Regulacja zawodu

Tatuażysta widnieje w oficjalnym spisie zawodów pod kodem 343917, jednak ten spis jest wykorzystywany głównie na potrzeby statystyczne. Rozporządzenie nie reguluje kwestii kształcenia, szkoleń i nadawania uprawnień dopuszczających do wykonywania zawodu tatuatora. Oznacza to, że na ten moment nie są wymagane żadne uprawnienia. W PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) tatuażyści znajdują się pod pozycją 96.09.Z. Pozostała działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana, w jednej podklasie z działalnością astrologiczną i spirytystyczną, jak i również z dorabianiem kluczy. Dla porównania działalność oparta na zabiegach kosmetycznych jest bezpośrednio uwzględniona w PKD – 96.02.Z. Z prawnego punktu widzenia to, co może łączyć kosmetyczki i tatuażystów, to wykonywanie usług, które polegają na przerwaniu ciągłości naskórka i zachowywanie wysokich standardów sanitarnych.

Państwowa Inspekcja Sanitarna nie posiada uprawnień do weryfikacji kwalifikacji tatuażystów. W Polsce nie ma też obowiązku zgłaszania do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej rozpoczęcia działalności w zakresie wykonywania tatuaży. Tatuażyści mówią o szeregu problemów, z którymi mierzą się właściciele gabinetów oraz braku jasnych uregulowań prawnych. Regulacje prawne są – ale rzeczywiście szczątkowe, porozrzucane po wielu ustawach, których zebranie i interpretacja wymaga zaangażowania prawnika i doświadczenia w wielu dziedzinach prawa.

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2008 Nr 234 poz. 1570) [4] zobowiązuje osoby wykonujące zabiegi, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich do wdrożenia i stosowania procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi, co w przypadku salonów tatuażu jest to trudne do egzekwowania. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny może zaopiniować procedury sterylizacji sprzętu, sposoby przeprowadzania dezynfekcji skóry oraz dekontaminacji pomieszczeń i urządzeń, ale tylko na wniosek podmiotu zobowiązanego do ich wdrożenia.

Bezpieczeństwo pracy

W procesie tatuowania, aby trwale wprowadzić pigment do skóry, nie wystarczy umieścić go w warstwie rogowej naskórka. Naskórek jest w ciągłym procesie keratynizacji, w związku z czym tatuaż wykonany na tej głębokości szybko uległby złuszczeniu, dlatego też, aby trwale wykonać dekorację ciała, należy umieścić barwnik w górnej warstwie skóry właściwej. Można to zrobić, jedynie przecinając wierzchnią, warstwę skóry i pozwolić wprowadzonemu pigmentowi trwale wnikać do żywej tkanki. Podobną techniką wykonuje się makijaż permanentny, przy czym uzyskany wzór ma na celu korektę wyglądu, w tym malowanie trwałe linii brwi czy czerwieni wargowej. Różnica między makijażem permanentnym a tatuażem dotyczy głębokości, na jaką implementuje się barwnik. Pigmentowanie skóry podczas makijażu permanentnego odbywa się na pograniczu naskórka a skóry właściwej.

Powyższe zabiegi niewłaściwie wykonane lub z nienależytym zachowaniem warunków higienicznych mogą nieść za sobą wiele powikłań zdrowotnych. Najpowszechniejszymi powikłaniami występującymi na skórze jest jej podrażnienie, infekcje oraz reakcje alergiczne [5]. Przy braku odpowiedniej higieny w czasie wykonywanych czynności istnieje ryzyko zakażenia groźnymi wirusami przenoszonych przez krew, takimi jak HIV, HBV czy HCV [6]. Należy tutaj podkreślić, że ryzyko zakażeń jest tak samo wysokie dla klienta, jak i osoby wykonującej zabieg. Ryzyko związane z tatuażem to nie tylko przerwanie ciągłości naskórka, narażenie na działanie drobnoustrojów, ale także narażenie na działanie substancji chemicznych wprowadzanych do organizmu. W artykule zajmiemy się analizą barwników wykorzystywanych do wykonywania tatuażu.

