Czym jest dokładnie diagnostyka mikrobiologiczna?

Jest to laboratoryjne badanie mające na celu wykrycie czynnika jaki wywołał chorobę zakaźną lub co ma znaczenie dla szerzenia się zakażeń jest przyczyną bezobjawowego nosicielstwa. W przypadku zakażeń bakteryjnych i grzybiczych istotnym celem badania mikrobiologicznego jest dodatkowe ustalenie wrażliwości wyhodowanego patogenu na leki przeciwdrobnoustrojowe (tzw. antybiogram).

Jakie są etapy w diagnostyce mikrobiologicznej począwszy od przyjęcia próbki do oddania wyniku?

Pierwszym etapem mającym zasadniczy wpływ na wynik badania mikrobiologicznego jest dobór właściwego materiału do badań, jego prawidłowe pobranie i transport w określonych warunkach (np. czas i temperatura) do laboratorium. Niespełnienie wymagań tej tzw. fazy przedlaboratoryjnej może spowodować, że wynik badania będzie zupełnie niewiarygodny. Następnym etapem jest badanie dostarczonej do laboratorium próbki.  Przebieg  każdego badania powinien być ściśle określony we właściwych procedurach badawczych danego laboratorium. Procedury te muszą się opierać na aktualnym stanie wiedzy, a w przypadku stosowania metod automatycznych powinny być zgodne z instrukcjami dostarczonymi przez wytwórców sprzętu. Wszystkie metody stosowane w laboratorium wymagają wcześniejszej walidacji czyli mówiąc ogólnie powinna zostać sprawdzona wiarygodność wyników uzyskiwanych daną metodą. Ten etap badania powinien zakończyć się uzyskaniem konkretnego wyniku, który w kolejnym etapie musi być poddany laboratoryjnej  interpretacji, czyli określeniu co jest przyczyną zakażenia. O ile pierwsze etapy badania mogą wykonywać technicy o tyle interpretacji a następnie autoryzacji wyniku badania  dokonuje diagnosta laboratoryjny legitymujący się wiedzą  mikrobiologiczną.

Od czego zależy wybór danej metody diagnostyki mikrobiologicznej?

Oczywiście wybór właściwej metody zależy od klinicznych objawów choroby i podejrzewanego zakażenia oraz rodzaju pobranych próbek materiału. Jest bardzo wiele metod począwszy od klasycznych opartych na posiewie badanej próbki, poprzez badania wykonane metodami biologii molekularnej np. metodą PCR  lub z zastosowaniem spektrometrii masowej a także metodami serologicznymi. W przypadku badań serologicznych badany jest poziom przeciwciał, czyli  o czynniku który wywołał chorobę lub zakażenie świadczy stwierdzona odpowiedź immunologiczna  pacjenta na zakażenie czyli poziom przeciwciał dla danego patogenu.

Czy według pani nowoczesne metody diagnostyczne mają szanse na rozwój w szpitalach lub innych placówkach w Polsce?

Metody te są już wprowadzane w niektórych laboratoriach, trzeba jednak zaznaczyć, że choć jednostkowa cena badania tymi metodami nie jest wysoka to  ich stosowanie wymaga zakupienia przez laboratorium bardzo kosztownego wyposażenia i dodatkowych szkoleń personelu co w obecnej sytuacji ekonomicznej placówek ochrony zdrowia nie wróży szybkiej realizacji.

Jaką rolę w diagnostyce mikrobiologicznej odgrywa metoda MALDI -TOF-MS?

Jest to metoda spektrometrii masowej oparta na analizie unikatowego i charakterystycznego dla danego gatunku bakterii lub grzybów profilu białkowego. Metoda została przez nasz zespół przetestowana i oceniona pozytywnie jednak obecnie zazwyczaj nie pozwala ona  na różnicowanie wewnątrzgatunkowe drobnoustrojów co w niektórych przypadkach ma duże znaczenie diagnostyczne (np. identyfikacja typu serologicznego). Metoda służy do szybkiej identyfikacji wyhodowanego drobnoustroju lub wykrycia obecności określonego patogenu w badanym  pierwotnie jałowym materiale (np. płyn mózgowo-rdzeniowy), jednak nie odpowiada na pytanie jaka jest wrażliwość na leki przeciwdrobnoustrojowe. Wydaje się więc, że stanowi bardzo dobre uzupełnienie badania wykonanego metodami klasycznymi dając bardzo szybką odpowiedź co jest przyczyną zakażenia a tym samym umożliwiając natychmiastowe wdrożenie empirycznego leczenia, które musi być jednak zweryfikowane po uzyskaniu wyniku antybiogramu.

Czy metody tradycyjne zostaną wyparte przez nowoczesne techniki diagnostyczne pomimo ich zalet?

Myślę, że nie. Głównym powodem będzie  koszt aparatury i wymienione wyżej ograniczenia metody.

Co powinno być zmienione w obecnej diagnostyce mikrobiologicznej wykonywanej na szeroką skalę w Polsce?

Podstawowa rzecz to zwiększenie liczby badań mikrobiologicznych zlecanych przez lekarzy i tam gdzie jest to możliwe i uzasadnione rekomendacjami wdrażanie leczenia zakażenia dopiero po wykonaniu badania mikrobiologicznego.  Niestety obecnie zbyt często leczenie jest ordynowane tylko na podstawie przypuszczenia lekarza  o przyczynie zakażenia  i  empirycznej wrażliwości patogenu na antybiotyki. To w przypadku opornych na podany antybiotyk bakterii generuje narastającą lekooporność oraz naraża pacjenta na niewłaściwe leczenie.

Dziękuję za rozmowę

Rozmawiała

Izabela Porębska

Wywiad z dr n. med. Jolantą Szych został przeprowadzony podczas Targów EuroLab 2014, które odbyły się w Warszawie w dniach 12-14 marca.