W czerwcu 2017 roku została opublikowana i oddana do użytku klinicystów polska wersja ADOS-2, jednego z najpopularniejszych i najwyżej cenionych narzędzi diagnostycznych stosowanych w rozpoznawaniu ASD, wykorzystywanego w kilkudziesięciu krajach. Jest to niewątpliwie przełomowy moment w działaniach na rzecz podnoszenia jakości procesu diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu w Polsce i zapewnienia możliwie najwyższej trafności diagnoz. Projekt adaptacji koordynowały dr Izabela Chojnicka i prof. dr hab. Ewa Pisula z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Są one autorkami podręcznika do polskiej wersji ADOS-2. Szczegółowe informacje na temat badania można znaleźć na stronie ados2.pl.

Liczba osób z ASD znacząco wzrasta

W ostatnich kilkudziesięciu latach znacząco wzrosła liczba osób z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu (autism spectrum disorders, ASD). Zaburzenia te są ściśle powiązane z nietypowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu, a dotknięte nimi osoby (z autyzmem, zespołem Aspergera i innymi całościowymi zaburzeniami rozwoju) doświadczają znacznych trudności w komunikowaniu się z innymi ludźmi i współdziałaniu z nimi, a nawet po prostu rozumieniu ich zachowania. Brakuje im umiejętności niezbędnych do budowania relacji społecznych. Trudnościom tym towarzyszą schematyczne, powtarzane sposoby zachowania, ograniczone i sztywne przyzwyczajenia oraz zainteresowania, a także wiele dodatkowych problemów. Występują one w różnym zakresie i nasileniu u poszczególnych osób, ale wszystkim utrudniają codzienne funkcjonowanie i osiąganie życiowych celów. Obecnie szacuje się, że zaburzenia ze spektrum autyzmu są obecne u 1 na 100 osób, co pokazuje, jak duża jest liczba potrzebujących pomocy.

Wczesna diagnoza szansą na lepsze życie

Przyczyny ASD wciąż nie są znane. Ogranicza to możliwości skutecznego wsparcia, wypracowano jednak wiele metod terapii istotnie poprawiających jakość życia i szanse rozwoju osób z ASD. Jednym z kluczowych warunków skorzystania z tej pomocy jest trafna i możliwie wcześnie sformułowana diagnoza. W Polsce bardzo ograniczony jest dostęp do wystandaryzowanych narzędzi, które mogłyby wspomóc profesjonalistów w rozpoznawaniu tych zaburzeń. Skutkuje to opóźnieniem i błędami w diagnozowaniu, a także dużymi różnicami w rozpoznaniach stawianych w przypadku tego samego dziecka przez różne ośrodki. Konsekwencje tego stanu rzeczy dla efektywności oddziaływań terapeutycznych są oczywiste.

Jak działa ADOS-2?

ADOS-2 to schemat obserwacji zachowania pod kątem symptomów zaburzeń ze spektrum autyzmu. W przeciwieństwie do wielu innych narzędzi, badanie nim nie opiera się na informacjach uzyskanych od rodzica (również istotnych w procesie diagnozy), a na przeprowadzonych z osobą diagnozowaną próbach, odbywających się w sytuacji zabawy lub rozmowy, pozwalających na ocenę umiejętności społecznych i innych powiązanych z ASD aspektów zachowania. Dużą zaletą tego testu jest możliwość zastosowania go zarówno wobec małych dzieci (już 12-miesięcznych), jak i dorosłych; osób o różnym poziomie rozwoju umysłowego, a także zarówno mówiących, jak i niemówiących. Można go wykorzystywać nie tylko jako cenną pomoc w procesie diagnostycznym, ale także do przygotowywania programów interwencji i pomiaru jej skuteczności. Tak szerokie spektrum zastosowań oraz dobre wskaźniki rzetelności i trafności tego narzędzia przyczyniają się do jego dużej popularności. Potwierdzenie diagnozy wynikiem uzyskanym w ADOS stało się standardem wymaganym w wielu obszarach badań nad autyzmem. ADOS-2 może być stosowany przez różnych profesjonalistów, w tym psychologów, lekarzy, pedagogów i logopedów, doświadczonych w posługiwaniu się wystandaryzowanymi narzędziami diagnostycznymi i badaniu dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, a zwłaszcza dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Polska adaptacja ADOS-2 została wydana przez Hogrefe-Testcentrum, s.r.o., a w Polsce będzie dystrybuowana przez Pracownię Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.