Do jakiej kategorii produktowej zaliczamy tusze do tatuażu i jakim regulacjom prawnym podlegają?

Tusze do tatuażu oraz makijażu permanentnego można zaliczyć do preparatów składających się z nierozpuszczalnych w wodzie pigmentów (cząstki wielkości nanometrów/mikrometrów) oraz substancji pomocniczych, takich jak rozpuszczalniki, emulgatory czy też konserwanty. Typowy tusz stosowany w zabiegach tatuażu/makijażu permanentnego w swoim składzie zawiera [7]:

• do trzech konserwantów (w tym również takich konserwantów, które nie znajdują się na liście konserwantów dozwolonych w kosmetykach);
• substancję o właściwościach powierzchniowo czynnych;
• do trzech regulatorów lepkości;
• do trzech rozpuszczalników;
• substancje wiążące;
• wodę i do sześciu pigmentów (dodawane w postaci proszku).

Mimo ograniczonej liczby składników w danym tuszu, istnieje dość duża różnorodność stosowanych substancji, pozwalających uzyskać pożądane funkcje. Substancje występujące w takim preparacie mogą pozostać w organizmie człowieka przez całe życie, co więcej istnieje możliwość ciągłego, długotrwałego narażenia na składniki produktów. Chemikalia, jak i zanieczyszczenia obecne w tuszach, mogą powodować niepożądane skutki dla zdrowia człowieka, zarówno jako pojedyncze składniki lub przez interakcję z innymi substancjami. Niekiedy skutki uboczne wynikające z obecności potencjalnie niebezpiecznych substancji mogą objawiać się po kilku miesiącach czy nawet latach od wykonania tatuażu. Co ciekawe, tusze do tatuażu oraz do makijażu permanentnego nie spełniają definicji kosmetyku, ponieważ ten nakładany jest w obrębie naskórka, włosów czy jamy ustnej lub paznokci. Nie jest to również wyrób medyczny, ponieważ nie wspomaga leczenia żadnej jednostki chorobowej. Choć w przypadku tuszy do makijażu permanentnego wykorzystywanego do kolorowania, np. brwi u osób chorych na nowotwór, które w wyniku leczenia utraciły owłosienie lub koloryzacja skóry w okolicy brodawki sutkowej w przypadku mastektomii najbliższe ustawodawstwo to wyrób medyczny III klasy. Tusze to tatuażu i makijażu permanentnego należy klasyfikować jako mieszaninę chemiczną.

Tusze do tatuażu, jak i praktyka tatuowania, nie są objęte szczegółowymi przepisami na szczeblu UE. W celu podniesienia poziomu ochrony zdrowia konsumentów, Rada Europy opublikowała Rezolucję ResAP, przyjętą przez Komitet Ministrów w dniu 20 lutego 2008 r. w sprawie wymagań i kryteriów dotyczących bezpieczeństwa tatuażu i makijażu permanentnego, w tym w szczególności listy substancji niebezpiecznych, których nie należy używać w produktach dedykowanych do tatuażu/makijażu permanentnego. Rezolucja ResAP 2008 obejmuje wytyczne dotyczące [8]:

• składu i oznakowanie produktów używanych do tatuaży i makijażu permanentnego;
• oceny ryzyka produktów stosowanych w tatuażu/makijażu permanentnym przed ich wejściem na rynek;
• warunków wykonywania zabiegu – tatuażu/makijażu permanentnego;
• obowiązku informowania społeczeństwa i konsumenta o zagrożeniach związanych z tatuażem/ makijażem permanentnym.

Rezolucja ResAP (2008) stanowi jedynie zalecenia i nie są zgodne z prawem wiążącym. Niemniej jednak kilku producentów tuszy stosuje się do wytycznych wymienione w ResAP jako minimalny standard dla swoich produktów [9].

