Choroba Alzheimera (ang. Alzheimer's disease, AD) jest postępującą chorobą neurodegeneracyjną, prowadzącą do otępienia i niepełnosprawności, przez co pacjent staje się zależny od innych osób. Przyczyny choroby nie są znane, uważa się, że czynnikami ryzyka są: wiek, płeć, cukrzyca, czynniki genetyczne (rodzinna postać AD). Pierwsze objawy choroby pojawiają się po 65. roku życia i należą do nich: zaburzenia pamięci, orientacji w czasie i przestrzeni, apatia. 

W przebiegu choroby można wyróżnić 4 etapy: (1) etap predemencji, w którym pojawiają się subtelne zaburzenia funkcji wykonawczych i poznawczych (często mylone są z pierwszymi objawami starzenia się); (2) wczesny etap AD, w którym dochodzi do pogorszenia zdolności uczenia się i zaburzeń pamięci, co prowadzi do ostatecznej diagnozy AD u pacjentów; (3) etap umiarkowany – choroba postępuje, uniemożliwia samodzielne funkcjonowanie pacjenta; (4) ostatni etap, zaawansowany to okres, w którym pacjent wykazuje całkowitą zależność od opiekunów, nie jest w stanie sam wykonywać podstawowych czynności, zasób słownictwa ogranicza się do kilku słów, mogą wystąpić problemy z połykaniem, poruszaniem się. 

Choć przyczyna choroby nie jest znana, wiadomo, że dochodzi do zmian w strukturze mózgu pacjentów z AD. Najstarsza hipoteza dotyczy zaburzeń w przekaźnictwie acetylocholiny w mózgu. Hipoteza amyloidowa oraz tau mówią o nieprawidłowym metabolizmie tych białek w mózgu. Prawdopodobne jest, że u podłoża tych mechanizmów stoją czynniki genetyczne. Pomimo że większość przypadków AD jest sporadyczna, to część z nich może być dziedziczna. 

Choroba Alzheimera charakteryzuje się utratą kory mózgu i pewnych regionów podkorowych. Badania obrazowe z użyciem MRI i PET pozwalają wychwycić pierwsze zmiany w mózgu jeszcze przed wystąpieniem pierwszych symptomów choroby. Złogi amyloidu w mózgu pojawiają się 10-15 lat przed wystąpieniem jakichkolwiek objawów AD.

Najnowsze badania sugerują, że chorobę można wykryć na jeszcze wcześniejszym etapie. Celem badania było znalezienie genów, których produkty mogą brać udział we wczesnej akumulacji amyloidu w mózgu. W tym celu zbadano genomy osób, u których w obrazach PET ujawniono złogi amyloidu, ale pacjenci jeszcze nie wykazywali objawów choroby Alzheimera. Analiza genetyczna ujawniła związek między pojawieniem się złogów amyloidowych a genem APOE (znanym genem związanym z chorobą Alzheimera) i nowym genem RBFOX1. 

Przeprowadzono dwustopniową metaanalizę z wykorzystaniem danych genetycznych i obrazowych (PET) uzyskanych z 6 ośrodków. Do badania włączono osoby zdrowe oraz osoby ze zdiagnozowaną chorobą Alzheimera lub łagodnymi zaburzeniami poznawczymi. W badaniu przeanalizowano dane od 4314 pacjentów (wiek: 52-96 lat, z czego 57% stanowiły kobiety). Zaobserwowano związek pomiędzy obecnością dwóch wariantów w obrębie genu RBFOX1: rs56081887 i rs34860942 i wariantów w genie APOE a obecnością złogów amyloidu u pacjentów we wczesnym etapie choroby Alzheimera. Co więcej, niższy poziom RBFOX1 (mRNA) w mózgu wydaje się związany ze zwiększonymi ilościami amyloidu i ogólnym spadkiem funkcji poznawczych pacjenta.

Poprzednie badania sugerowały, że RBFOX1 bierze udział w tworzeniu prekursorów amyloidu i niszczeniu synaps między neuronami. Konieczne jest poszerzenie wiedzy na temat RBFOX1 i jego funkcji, zwłaszcza w tworzeniu złogów amyloidu w mózgu. Jeżeli stwierdzona zostanie jego rola w patomechanizmie AD, będzie doskonałym celem terapeutycznym, ponieważ regulacja jego funkcji zapobiegnie powstawaniu zmian w mózgu na długo przed pojawianiem się pierwszych objawów choroby. 

Gen RBFOX1 (RNA-BINDING FOX1 HOMOLOG 1) należy do białek wiążących RNA (wiąże motyw sekwencji RNA [U] GCAUG w intronach) i pełni swoje funkcje w alternatywnym splicingu. Nieprawidłowe funkcjonowanie białka RBFOX1 (dawniej A2BP1) może być przyczyną ataksji rdzeniowo-móżdżkowej typu 2 (SCA2).