997 przeprowadził badania, w celu określenia możliwości wykorzystania szczepionki Poxvac K w immunoprofilaktyce ospy u gołębi. Szczepienia gołębi wykonywano przed sezonem letnim metodą skaryfikacji do brodawek piór. W badaniach tych wykazano, że szczepionka Poxvac K jest efektywna i może być wykorzystywana do immunizacji kur i gołębi [3]. Odporność poszczepienna pojawia się ok. 14 dni po immunizacji i trwa ok. 12 miesięcy. Szczepionka ta zdobyła uznanie kolumbopatologów i hodowców gołębi pocztowych. Z perspektywy historycznej można stwierdzić, że najczęściej stosowaną szczepionką u gołębi w Polsce była i jest nadal wieloskładnikowa szczepionka przeciwko paramyksowirozie i salmonellozie o nazwie Salmovir. Technologię produkcji tej skojarzonej szczepionki opracowano w firmie Biowet Puławy. Pierwsze serie doświadczalne Salmoviru wyprodukowano w 1990 r. Produkt oceniono w badaniach terenowych (1990-1993), w których zaszczepiono ok. 10 tys. gołębi pocztowych pochodzących z terenu Górnego Śląska. Badania kontrolne szczepionki Salmovir wykonał Zakład Chorób Drobiu Instytutu Weterynarii w Puławach. Pozytywne wyniki badań i opinii na temat szczepionki Salmovir pozwoliły na uzyskanie 1995 r. świadectwa rejestracji. Dopełnieniem oferty dla szczepionek dla gołębi pocztowych i ozdobnych jest skojarzona szczepionka bakteryjno- mykoplazmowo-wirusowa Mycosalmovir – inaktywowana szczepionka przeciwko mykoplazmozie, salmonelozie i paramyksowirozie gołębi. Technologię produkcji szczepionki Mycosalmovir opracowano w firmie Biowet Puławy w latach 90. Pierwsze serie doświadczalne tego produktu wytworzono w roku 1994. Serie doświadczalne oceniono w badaniach terenowych w latach 1994-1997. Ogółem zaszczepiono ponad 14 tys. gołębi pocztowych. W roku 1997 wykonano badania kliniczne w Katedrze Epizootiologii i Klinice Chorób Zakaźnych AR we Wrocławiu. W badaniach wykazano bezpieczeństwo zastosowanego preparatu oraz skuteczność w immunoprofilaktyce paramyskowirozy i salmonellozy. Szczepionka wyeliminowała u gołębi także objawy klinicznych zakażeń dróg oddechowych. Rejestr uzyskała w 2000 r.
Lata 70.
Lata 70. to nowy okres w rozwoju przedsiębiorstwa. Z sukcesem realizowano opracowania w zakresie nowych leków i udoskonalania istniejących produktów. Rozpoczyna się produkcja nowych preparatów: Suiferrovit, Suiferrin, Vetbutal, Morbital, Esteraza cholinowa oraz szczepionki Typhivac, Vitulotyphivac, Suileptovac T, Rabiesvac, Orvac i Vaccina VR2. Przez wiele późniejszych lat szczepionki przeciw różycy świń były ważną częścią oferty firmy. Z archiwalnej dokumentacji dot. szczepionki Vaccina VR2 dowiemy się, że zezwolenie otrzymała w 1972 r. jako zawiesina żywych włoskowców różycy świń, szczepu VR2. Drugą szczepionką przeciw tej jednostce chorobowej świń była liofilizowana, doustna szczepionka przeciw różycy świń, również zawierająca szczep VR włoskowac różycy – Orvac. Dostępna była od 1977 r., a dwa lata później zespół autorski w składzie lek. wet. Mirosław Grzęda, lek. wet. Jan Kozicki i lek. wet. Władysław Kujszczyk, za opracowanie i wdrożenie do produkcji szczepionki Orvac, otrzymuje nagrodę I stopnia przyznaną przez Ministra Rolnictwa. Szczepionki dla trzody chlewnej powstają również we współpracy z Zakładem Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynarii. Są to: Lapest i później Cellpest – liofilizowane szczepionki przeciw pomorowi świń, (Cellpest – zezwolenie z 1990 r.), Aptovac – inaktywowana szczepionka przeciw zakażeniom układu oddechowego, wywoływanym przez Actinobacillus pleuropneumoniae i Pasteurella multocida zarejestrowana w 2002 r. i Streptovac – szczepionka przeciw streptokokozie świń, dopuszczona decyzją z 2006 r.
Dermatozy bydła
Dermatozy bydła, zwłaszcza młodego, od wielu lat stanowiły poważny problem epizootyczny i hodowlany w fermach wielkostadnych. Głównym czynnikiem wywołującym to schorzenie są zakażenia szczepem Trichophyton verrucosum. Pierwsza polska szczepionka przeciw grzybicy u bydła – Trichovac – zostaje opracowana przez prof. Stanisława Wołoszyna i przekazana do produkcji w PZPB. Następne szczepionki przeciw grzybicom skórnym opracowali w latach 80. i 90. prof. Krystyna Wawrzykiewicz i prof. Janusz Wawrzykiewicz: bydła – Bovitrichovac II, kotów – FelisvacMc, lisów hodowlanych – Alopevac. Konieczność wypełnienie zwiększonego zapotrzebowania na leki zapoczątkowuje działania PZPB związane z rozpoczęciem w 1974 r. budowy dwóch nowych pawilonów produkcyjnych (dawny Wydział E i B).