W Polsce Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. 2003 Nr 229 poz. 2275) [10] nakazuje producentom wprowadzania na rynek jedynie preparatów bezpiecznych, a Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów (Dz.U. L 396, 30.12.2006, p.1) [11] oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP) [12] regulują ilości niebezpiecznych substancji w mieszaninach chemicznych i nakładają na podmioty odpowiedzialne wymogi m.in. odpowiedniego ich oznakowywania, pakowania i rejestracji poszczególnych komponentów w zależności od stosowanego tonażu poszczególnej substancji w mieszaninie. W Polsce, jak w wielu innych krajach europejskich, barwniki do tatuowania nie podlegają żadnym badaniom. Prawo Unii Europejskiej zobowiązuje właścicieli studia tatuażu do posiadania karty charakterystyki dla każdego ze stosowanych tuszów, w której to w sekcji 3.2 widnieją składniki, które należy wymienić zgodnie z załącznikiem II rozporządzenia REACH, czyli substancje stanowiące zagrożenie dla zdrowia lub środowiska, jak również substancje, dla których istnieją wspólnotowe najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy oraz substancje trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji i toksyczne lub bardzo trwałe i wykazujące bardzo dużą zdolność do bioakumulacji.

Dodatkowo zastosowane substancje konserwujące w produktach trwale barwiących skórę podlegają regulacji prawnej wynikającej z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 528/2012 – w sprawie produktów biobójczych [13]. Tylko substancje czynne zatwierdzone bądź objęte programem przeglądu produktów biobójczych należących do grupy 6 mogą być udostępniane i stosowane na rynku we Wspólnocie przez unijnych producentów tuszów do tatuażu [14].

W 2013 r., z obawy o skład kolorowych tuszy, Francja chciała zakazać na swoim terytorium wykonywania barwnych tatuaży. Rząd francuski zdecydował się na taki krok za radą francuskiej Narodowej Agencji Leków i Produktów Zdrowotnych (ANSM), która to kontynuowała badania przeprowadzone przez Francuskie Stowarzyszenie Dermatologów. Badania te wykazały obecność toksycznych metali w tuszach do tatuażu. ANSM opublikowała raport, w którym wymieniono 59 składników tuszy mogących wywoływać zwiększone ryzyko infekcji, ciężkich reakcji skórnych, a nawet raka. Proponowany zakaz w znacznym stopniu ograniczyłby dostępną paletę kolorów stosowanych w tatuażu. Decyzja ta oburzyła francuską społeczność tatuażystów, a Francuskie Stowarzyszenie Artystów Tatuażu (SNAT) wyraziło obawę, że branża tatuatorska przeniesie się do podziemia, co może mieć negatywne skutki w kontekście higieny i bezpieczeństwa wykonywanego zabiegu. Finalnie cała sprawa okazała się nieporozumieniem i wynikała z błędnej interpretacji jednej z czterech tabel wydrukowanych w rządowym dekrecie ogłaszającym zakaz, w którym wymieniono barwniki dozwolone w produktach kosmetycznych. Przykład Francji z jednej strony pokazuje, że regulacja zewnętrzna może skutkować wprowadzeniem w błąd i sztywnymi ograniczeniami, z drugiej zaś strony, że współpraca społeczności tatuażystów z organami zarządzającymi może osiągać pozytywne rezultaty, a samoregulacja w tym sektorze pozwala wypracować kompromis, który zapewni bezpieczeństwo konsumentów oraz samych tatuażystów.

Metale ciężkie

Stosowane tusze do tatuażu zawierają m.in. tlenki żelaza, sole metali, tworzywa sztuczne czy rozpuszczalniki organiczne. Wysokie stężenia metali ciężkich w tuszach do tatuażu zależą zarówno od koloru, jak i producenta tuszu. Pigmenty, które zawierają w swoim składzie, m.in. metale ciężkie, takie jak: antymon, arsen, chrom, kobalt, beryl, ołów, nikiel, mogą szkodliwie oddziaływać na gospodarkę hormonalną bądź wykazywać działanie potencjalnie kancerogenne. Choć w ostatnich latach ograniczono w farbach zawartość ołowiu i rtęci, nadal w niektórych występują związki glinu, niklu (w barwniku brązowym), kadmu (żółtym), kobaltu (niebieskim) czy chromu (zielonym) [15].

