Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Etap przedanalityczny istotny dla wiarygodności wyników diagnostycznych badań laboratoryjnych
Etap przedanalityczny istotny dla wiarygodności wyników diagnostycznych badań laboratoryjny

Badania laboratoryjne są cennym źródłem informacji, służącym weryfikacji hipotezy diagnostycznej oraz kontroli postępów prowadzonego leczenia i spersonalizowanej profilaktyki schorzeń. Z trzech etapów diagnostyki laboratoryjnej – przedanalitycznego, analitycznego i postanalitycznego – pierwszy staje się obecnie kluczowy dla efektywności całego procesu diagnostycznego. Dlaczego, wyjaśnia Beata Boruta, diagnosta laboratoryjny, dyrektor medyczny i członek zarządu badaj.to – sieci laboratoriów i punktów pobrań.

 

Podstawowym celem diagnostyki laboratoryjnej jest potwierdzenie bądź wykluczenie hipotezy diagnostycznej, postawionej przez lekarza specjalistę. Zdaniem ekspertów kluczowe dla efektywności procesu diagnostyki są: wybór odpowiednich procedur diagnostycznych, ich odpowiednio wczesne wykonanie oraz właściwe przygotowanie procesu diagnostycznego.

Trzy etapy procesu diagnostyki laboratoryjnej

W procesie laboratoryjnym wyróżnia się trzy podstawowe etapy: przedlaboratoryjny (przedanalityczny), laboratoryjny (analityczny) i końcowy etap polaboratoryjny (postanalityczny). Chociaż każdy z trzech etapów ma istotny wpływ na jakość i wiarygodność oraz przydatność diagnostyczną wykonywanego badania, przy wysokim stopniu automatyzacji i zaawansowania procesów analitycznych etap pierwszy staje się szczególnie istotny. – Obowiązujące w laboratoriach systemy kontroli jakości analitycznej gwarantują analityczną poprawność wyniku, ale działania te muszą być uzupełnione systemem zapewnienia jakości, który pozwala na poprawne wykonanie czynności przed- i postanalitycznych. Przy obecnym, wysokim stopniu informatyzacji i automatyzacji procesu analitycznego rola diagnosty laboratoryjnego sprowadza się przede wszystkim do weryfikacji i kontroli wymienionych procesów, nie zaś ich bezpośredniego przeprowadzania. Inaczej jest na etapie przedanalitycznym. Proces zlecania zakresu badań, przygotowania procedur i współpraca z pacjentem wciąż wymagają od diagnostów bezpośredniego zaangażowania, doświadczenia i kompetencji fachowych oraz tzw. umiejętności miękkich (z ang. soft skills) – zaznacza Beata Boruta.

Przygotowanie badań i współpraca z pacjentem – klucz optymalnej diagnostyki

Etap przedlaboratoryjny rozpoczyna się w chwili zlecenia zakresu badań diagnostycznych przez lekarza lub pacjenta. Chociaż administracyjnie przygotowane procedury, od których zaczyna się cały proces, mogą wydawać się jedynie formalnością, w opinii ekspertów nie należy bagatelizować ich znaczenia w procesie diagnostyczno-terapeutycznym. – Bardzo ważne jest uważne wypełnienie zlecenia na badania. Z punktu widzenia diagnostyki laboratoryjnej informacje o tożsamości, płci i wieku pacjenta są niezmiernie istotne. Nierzadko interpretacja wyniku badania jest uzależniona właśnie od wieku lub/i płci badanej osoby (obowiązujące normy mogą być nieco inne zarówno dla kobiet i mężczyzn, jak i osób w różnych przedziałach wiekowych). Kolejny, nie mniej ważny element, to odpowiednie przygotowanie pacjenta do badania. Pacjent powinien wiedzieć, na które badania musi stawić się na czczo i dlaczego wybrane procedury powinny być wykonane w godzinach porannych (niektóre parametry mają swój rytm dobowy, a zakres wartości referencyjnych, na podstawie których potem interpretujemy wynik, często obejmuje właśnie godziny poranne). Równie istotne jest przekazanie pacjentowi informacji, by przed badaniami unikał wytężonego wysiłku fizycznego i stresu, ponieważ są to czynniki, które mogą fałszować wyniki niektórych badań. Dla diagnosty ważna jest informacja, jakie leki, ale także jakie suplementy przyjmuje pacjent. O suplementach często zapomina się w wywiadzie (pacjenci nie uznają ich za ważne), a tymczasem np. biotyna, popularny składnik suplementów, może zaburzać przebieg reakcji analitycznej – wskazuje Beata Boruta.

