Czym właściwie jest immunoterapia?

Jest to jedyna strategia stosowana dziś w onkologii, która nawet na etapie zaawansowanego lub uogólnionego procesu nowotworowego ma potencjał do całkowitego wyleczenia pacjenta niezależnie od chemowrażliwości jego nowotworu. Największą jej zaletą jest mała inwazyjność i niska szkodliwość dla chorego dzięki precyzyjnemu skierowaniu odpowiedzi organizmu na ognisko nowotworowe. Nie uszkadza sąsiednich zdrowych tkanek i narządów w przeciwieństwie np. do chemioterapii, dzięki czemu występuje znacznie mniej skutków ubocznych. Immunoterapia pobudza i wzmacnia układ odpornościowy, który nakierowuje czynnik terapeutyczny w miejsce zmienione nowotworowo - zamiast bezpośrednio niszczyć komórki nowotworowe, a przy tym również zdrowe komórki organizmu, immunoterapia mobilizuje układ odpornościowy do walki.

Nowa/stara strategia

Już sto lat temu podjęto pierwsze próby badań nad immunoterapią raka. Zastanawiano się nad zjawiskiem remisji nowotworów u pacjentów, którzy chorowali na różne infekcje. Eksperymentalne terapie polegały na zakażaniu pacjentów onkologicznych zjadliwymi szczepami chorobotwórczych drobnoustrojów. Mimo, że w pojedynczych przypadkach uzyskano obiecujący rezultat, ze względu na duże niebezpieczeństwo zaniechano tych badań. Kolejne próby podjęto w latach 80-tych, kiedy po raz pierwszy wyprodukowano cytokiny. Niestety te badania także ostatecznie okazywały się niepowodzeniem, aż do niedawna. W ostatnich latach nastąpił przełom - zaczęto wykorzystywać pewne punkty kontroli układu immunologicznego. Jeszcze kilka lat temu tylko co czterdziesty chory na czerniaka, u którego wykorzystano wszystkie standardowe terapie mógł przeżyć ponad dwa lata. Dziś przy użyciu pewnych strategii kojarzenia kilku leków, nawet 80% pacjentów w zaawansowanym stadium choroby może przeżyć średnio 2-3 lata.

Jak to działa?

Immunoterapia jest leczeniem wykorzystującym pewne części systemu odpornościowego do zwalczania m.in. takich chorób, jak nowotwory. Obejmuje zabiegi działające na różne sposoby. Niektóre wzmacniają system odpornościowy w bardzo ogólny sposób, inne pomagają wyszkolić komórki układu odpornościowego, aby atakowały tylko komórki nowotworowe. Istnieje kilka typów immunoterapii:

-  z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych, czyli ludzkich wersji białek układu odpornościowego, których celem jest głównie identyfikacja komórek nowotworowych. Mogą one być zaprojektowane do atakowania bardzo specyficznej części komórki. W tej chwili trwają badania nad ponad 100 różnymi przeciwciałami monoklonalnymi. Dodatkowym rozwiązaniem jest również łączenie przeciwciał np. z lekami, co może znacznie zwiększyć efektywność terapii.

- szczepionki przeciwnowotworowe, podawane już w trakcie rozwijającej się choroby, a nie jak w przypadku szczepionek przeciw chorobom zakaźnym - w celu jej zapobiegania. Obecnie na świecie wykorzystywane są dwie takie szczepionki: OncoVax (stosowana w przypadku raka okrężnicy w Holandii) oraz Melacine (w przypadku czerniaka, wykorzystywana w Kanadzie)

- immunologiczne inhibitory punktu kontrolnego. Komórki nowotworowe wykształciły mechanizmy upośledzające, a nawet hamujące aktywność układu immunologicznego. Dzieje się tak, ponieważ komórki zmienione nowotworowo mają na swojej powierzchni wiele białek, m.in. CTLA-4, które spowalniają lub zatrzymują działanie komórek układu immunologicznego. Działanie immunologicznych inhibitorów punktu kontrolnego polega na przeciwstawianiu mechanizmom tej obrony komórek nowotworowych.

- immunoterapia niespecyficzna polega na podaniu leków np. cytokin lub interferonu w celu uwrażliwienia komórek nowotworowych na terapię, hamuje ich rozwój i w ogólny sposób wzmacnia system odpornościowy.

Personalizacja terapii

Polega na dopasowaniu i łączeniu indywidualnych metod leczenia pacjenta w oparciu o jego uwarunkowania genetyczne i rodzaj nowotworu. Jest to skuteczny sposób leczenia, mniej toksyczny i w dłuższej perspektywie tańszy, ponieważ eliminuje próby leczenia, które prawdopodobnie nie będą skuteczne u konkretnego pacjenta. Wykorzystanie zindywidualizowanej terapii w połączeniu z immunoterapią pozwoli na zsekwencjonowanie genów i dobranie odpowiedniego leku dla pacjenta.

Ogromne zainteresowanie immunoterapią naukowców na całym świecie spowodowało, że coraz więcej firm i ośrodków badawczych decyduje się na prowadzenie badań w tym sektorze, co prowadzi do coraz bardziej dynamicznego rozwoju tej gałęzi onkologii i coraz większych osiągnięć na tym polu.