Powodem do obaw może okazać się również usuwanie tatuaży laserem. To bardzo skuteczny sposób, ale nikt nie sprawdza, jak stosowane barwniki zachowają się w kontakcie z energią lasera. Kilka lat temu Federalny Instytut Oceny Ryzyka w Berlinie przeprowadził takie badanie [16]. Okazało się, że rozkład niebieskiego pigmentu powodował powstawanie kwasu pruskiego i benzenu, a pomarańczowego – trującej aniliny.

Również przeprowadzane badania przez lekarzy dermatologów potwierdzają częstsze, niż u osób nieposiadających tatuaży, występowanie reakcji uczuleniowych, egzem, łuszczycy, świądu, czy zbliznowaceń. Nasilające się reakcje alergiczne po użyciu szczególnie czerwonego barwnika, uzależnione są głównie od ilości pigmentu zawartego w tuszu oraz jego składu chemicznego – zawartości metali i ich związków, a w szczególności aluminium, żelazo, wapń, tytan, krzem, rtęć i kadm [17].

Należy podkreślić, że skład chemiczny tuszu zaaplikowanego może się zmieniać wraz z upływem czasu, a także pod wpływem słońca (zwłaszcza promieniowania UV), zabiegów pielęgnacyjnych i innych czynników, którym poddawana była skóra.

Skoro są regulacje dla mieszanin chemicznych, dlaczego wprowadzono nowe wymogi? Wiele składników stwarzających potencjalne zagrożenie może występować w tuszach do tatuażu i makijażu permanentnym w bardzo niewielkich, wręcz śladowych ilościach. W związku z tym wytyczne określone w Rozporządzeniach CLP oraz REACH mogą nie mieć zastosowania.

Nowe wymagania i obowiązki

W 2015 r. Komisja Europejska zwróciła się do Agencji ECHA o wykonanie oceny zagrożeń dla zdrowia substancji chemicznych zawartych w tuszach do tatuażu i makijażu permanentnym. Zbadano także potrzebę wprowadzenia ogólnounijnego ograniczenia ich stosowania. ECHA dokonała tej oceny wraz z kilkoma władzami państw unijnych ,w tym: norweskimi, włośniki, duńskimi. Ocena skupiona była na analizie zagrożeń dla zdrowia danych barwników oraz dostępności bezpieczniejszych alternatyw. Zaangażowane władze przyjrzały się również społeczno-gospodarczym skutkom ograniczenia ich stosowania, biorąc pod uwagę wpływ na produkcję i miejsca pracy.

W oparciu o opinie Komitetu ds. Oceny Ryzyka oraz Komitetu ds. Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Komisja Europejska opublikowała Rozporządzenie Komisji (UE) 2020/2081 z dnia 14 grudnia 2020 r. zmieniające załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do substancji wchodzących w skład tuszy do tatuażu lub makijażu permanentnego [18]. Omawiane rozporządzenie dotyczy mieszanin wykorzystywanych na potrzeby pigmentowania skóry, co oznacza wstrzyknięcie, wprowadzenie mieszaniny do skóry, gałki ocznej czy błony śluzowej w ramach wykonywania zabiegu tatuażu czy też makijażu permanentnego (również z użyciem techniki mikroblandingu/ mikropigmentacji) w celu utworzenia określonego wzoru na ciele, czy też estetyki makijażu.

