W roślinach obecne są różne substancje, które wykazują korzystny wpływ na skórę. Dzielą się one na poszczególne grupy substancji aktywnych obecnych w roślinach o działaniu antybakteryjnym:
- surowce garbnikowe;
- olejki eteryczne;
- surowce śluzowe;
- glikozydy saponinowe.
Surowce garbnikowe
Jedną z grup substancji o działaniu antybakteryjnym są surowce garbnikowe. Mechanizm działania antybakteryjnego polega na wytwarzaniu nierozpuszczalnych kompleksów z białkami. Na skutek tego procesu, na powierzchni naskórka tworzy się warstwa ochronna ze skoagulowanego białka, która zabezpiecza przed rozwojem drobnoustrojów.
Szałwia
Części rośliny, w których obecne są surowce garbnikowe to liście i ziele. Szałwia wykazuje aktywność przeciw bakteriom Gram+, m.in. Staphylococcus aureus, Staphylococcus faecalis, Staphylococcus epidermidis. Słynna jest także z działania przeciwpotnego.
Fiołek trójbarwny
Całe pędy to części fiołka bogate w garbniki. Z nich otrzymuje się ekstrakt wodny z fiołka trójbarwnego, który słynie z działania antybakteryjnego, ściągającego i oczyszczającego.
Dąb
Z kory dębu otrzymuje się ekstrakt, który wykazuje działanie bakteriobójcze, przeciwgrzybicze, łagodzące podrażnienia i antyoksydacyjne.
Czarna porzeczka
Z liści czarnej porzeczki sporządza się ekstrakt, który działa ściągająco, przeciwzapalnie, regulująco wydzielanie sebum. Czarna porzeczka bogata jest w antyoksydanty, związki mineralne i witaminy.
Olejki eteryczne
Kolejną grupą substancji, które zwalczają drobnoustroje, są olejki eteryczne. Stanowią one wieloskładnikowe mieszaniny złożone z lotnych składników chemicznych. Zawierają węglowodory terpenowe, aldehydy, alkohole, ketony, etery, estry, terpeny, związki fenolowe, pochodne azotowe i siarkowe. Zróżnicowanie składu chemicznego warunkuje szeroki zakres aktywności biologicznej. Związki te, jako substancje o dużej lipofilności, z łatwością przenikają przez ścianę i błonę komórkową różnorodnych drobnoustrojów, powodując zaburzenie integralności tych struktur.
Olejek z drzewa herbacianego
Olejek z drzewa herbacianego jest najsłynniejszym z olejków o działaniu przeciwbakteryjnym. Powoduje obniżenie aktywności gruczołów łojowych oraz zahamowanie rozwoju bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes. Wykazuje właściwości przeciwzapalne, wpływa na szybsze gojenie się ran i redukcję blizn. Stosunkowo łatwo przenika on do głębszych warstw skóry.
Olejek lawendowy
Olejek eteryczny pozyskiwany z kwiatów lawendy działa uspokajająco i bakteriobójczo. Wpływa także na zahamowanie procesów zapalnych i na normalizację pracy gruczołów łojowych. Ogranicza ilość wydzielanego sebum i tym samym przyczynia się do zmniejszenia ilości zmian trądzikowych.
Olejek rozmarynowy
Olejek rozmarynowy wykazuje aktywność w stosunku do bakterii z rodzajów Shigella, Salmonella oraz Escherichia. Wykazuje właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwgrzybiczne, wzmacniające i przeciwbólowe.
Surowce śluzowe
Składniki śluzowe w surowcach roślinnych powodują wytworzenie warstwy ochronnej śluzów roślinnych na powierzchni błon skóry, na skutek czego hamowany jest rozwój drobnoustrojów i łagodzone są stany zapalne. Surowce śluzowe są mieszaniną polisacharydów. Tworzą wodne roztwory koloidalne, które charakteryzują się podwyższoną lepkością. Śluzy stosowane są w preparatach oczyszczających oraz w maseczkach. Działają zmiękczająco na skórę, rozszerzają pory, ułatwiając usuwanie metabolitów i transport substancji aktywnych obecnych w maseczce do wnętrza skóry.
Prawoślaz lekarski
W korzeniach i liściach prawoślazu znajdują się polisacharydy złożone głównie z kwasu uronowego, arabinanów, glukanów i arabinogalaktanów. W badaniach in vitro maceraty z liści i korzenia prawoślazu hamowały uwalnianie czynników stanu zapalnego oraz wykazywały działanie bakteriobójcze.
Ślaz dziki
Charakterystyczne związki obecne w tej roślinie to polisacharydy w stężeniu 10% (kwiaty) i 8% (liście) złożone z arabinozy, glukozy, galaktozy i kwasu glukuronowego. Polisacharydy izolowane z kwiatów wykazały się właściwościami adhezyjnymi na błonach komórkowych.
Babka lancetowata
Preparaty otrzymane przez macerację surowców zimną wodą wykazywały działanie hamujące rozwój groźnych dla zdrowia bakterii chorobotwórczych. Działanie przeciwzapalne potwierdzono w badaniach in vivo.
Glikozydy sapoinowe
Glikozydy to związki chemiczne składające się z dwóch części – cukrowej oraz aglikonowej. Ze względu na zróżnicowaną budowę mogą wykazywać różne właściwości i różne działanie zarówno na zdrowie, jak i na skórę. Różnorodne związki chemiczne mogą być przyłączone do cukru, co warunkuje różne działanie glikozydu. Jedną z takich grup są glikozydy saponinowe, zwane w skrócie saponinami, które wykazują działanie antybateryjne.
Saponiny to triterpenowe glikozydy stosowane jako naturalne detergenty. Mają one amfifilowy charakter, dlatego też mogą rozpuszczać tłuszcze. Posiadają kwaśne pH, bardzo często wykazują właściwości przeciwzapalne i bakteriostatyczne. Wykorzystywane są w produktach oczyszczających. Do surowców saponinowych należą np. łopian (Arctium L.), fiołek trójbarwny (Viola tricolor L.), nagietek lekarski (Calendula officinalis L.), pierwiosnek (Primula L.) oraz nawłoć (Solidago L.). Saponiny ponadto wykazują właściwości pieniące, dlatego są stosowane przy produkcji mydła oraz środków do prania.
Ciekawy surowiec o działaniu antybakteryjnym to szyszki chmielu. Są one bogate w olejek eteryczny, flawonoidy, garbniki i związki żywicowe. Z szyszek tej rośliny można pozyskać bardzo cenny surowiec – lupulinę o dużej zawartości składników aktywnych. Doświadczalnie wykazano, że lupulina i ekstrakt z szyszek chmielu oddziałują na Propionibacterium acnes, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus aureus, Kocuria rhizophilia i Staphylococcus pyogenes oraz działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie.
KOMENTARZE