Leki dla pszczół
Pojawienie się w latach 80. w ofercie PZPB leków przeciw warrozienie było przypadkowe. W 1980 r. w Polsce odnotowane zostały pierwsze przypadki warrozy. Warroza wywoływana przez roztocze Varroa destructor (dawniej Varro jacobsoni) jest zaraźliwą chorobą pasożytniczą pszczół. Choroba ta stanowi poważne zagrożenie dla rodzin pszczelich, gdyż powoduje gnicie całych pasiek. Ze względu na straty, jakie wywołuje, znajduje się w wykazie chorób zakaźnych zwierząt zgłaszanych do Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt, a w Polsce jest umieszczona w wykazie chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji [4]. O pomoc w walce z tę chorobą do Puławskich Zakładów Przemysłu Bioweterynaryjnego Biowet zwrócił się Prezes Polskiego Związku Pszczelarskiego w 1982 r. PZPB przystąpiły do współpracy w opracowaniu, a następnie wytwarzaniu nowego preparatu. Na podstawie doświadczeń i wyniku pracy wielu osób z instytucji współpracujących opracowana została technologia samożarzącej się tabletki z substancją czynną amitraz. Nazwę Apiwarol utworzono od łacińskiego słowa – pszczoła – i nazwy pasożyta. Pierwsza próbna partia wyprodukowana została w 1983 r., a w następnym roku produkt uzyskał dopuszczenie do obrotu [5]. Zainteresowanie PZPB tematyką chorób pszczół zaowocowało innym preparatami, tj.: Warrosekt (preparat w postaci tabletek, zawierający malation, przeznaczony do diagnozowania i zwalczania warrozy pszczół), Fluwarol (substancja czynna: fluwalinat250 mg/pasek, dostępny w latach 1995-2001r.), Apifos (substancja czynna: bromfenwinfos 60 mg/pasek, wytwarzany na rynek krajowy w latach 1999 -2002). Potrzeby polskiego pszczelarstwa przyczyniły się do uruchomienia produkcjiw 2004 r. dwóch nowych leków na bazie amitrazy, w formie pasków do zawieszania w ulu: Biowar z 400 mg amitrazy inkorporowanej w masę paska i Apitrazu z 200 mg amitrazy w mikrowarstwie pokrywającej pasek [6]. Biowar 500, zawierający 500 mg/pasek, pozwolenie na dopuszczenie do obrotu uzyskał w 2011 r. A obecnie dostępny Biowar jest jego kontynuatorem.
Powołanie spółki Biowet Puławy
Przemiany ustrojowe w Polsce doprowadziły do zupełnie nowej sytuacji polityczno-gospodarczej. Analizując zachodzące zmiany, podjęto działania zmierzające do prywatyzacji PZPB Biowet Puławy. W listopadzie 1995 r., po licznych dyskusjach, konsultacjach i zebraniach z załogą, Rada Pracownicza podjęła uchwałę o prywatyzacji przedsiębiorstwa w formie spółki pracowniczej. Umowę Sp. z o.o. podpisano 29 grudnia 1995 r. Proces prywatyzacji zakończył się w kwietniu 1997 r. Wówczas wszyscy pracownicy stali się udziałowcami i jednocześnie właścicielami przedsiębiorstwa.
7 października 2003 r. oddano do użytku nowy wydział produkcji preparatów iniekcyjnych – kompleks pomieszczeń czystych z systemem śluz, zaopatrywanych w filtrowane powietrze za pomocą instalacji klimatyzacyjno-wentylacyjnej, zapewniających odpowiedni gradient ciśnień między pomieszczeniami. Aseptyczne etapy procesu odbywają się w clean roomach klasy A/B.
Wydział wyposażony jest w instalacje procesowe oraz nowoczesne urządzenia technologiczne wykonane w standardzie GMP. Od 2007 r. na terenie zakładu znajduje się również Wydział Pasz, który został powołany w związku ze zmianą przepisów likwidujących produkcję niektórych preparatów na tzw. „dopuszczenie” Ministerstwa Rolnictwa. Wydział składa się z trzech odrębnych budynków, w których produkowane są dodatki paszowe dla różnych gatunków zwierząt. Są to: preparaty mineralno-witaminowe i elektrolity, wzmacniające odporność, kapsułki wspomagające wątrobę i układ moczowy, produkty do higieny jamy ustnej i uszu, a także odżywiające i regenerujące okrywę włosową. Wydział rozwija się i wytwarza coraz większą ilość nowych produktów.
W 2008 r. został uruchomiony nowy Wydział Biologii, zajmujący się wytwarzaniem produktów immunologicznych – szczepionek i wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro. Budynek wyposażony jest w wysokiej klasy pomieszczenia czyste z systemem śluz osobowych i towarowych wraz z instalacją klimatyzacyjno-wentylacyjną, zapewniającą odpowiedni nawiew filtrowanego powietrza i barierę ciśnieniową. Wytwarzanie produktów zgodnie ze standardami GMP zapewniają nowoczesne urządzenia i instalacje pomocnicze. Prace z żywymi drobnoustrojami odbywają się w wydzielonych modułach do wytwarzania antygenów (moduł bakteryjny i mykologiczny) pod nawiewem laminarnym w klasie A i w otoczeniu klasy B. Jakość produktów gwarantuje również praca Działu Kontroli Jakości, który dysponuje laboratoriami wyposażonymi w nowoczesne urządzenia oraz doświadczoną kadrą, co zapewnia wysokie standardy analiz. Ustawiczny rozwój tego działu zaowocował otwarciem nowoczesnej zwierzętarni ze strefami zakaźnymi BSL II i BSL III do prowadzenia badań na zwierzętach laboratoryjnych.
Autorzy:
lek. wet. Edmund Giedrojć
mgr inż. Liliana Bezpalko
Biowet Puławy
KOMENTARZE