W powyższym rozporządzeniu ustalone zostały ograniczenia zakazujące wprowadzania na rynek europejski mieszanin przeznaczonych do tatuowania, jeśli zawarte w nich komponenty przekraczają dane stężenia graniczne o podanych klasach zagrożeń. Substancje występujące w części 3. załącznika VI rozporządzenia CLP i zaklasyfikowane, jako:

•    rakotwórcze i mutagenne kategorii 1 A, 1B lub 2 nie mogą być wprowadzane do omawianych produktów, gdy ich stężenie przekracza 0,00005% wagowych;
•    działające szkodliwe na rozrodczość kategorii 1 A, 1B lub 2 nie mogą być wprowadzane do omawianych produktów, gdy ich stężenie przekracza 0,001% wagowych;
•    uczulające na skórę kategorii 1, 1 A lub 1B nie mogą być wprowadzane do omawianych produktów, gdy ich stężenie przekracza 0,001% wagowych;
•    żrące na skórę kategorii 1, 1 A, 1B, 1C, lub drażniące na skórę kategorii 2, lub powodujące poważne uszkodzenie oczu kategorii 1, lub działające drażniąco na oczy kategorii 2 nie mogą być wprowadzane do omawianych produktów, gdy ich stężenie przekracza 0,001% wagowych. Wyjątek stanowią regulatory pH, które mogą być stosowane w ilości do 0,01% wagowych.

Ograniczenie to również obejmuje substancje wymienione w załączniku II oraz IV (w określonych warunkach) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych [19] – stężenie graniczne dla tych substancji wynosi 0,00005%.

Dodatkowo do rozporządzenia REACH wprowadzono dodatek 13, który zawiera wykaz substancji o określonych stężeniach granicznych. Znajdują się w nim m.in.: metale (np. rtęć, ołów, nikiel), substancje zawierające dwuwartościowy chrom(VI) oraz barwniki i pigmenty zawarte w rozporządzeniu 1223/2009.

Nie brano pod uwagę substancji zaklasyfikowanych jako rakotwórcze i mutagenne kategorii 1A, 1B oraz 2 względem narażenia wyłącznie poprzez drogę inhalacyjną - nie mają większego znaczenia w przypadku śródskórnej drogi narażenia na preparaty stosowane do tatuowania. Wyłączono z ograniczenia również składniki, które są w stanie gazowym w warunkach standardowych, dlatego, że nie przewiduje się ich stosowaniu w tuszach do tatuaży ze względu na ich stan skupienia. Jedynym wyjątkiem jest formaldehyd, który jest obecny w tych produktach w stanie rozpuszczonym.
Wymogi określone w rozporządzeniu 2020/2081 obejmują nie tylko substancje obecnie zaklasyfikowane w części 3. załącznika VI do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 oraz w załącznikach II i IV rozporządzenia nr 1223/2009, ale również komponenty, które będą dodawane do nich w przyszłości.

Co więcej, nowe wymogi dotyczą również kwestii związanej z oznakowaniem. Tusze przeznaczone do tatuowania powinny posiadać na etykiecie:

• zwrot „Mieszanina do stosowania w tatuażach lub makijażu permanentnym”;
• numer referencyjny danej partii produktu;
• wykaz wszystkich substancji występujących w mieszaninie w kolejności malejącej.

W określonych przypadkach umieszcza się również informacje o obecności danej substancji, jako regulatora pH oraz instrukcje bezpiecznego stosowania produktu. Wymagana jest także informacja o występowaniu w mieszaninie niklu i chromu(VI) – jeżeli występują powyżej stężenia granicznego – ze względu na ich właściwości uczulające. Dodatkowo dodano wymóg, aby osoba wykonująca tatuaż lub makijaż permanentny przekazywała klientowi poddającemu się zabiegowi informacje umieszczone na etykiecie produktu.

Podsumowanie

Wprowadzone do organizmu mieszaniny chemiczne przeznaczone do trwałego ozdobienia ciała mogą zawierać rozpuszczalne substancje, które w przeciągu kilku godzin lub dni zostają rozprowadzone po całym ciele człowieka – skóra, jak również inne narządy wewnętrzne są narażone na długotrwałe działanie składników. Nierzadko posiadają one niebezpieczne, toksyczne właściwości i stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Dodatkowo narażenie na promieniowanie słoneczne fragmentu skóry z pigmentem, może prowadzić do uwolnienia niebezpiecznych składników mieszaniny do organizmu [20].

