Fot. Dominik Czubak, materiały L'Oreal

W dyskusji moderowanej przez Aleksandrę Karasińską, udział wzięli: 

* prof. dr hab. Ewa Łojkowska, biotechnolog, przewodnicząca Jury Programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki (Uniwersytet Gdański), 

* dr Karolina Pierzynowska, biolog, stypendystka 19. edycji Programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki (Uniwersytet Gdański),

* dr hab. Monika Kędra, prof. nadzw. w Zakładzie Ekologii Morza Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie, 

* Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland, 

* Niels Westerbye Juhl, prezes zarządu L’Oréal Polska i Kraje Bałtyckie. 

Debata dotyczyła sytuacji kobiet w świecie nauki, a także tego, dlaczego różnorodność i równowaga płci w nauce mają tak duże znaczenie – nie tylko dla kobiet, których w nauce jest nadal zbyt mało, ale też dla społeczeństw oraz dla ich bezpiecznego rozwoju? Omówiono również bariery i wyzwania, z jakimi mierzą się badaczki i co można zrobić, aby zwiększyć szanse na pełne wykorzystanie ich potencjału?

Fot. Dominik Czubak, materiały L'Oreal

Nauka i biznes – razem ku różnorodności?

Niezależna ankieta przeprowadzona wśród badaczek z 65 krajów [1] pokazuje skalę i podstawowe przyczyny problemu. Liczby mówią same za siebie i obiektywizują rzeczywistość, w której żyjemy. Aż 61% respondentek uważa, że ścieżki kariery naukowej są ukształtowane w sposób wykluczający kobiety, a 55% z nich zetknęło się z uprzedzeniami ze względu na płeć przy zatrudnianiu, awansowaniu czy finansowaniu. Ponad połowa (54%) doświadczyła trudności w upowszechnianiu swojej pracy, a 61% musiało walczyć o umieszczenie swojego nazwiska przy projektach i publikacjach. – Długie i nieelastyczne godziny pracy, podróże zagraniczne i brak postępowej polityki rodzicielskiej powstrzymują kobiety w ich działaniach. Aż 67% badanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że posiadanie dziecka z pewnością wpływa na karierę naukową kobiety. Dlatego tak ważne jest, aby mężczyźni wspierali swoje partnerki w codziennych obowiązkach domowych. Ich zaangażowanie w życie rodzinne pomoże kobietom rozwijać swój potencjał i karierę naukową, co przełoży się na jakość nauki i korzyści dla całych społeczeństw – powiedział Niels Westerbye Juhl.

Problem nierówności płci dotyczy także polskich uczelni. Zdaniem 35% stypendystek Programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki [2], mężczyźni są częściej zatrudniani na stanowiskach kierowniczych niż kobiety, a według 31% mają oni łatwiejszy dostęp do sieci naukowych i spotkań konferencyjnych. Ponadto co trzecia stypendystka uważa, że uniwersytet nie jest miejscem przyjaznym dla rodziców (35%). – Widzimy, że postęp jest powolny, ale na uczelniach wyższych, w instytutach naukowych podejmowane są działania wspierające różnorodność i osiąganie równości płci w nauce. Przykładem są wprowadzane przez uczelnie polskie i wymagane przez UE tzw. Gender Equality Plans. Pojawiają się jednak pytania, jak takie plany budować i kto je będzie tworzył? Niezbędne są konkretne kompetencje na uczelniach w tym obszarze. Warto wykorzystać w tym celu zasoby specjalistów pracujących na naszych uczelniach, prowadzić dialog z innymi instytucjami oraz korzystać z doświadczeń i inicjatyw równościowych wdrażanych w biznesie, który znacznie wcześniej podjął działania na rzecz równości – dodała prof. dr hab. Ewa Łojkowska.

Inną inicjatywą wyrównującą szanse kobiet jest globalny program Target Gender Equality, realizowany w Polsce w ramach Programu Standard Etyki przez UN Global Compact Network Poland. Jest on skierowany do firm, ale też uczelni, jako pracodawców promujących równość płci. Wspiera organizacje w ustalaniu i osiąganiu ambitnych celów w zakresie reprezentacji kobiet i przywództwa, zaczynając od poziomu zarządu i kierownictwa wykonawczego. – Firmy i uczelnie uczestniczące w Target Gender Equality mają możliwość pogłębić wiedzę z obszaru wspierania roli kobiet w biznesie i przyczynić się do realizacji Celu Zrównoważonego Rozwoju 5.5, który wzywa do równej reprezentacji kobiet, udziału i przywództwa w biznesie na całym świecie. Dzielimy się wiedzą, danymi wspierającymi biznesowe uzasadnienie równości płci oraz tym, jak przyspieszyć postępy w zakresie równości płac – tłumaczył Kamil Wyszkowski.

Nauka raczkuje w kierunku różnorodności

Jednak wprowadzane zmiany to dopiero pierwsze kroki w budowaniu różnorodności w nauce. Badaczce, która odnosi sukcesy naukowe, prowadząc prace, które mogą pomóc w terapii chorób neurodegeneracyjnych, takich jak np. choroba Alzheimera, jest dr Karolina Pierzynowska. Jak sama wskazywała: – Aby osiągać sukcesy w świecie nauki, niezależnie od płci, trzeba mieć zestaw odpowiednich cech, które sprawdzają się w danym przypadku. Od zawsze kieruję się zasadą: „Nie próbuję niczego robić, tylko to robię”. Jednak moja determinacja nie zawsze wystarcza. Na przykład jednym z warunków otrzymania niektórych dofinansowań na badania naukowe czy wzięcia udziału w części programów mających na celu stworzenie i bycie liderką grupy badawczej jest odbycie długoterminowego stażu. Jako kobieta, matka dwójki dzieci, nie mam i nie będę miała możliwości go odbyć. Wymogi formalne sprawiają, że moja kandydatura nie będzie rozważana, a to zamyka mi drogę do rozwoju naukowego.

Jak podkreśliła dr hab. Monika Kędra: – Zmiany systemowe w nauce są bardzo ważne, jednak obok nich funkcjonują też inne bariery w rozwoju badaczek. Jedną z nich jest aspekt społeczny – to od kobiet oczekuje się pełnienia funkcji opiekuńczych (np. wobec dzieci, starszych osób w rodzinie). Towarzyszy temu bardzo często brak sieci wsparcia. Kobiet na wysokich stanowiskach na uczelniach czy w firmach jest znacznie mniej niż mężczyzn, co sprawia, że wsparcie dla kobiet u progu kariery (i później) od koleżanek jest znacznie mniejsze niż to oferowane ich kolegom. Ponadto wciąż pokutują stereotypy, że kobieta nie może czy nie da rady być naukowcem. Stereotypowy sposób wychowania dziewczynek z kolei powoduje brak pewności siebie u kobiet, skutkujący nieubieganiem się o stanowiska, granty czy stypendia, a także brak wiary w to, że jesteśmy wystarczająco dobre, aby iść dalej – równie daleko i szybko, co mężczyźni.

Jedną z inicjatyw biznesu wspierającą rozwój karier zawodowych badaczek jest Program Stypendialny L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, w którym w ciągu ostatnich 20 lat nagrodzono osiągnięcia naukowe 105 wybitnych polskich badaczek. Zaangażowanie społeczne L’Oréal zostało wysoko ocenione przez same stypendystki. Aż 88% z nich przyznało, że wsparcie pozytywnie wpłynęło na ich rozwój zawodowy. Dla prawie co trzeciej stypendystki Programu kompetencje rozwinięte dzięki stypendium były kluczowe do rozwoju ich kariery (31%) [3].