Pobranie materiału – kluczowe czynniki

Zdaniem specjalistki proces poboru materiału do badań diagnostycznych bywa wyzwaniem organizacyjnym i emocjonalnym dla pacjentów. Wśród czynników mających największy wpływ na wykonanie oznaczenia diagności laboratoryjni wymieniają: właściwe przygotowanie procesu poboru pod względem logistycznym i organizacyjnym a także docenienie wagi współpracy z pacjentem i opieki nad nim podczas procesu poboru próbek. – Bardzo ważna jest sprawność podczas procesu poboru materiału analitycznego, odpowiedni dobór probówek w zależności od zleconego zakresu badań, a także wykonanie poboru z zachowaniem odpowiedniej kolejności w zależności od rodzaju probówek. To czynniki mające istotny wpływ na jakość materiału, z którego później wykonuje się oznaczenia. Nie wszyscy mają świadomość, że istotne jest, na jaki długi czas pacjentowi zakładana jest staza (opaska uciskowa). Zaciśnięta zbyt długo powoduje zagęszczenie krwi i ma duży wpływ na wiarygodność wyników. Na tym etapie rola osoby pobierającej materiał jest kluczowa – musi być przygotowana do tego procesu merytorycznie, tzn. mieć wiedzę i doświadczenie w zakresie procedur i wpływu poszczególnych elementów na jakość diagnostyki. Nie mniej ważna jest umiejętność nawiązania dobrej relacji z pacjentem, bo jak wspomniałam, od wywiadu wiele zależy. W badaj.to zwracamy uwagę na te kompetencje już na etapie procesu rekrutacji personelu. Później, w trakcie współpracy, inwestujemy w szkolenia podnoszące kwalifikacje pracowników w poszczególnych obszarach. Nowoczesna diagnostyka laboratoryjna bez wątpienia powinna być bezpieczna, skuteczna i efektywna, ale także przyjazna pacjentowi – uważa Beata Boruta. Kolejnym, istotnym czynnikiem jest właściwe zabezpieczenie próbek na czas transportu, a w szczególności – stałe monitorowanie warunków transportu, takich jak temperatura próbek.

Zarządzanie materiałem analitycznym

W procesie diagnostyki klinicznej konieczne bywa poszerzenie zakresu badań o dodatkowe oznaczenia. Obecnie pacjent nie zawsze musi zgłaszać się na ponowne pobranie materiału do badań. – W laboratoriach badaj.to rutynowo archiwizujemy wszystkie próbki z surowicą krwi. Na życzenie pacjenta możemy również zarchiwizować próbkę poprzez zamrożenie surowicy na 30 dni. To pozwala nam na ewentualne wrócenie do danego materiału analitycznego i powtórzenie badania (jeśli wynik budzi jakieś wątpliwości) lub wykonanie dodatkowych oznaczeń, jeśli zajdzie taka konieczność. Podobne procedury mogą być wykonane w przypadku tych badań, w których stabilność materiału pozwala na to, żeby wykonać analizę z próbki pobranej kilka dni wcześniej (niektóre parametry mogą być oznaczane wyłącznie ze świeżo pobranego materiału) – wyjaśnia Beata Boruta.

Aby móc wykonać wiarygodne oznaczenia laboratoryjne, punkt pobrań i laboratorium muszą być do tego odpowiednio przygotowane. Wysokiej jakości zwalidowany sprzęt, właściwie zdefiniowane, realizowane i weryfikowane procedury oraz doświadczona kadra – to czynniki wpływające na jakość diagnostyki laboratoryjnej. – Sam proces laboratoryjny, oparty o wysokiej jakości nowoczesne linie analityczne, może być dziś tak zautomatyzowany, że wymaga – tylko i aż – fachowej kontroli ze strony doświadczonej i odpowiednio wyszkolonej kadry. Według statystyk najwięcej błędów laboratoryjnych pojawia się na etapie przedlaboratoryjnym. Przygotowanie tego procesu, współpraca z pacjentem, transport próbek do laboratorium – jeśli te kwestie zostaną właściwie zorganizowane i będą sumiennie realizowane, prawdopodobieństwo błędu w procesie diagnostyki laboratoryjnej staje się znikome – podkreśla Beata Boruta.

Źródła

Fot. Laboratorium badaj.to. Licencja Salus Public Relations

KOMENTARZE
news

<Październik 2023>

pnwtśrczptsbnd
25
26
27
28
29
30
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
1
2
3
4
5
Newsletter