Co więcej, wzrastająca tendencja do trwałego tatuowania, w tym coraz większych powierzchni ciała, zwiększa narażenie organizmu na działania uboczne barwników, jak i substancji pomocniczych. Również podczas laserowego usuwania wzorów ze skóry, może dochodzić do rozkładu substancji i ich rozprzestrzeniania po organizmie [20]. Także wiele czynników wewnętrznych (np. przemiany metaboliczne) oraz zewnętrznych (np. światło słoneczne) ma wpływ na rozkład wcześniej zaaplikowanych substancji. Po upływie wielu lat nie jest możliwe określenie aktualnego składu mieszaniny w głębszych warstwach skóry.

W świetle omawianych w niniejszym artykule informacji, wprowadzenie określonych, ujednoliconych norm unijnych dla tych produktów było niezbędne, aby zapewnić konsumentom bezpieczeństwo poddającym się zabiegom makijażu permanentnego lub tatuażu. Ustalone wymogi dotyczące oznakowania zapewnią konsumentom oraz tatuażystom korzystającym z tych produktów dodatkowe informacje, które pomogą zapobiegać ewentualnym działaniu niepożądanym oraz pozwolą na właściwe i skrupulatne prowadzenie dochodzeń w przypadku wystąpienia działań niepożądanych dla zdrowia. Szacuje się, że dzięki nowym ograniczeniom co roku będzie można zapobiec wielu przypadkom przewlekłych reakcji alergicznych. Zmniejszy się również liczba innych niepożądanych reakcji skórnych. Dodatkowo zmniejszenie ilości potencjalnie szkodliwych pigmentów zminimalizuje ryzyka rozprzestrzeniania się substancji wywołujących, np. nowotwory.

Na świecie obecnie prowadzone są badania kliniczne, dotyczące wpływu tatuażu na zdrowie człowieka i jego ewentualnych negatywnych skutków oraz zagrożeń, jednak szczegółowe rezultaty będą możliwe do zaprezentowania dopiero za kilka, a nawet kilkadziesiąt lat. Wobec gwałtownie wzrastającej popularności wykonywania tatuaży rośnie także wiedza o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych, odległych w czasie i niestety jeszcze nie do końca zbadanych.

Podmioty odpowiedzialne wprowadzające na rynek produkty do tatuażu muszą spełniać niniejsze wymagania od 4 stycznia 2022 r. (wyznaczono 12-miesięczny okres przejściowy) z wyłączeniem substancji o nazwach Pigment Blue 15:3 (CAS: 147-14-8) oraz Pigment Green 7 (CAS: 1328-53-6), ze względu na brak bardziej bezpiecznych i technicznie odpowiednich alternatyw - dla tych komponentów wyznaczono 24 miesięczny okres przejściowy. Komisja uważa, że taki okres czasu jest wystarczający, aby znaleźć zamienniki i usunąć wprowadzone do obrotu mieszaniny przeznaczone na potrzeby tatuowania, zawierające powyższe pigmenty.

W przypadku braku wynalezienia zamienników, należy jednak jeszcze zwrócić uwagę na to, że ogólnounijny zakaz stosowania podstawowych pigmentów Blue 15 i Green 7 miałby trwały, negatywny wpływ na konkurencyjność gospodarczą europejskich tatuażystów i pigmentatorów w stosunku do dostawców spoza UE. Konsumenci nie zrezygnują z obecnie dostępnych, wysokiej jakości tuszy do tatuaży i makijażu permanentnego i będą jej kupować – pomimo zakazu – zamiast od lokalnych europejskich dostawców, od dostawców z sąsiednich krajów UE. Taki zakaz będzie również sprzyjał działalności nielegalnych dostawców i niezadeklarowanych praktyk handlowych. W tej sytuacji należałoby wypracować wspólny kompromis pomiędzy tatuatorami a osobami decyzyjnymi w kwestii nowych regulacji.

Autorzy:

Marta Pawłowska, ACC Chemicals
Łucja Pijarczyk, ACC Chemicals
Emilia Młynarkiewicz, ACC Chemicals
Wojciech Strożek, FcBiotech