Fot. Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, źródło: pedgastro.ump.edu.pl
Hasło „telomery” od lat budziło wiele emocji, nadziei i dyskusji ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia ich długości jako biomarkera starzenia. W momencie pisania tego artykułu, hasło „telomeres” w bazie publikacji naukowych MEDLINE pozwala na identyfikację aż 26 267 rekordów. Mimo tak wielu badań nad tym zagadnieniem nadal trudno formułować stanowcze wnioski. Dla przykładu – powszechnie uważa się, że kobiety mają dłuższe telomery niż mężczyźni. Sugeruje się, że jest to związane z estrogenami. Wyniki badań różnic między płciami są jednak sprzeczne. Na przykład badanie Shiels i wsp. z udziałem 382 osób nie wykazało różnic we względnej długości telomerów między leukocytami kobiet i mężczyzn w wieku 35-64 lat [1]. W meta-analizie podsumowującej badania z udziałem aż 36 230 uczestników potwierdzono, że telomery kobiet są dłuższe od mężczyzn, ale wniosek ten w poszczególnych badaniach był zależny od metody pomiaru [2].
Dotychczas opracowano kilka metod oceny długości telomerów, a każda z nich ma swoje wady i zalety. Aby uniknąć konieczności użycia dużych ilości DNA, wykorzystano metodę analizy długości telomerów opartą na reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) [3]. Nie istnieją jednak żadne ogólnie przyjęte wartości referencyjne. Techniki oparte na PCR mają wysoką przepustowość i umożliwiają prowadzenie dużych badań epidemiologicznych, jednakże wygenerowane w ten sposób wyniki nie mogą być porównywane między laboratoriami. Ograniczenie to wynika z różnic w jakości i metodyce ekstrakcji genomowego DNA oraz wysokiego poziomu zmienności między pomiarami. Długość telomerów modulowana jest przez różne czynniki wewnętrzne i środowiskowe, których niejednokrotnie nie udaje się wyeliminować. Aby uniknąć podobnych efektów zakłócających, badania przekrojowe powinny koncentrować się na rygorystycznej definicji próbek i ujednoliceniu wieku oraz płci w każdej grupie. Ważnym aspektem badania jest też użycie odpowiedniej tkanki. Najczęstszymi typami komórek wykorzystywanymi w badaniach długości telomerów są krew pełna i komórki jednojądrzaste krwi obwodowej (PBMC). Uznaje się, że krew odzwierciedla dynamikę zmian długości telomerów u człowieka.
Dostępne dane literaturowe wskazują, że długość telomerów związana jest z gorszym przeżyciem w niektórych chorobach np. w przewlekłej białaczce limfocytowej [4]. W badaniach prowadzonych przez Klinikę Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu próbowano zweryfikować hipotezę, że długość telomerów u pacjentów z mukowiscydozą również będzie odmienna w porównaniu z osobami zdrowymi w analogicznym wieku przy podobnym rozkładzie płci (Narodowe Centrum Nauki – 2017/25/N/NZ5/02126). W badaniach w Poznaniu biorą udział zarówno dzieci, jak i dorośli. Mukowiscydoza jest najczęstszą jednogenową chorobą genetyczną w populacji kaukaskiej znacząco skracającą czas życia pacjentów, stąd interesującym zagadnieniem wydaje się ocena rokowniczego znaczenia długości telomerów w tej jednostce chorobowej.
Autorka: Aleksandra Glapa-Nowak,
Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych,
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
KOMENTARZE