Kompletny wzorzec uzębienia człowieka to 32 zęby z czego 4 to właśnie zęby mądrości (po dwa w szczęce i żuchwie z lewej i prawej strony). W przypadku prawidłowych procesów rozwojowych zęby te wyrzynają się między 17. a 25. rokiem życia. Jak wskazują statystyki 35% ludzkości (z zaznaczeniem, że w zależności od pochodzenia geograficznego frekwencja ta jest inna) wykazuje brak przynajmniej jednego zęba mądrości.

To ewolucyjne zjawisko budzi kontrowersje wśród naukowców. Ponieważ trzeci ząb trzonowy zaczyna swój rozwój w okresie postnatalnym  wiele prac wskazuje, iż środowisko zewnętrzne, w tym wypadku rodzaj spożywanych pokarmów w dzieciństwie, może wpłynąć bezpośrednio na kierunek rozwoju zębów mądrości.

Jednakże oczywistym jest fakt, że im człowiek bardziej doskonalił umiejętność przyrządzania pokarmu, tym w mniejszym stopniu używał aparatu żucia do jego obróbki. Naukowcy z University of Pennsylvania odkryli, że mutacja w genie MYH16 mająca miejsce 2,4 mliona lat temu wpłynęła na skrócenie żuchwy człowieka. Stało się tak, gdyż dezaktywacja wyżej wspomnianego genu –  kodującego  ciężki łańcuch miozyny, osłabiła mięśnie wspomagające ruch aparatu żucia. Zmniejszenie przestrzeni jamy ustnej było pierwszym etapem ewolucyjnych zmian, które zaczęło stopniowo decydować o rozpowszechnianiu się zjawiska zanikania trzeciego trzonowca.

Tendencja ta szczególnie dotyczy człowieka nowożytnego, którego dieta jest wybitnie silnie przetworzona. Tutaj warto nadmienić istotność czynników środowiskowych, ponieważ wyniki badań dotyczące powszechności zjawiska zanikania zębów mądrości wśród  kobiet z kręgów rodzimych Eskimosów –  żyjących w sposób charakterystyczny dla ich kultury (tradycyjne żucie skór), wykazują dużo mniejszą częstość braku trzeciego zęba trzonowego.

Natomiast wyniki badań  przeprowadzonych na grupie młodzieży z przedziału wiekowego17,5-20 lat przez American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons wskazują, że zjawisko zanikania zęba mądrości częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, co można tłumaczyć zmianą pozycji społecznej kobiet, a tym samym ich trybu życia. Według starszego modelu kobieta w bardzo młodym wieku zaczynała pełnić obowiązki gospodyni domu, dużą część dnia spędzała przygotowując posiłki dla rodziny, wiele razy ,,próbując” sporządzanej potrawy angażując tym samym wiele razy swój aparat żucia.

Obserwacje te, chociaż istotnie zauważalne, nie są do końca jasne. Mechanizm zanikania nie jest poznany. Nie wiadomo również modyfikacja których genów na niego wpływa, a także w jaki sposób cecha ta jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie.