Aby zweryfikować skuteczność kosmetyków, naukowcy SUM opracowali ilościowe metody oddziaływania promieniowania na skórę. W tym celu skorzystali z doświadczeń przemysłu lotniczego i kosmicznego. Dla satelitów czy samolotów kluczowe jest określenie, jak intensywnie ich powłoki pochłaniają ciepło. Jeśli pochłaniałyby je zbyt intensywnie, to mogłyby się w sposób niekontrolowany rozgrzewać.

W badaniu SUM wzięło udział 38 kobiet w wieku od 19 do 23 lat, które testowały 18 różnych preparatów. Ze względu na fakt, że skóra kobiet i mężczyzn ma różne parametry morfologiczne, w tym grubość warstwy rogowej naskórka, zaproponowano grupę badawczą składającą się wyłącznie z kobiet. Na przedramię wszystkich ochotniczek zaaplikowano badane kosmetyki w ilości 2 mg/cm². Taka ilość jest zgodna z normami, które definiują, jak powinny być testowane kosmetyki promieniochronne. Każdy z testowanych preparatów różnił się kolorem (od białego do bladożółtego), konsystencją (od bardzo płynnej do gęstej) oraz zapachem. Jak się okazało, żaden z 18 przebadanych kosmetyków z SPF od 6 do 50+, pomimo deklaracji producenta, nie chronił przed promieniowaniem podczerwonym nawet w minimalnym stopniu! Wszystkie kosmetyki okazały się nieskuteczne.

Na pytanie, czy zatem ochrona przed promieniowaniem podczerwonym jest możliwa, prof. SUM, dr hab. n. farm. Sławomir Wilczyński z Katedry i Zakładu Podstawowych Nauk Biomedycznych Wydziału Nauk Farmaceutycznych SUM, odpowiada: – Z pewnością jest bardzo trudna, ale zrobiliśmy już dwa kroki w kierunku rozwiązania tego problemu. Co najważniejsze, opracowaliśmy skuteczną metodę oceny skuteczności preparatów promieniochronnych w zakresie podczerwieni w warunkach in vivo, a więc z udziałem ochotników. Po drugie, w ramach doktoratu wdrożeniowego realizowanego w naszej jednostce, poszukujemy – z pierwszymi sukcesami – związków chroniących skórę przed promieniowaniem podczerwonym.

Realizację badań ułatwi naukowcom nowy nabytek – emisjometr, który pozwoli na analizę oddziaływania promieniowania podczerwonego ze skórą w jeszcze szerszym zakresie niż na dotychczas używanym sprzęcie. Umożliwi również określenie, jak skóra będzie pochłaniała podczerwień, jeśli temperatura na zewnątrz w ciągu dnia ulegała zmianie. – Jestem przekonany, że dzięki prowadzonym badaniom już wkrótce ochrona przeciwsłoneczna naszej skóry będzie jeszcze skuteczniejsza i będziemy mogli chronić się już nie tylko przed promieniowaniem ultrafioletowym, ale również przed promieniowaniem podczerwonym – dodaje prof. Wilczyński.

Promieniowanie podczerwone niesie za sobą o wiele mniej energii niż promieniowanie ultrafioletowe, jednak przyczynia się również do generowania w skórze m.in. rakotwórczych, szkodliwych wolnych rodników, a także – w zależności od dawki – hamuje wytwarzanie prokolagenu typu pierwszego i fibronektyny oraz białka VCAM-1. Przyczynia się to do przyspieszonego starzenia się skóry. – Promieniowanie podczerwone, które emituje słońce, jest silnie wchłaniane przez wodę znajdującą się w skórze i tym samym – przyczynia się do zwiększenia temperatury skóry. Wzrost temperatury skóry powyżej 39^oC powoduje zwiększoną produkcję reaktywnych form tlenu oraz indukuje metaloproteinazy – enzymy odgrywające istotną rolę w regulacji biologii komórek nowotworowych – wyjaśnia prof. Wilczyński. Efektem tego są również zmiany w strukturze kolagenu – najważniejszego białka skóry – i przyspieszone jej starzenie się. Ponadto promieniowanie podczerwone powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co sprzyja powstawaniu rumienia skóry i jest uważane za główny czynnik powodujący nasilenie zmian w trądziku różowatym.

W badaniach uczestniczyły także prof. dr hab. n. med. Barbara Błońska-Fajfrowska i dr n. farm. Anna Banyś z Katedry i Zakładu Podstawowych Nauk Biomedycznych oraz dr n.med. Anna Deda z Katedry Kosmetologii Zakładu Kosmetologii Wydziału Nauk Farmaceutycznych SUM w Sosnowcu. 

Autorka: Julia Szymańska (PAP)