Biobanking coraz częściej wiąże się z rozwojem medycyny spersonalizowanej – opartej na profilu genetycznym i biochemicznym pacjenta. Bardzo dobrze oddaje tę ideę określenie „P4 Medicine – personalized, predictive, preventive, participatory”. Leczenie spersonalizowane to szansa na lepszy i skuteczniejszy dobór leków wraz ze zmniejszeniem ryzyka powikłań i objawów niepożądanych. Biobankowanie daje również szanse na rozwój diagnostyki genetycznej oraz farmakogenetyki.

Materiał zgromadzony w biobankach może być wykorzystany nie tylko przez naukowców, klinicystów czy firmy farmaceutyczne i diagnostyczne, ale również przez inne biobanki, które, współpracując ze sobą, zwiększają swoje zasoby i bazy danych [1].

Biobanki populacyjne źródłem cennej wiedzy dla ochrony zdrowia

Repozytoria materiału biologicznego od dużej liczby uczestników badań (liczonych w tysiącach, a nawet dziesiątkach czy setkach tysięcy) dają możliwość prowadzenia badań na dużych próbach, dzięki którym można skorelować konkretne biomarkery z historią medyczną i danymi na temat stylu życia dawcy materiału biologicznego. Takie ośrodki odgrywają na świecie coraz większą rolę w kształtowaniu programów profilaktycznych i polityki zdrowotnej regionów, a nawet całych państw. Biobanki populacyjne z natury rzeczy są projektami wieloletnimi; doskonałym przykładem może być biobank brytyjski – UK Biobank. Rozpoczął on działalność w 2006 r. programem pilotażowym, w celu prowadzenia badań nad nowymi metodami prewencji, diagnozy i leczenia chorób cywilizacyjnych. Pilotaż objął ponad 4 tys. osób, a do roku 2010 badania objęły pół miliona uczestników, których próbki będą przetrzymywane przez okres co najmniej 20-30 lat [2]. W zależności od typu biorepozytorium przechowują one materiał od zdrowych dawców lub od pacjentów z danym schorzeniem, np. Aids Specimen Bank Core na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Francisco.

Badania populacyjne w Biobanku Świętokrzyskim

Biobank Regionalnego Centrum Naukowo-Technologicznego w Podzamczu Chęcińskim aspiruje do miana biobanku populacyjnego, w związku z tym powziął niezbędne kroki, by uruchomić wieloletni program badań populacyjnych w województwie świętokrzyskim.

Ocena stężenia witaminy D we krwi wśród mieszkańców z województwa świętokrzyskiego

Badania jednoznacznie wykazują, że ponad miliard ludzi na świecie, włączając w to mieszkańców krajów dobrze nasłonecznionych, wykazuje niedobory witaminy D. Problem ten dotyczy także Polaków, deficyt witaminy D występuje u 70% populacji [3,4]. Postępy w badaniach nad witaminą D wykazują jej wielokierunkowy wpływ na organizm człowieka. Ilość danych epidemiologicznych opisujących stan zaopatrzenia w witaminę D osób dorosłych w Polsce jest niewystarczająca [4]. Biorąc pod uwagę powyższe, Biobank Świętokrzyski planuje wdrożyć projekt długofalowy, polegający na ocenie stężenia witaminy D wśród mieszkańców województwa świętokrzyskiego. Program obejmuje przebadanie około 30 tys. osób zarówno z terenów wiejskich, jak i miejskich. Czas realizacji przewidziano na 10 lat.

Określenie profilu lipidowego mieszkańców województwa świętokrzyskiego

Choroby związane z układem krążenia to jedne z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych. W Polsce, mimo przeciwdziałaniu przedwczesnej umieralności, z tej przyczyny wciąż 46% wszystkich zgonów stanowią choroby o podłożu kardiologicznym [5]. Zbadanie profilu lipidowego mieszkańców województwa świętokrzyskiego zrealizowane zostanie w formie badania przesiewowego. Nadrzędnym celem projektu jest wczesne wykrycie odchyleń wśród zróżnicowanej grupy osób, na etapie, na którym istniejące nieprawidłowości nie manifestują się żadnymi objawami. Program obejmuje przebadanie około 60 tys. osób zarówno z terenów wiejskich, jak i miejskich. Czas realizacji przewidziano na ok. 10 lat.

Screening w kierunku choroby trzewnej grupy mieszkańców województwa świętokrzyskiego

Celiakia, inaczej choroba trzewna, polega na niewłaściwej odpowiedzi immunologicznej organizmu, wywołuje nadmierną reakcję układu odpornościowego i wiąże się z nietolerancją glutenu. Z powodu dawania niejednoznacznych objawów klinicznych, często diagnozowana jest z opóźnieniem. Celem projektu jest przeprowadzenie badań przesiewowych grup mieszkańców województwa świętokrzyskiego, w przedziale wiekowym: 3-5 oraz 12-15 lat. Projekt zakłada przebadanie około 1000 osób, a czas jego trwania przewiduje się na 2 lata.

Materiał biologiczny deponowany w Biobankach stwarza możliwość prowadzenia innowacyjnych badań bądź uzupełniania obecnego stanu wiedzy. Powyższe projekty, za zgodą uczestnika badania, stanowić będą repozytorium próbek materiału biologicznego pozostałego po analizach, do kolejnych projektów naukowych. Deponowanym materiałem będą surowica oraz DNA.

Autorzy:
dr n. med. Michał Piast
Karolina Niebudek-Jach
Sylwia Knap
RCNT