Informacje na temat antyoksydantów są ciekawe, zarówno z powodu wielu funkcji, jakie spełniają te substancje w lecznictwie, jak również ze względu na ich znaczenie w kosmetyce. Wielu producentów kosmetyków i leków coraz bardziej interesuje się surowcami roślinnymi. Każda roślina zawiera wiele składników biologicznie aktywnych o skomplikowanym składzie chemicznym. Dzięki rozwojowi chemii organicznej, farmakologii i medycyny możemy określić, które substancje biologicznie aktywne produkowane przez rośliny są użyteczne dla skóry. Wiele roślin zawiera w swym składzie mieszaniny substancji o właściwościach antyoksydacyjnych, terapeutycznych, antymikrobiologicznych, które do niedawna nie były wykorzystywane [1, 2]. Należy podkreślić, iż mieszaniny związków naturalnych, które są zawarte w roślinach działają łagodniej, bardziej skutecznie i kompleksowo, w porównaniu z niektórymi składnikami syntetycznymi. Dlatego wciąż rośnie zainteresowanie preparatami kosmetycznymi i leczniczymi pochodzenia naturalnego wśród kosmetologów, dermatologów oraz fitoterapeutów.

Roślinne grupy antyoksydantów

Rośliny oraz wyodrębniane z nich ekstrakty stosowane są od wielu lat, jednak dopiero teraz dzięki rozwojowi chemii organicznej, farmakologii i medycyny możemy określić, które substancje biologicznie aktywne produkowane przez rośliny są użyteczne w lecznictwie i kosmetologii.Wiele roślin charakteryzuje się działaniem antyoksydacyjnym, ze względu na to, iż rośliny same muszą chronić siebie przed działaniem promieniowania UV w środowisku zewnętrznym [2]. Mechanizm ten uwarunkowany jest powstawaniem wielu interesujących związków chemicznych, które mogą stanowić składniki wielu preparatów kosmetycznych. Ekstrakty roślinne wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym najczęściej zawierają w swym składzie następujące grupy antyoksydantów: polifenole, flawonoidy, antocyjany, saponiny oraz karotenoidy [2–4].  

Ekstrakty zawierające antyoksydanty

Ciekawym przykładem ekstraktu o właściwościach antyoksydacyjnych jest ekstrakt z mleczka ostu, znanego pod nazwą ostropest plamisty [2]. Ekstrakt ten charakteryzuje się tym, że zawiera sylimarynę, czyli kompleks następujących flawonoidów: sylibiny, sylidianiny oraz sylikrystyny [4]. Sylimaryna stanowi silny przeciwutleniacz zapobiegający fotostarzeniu się skóry oraz oparzeniom słonecznym [3, 5, 6]. Kolejnym przykładem jest ekstrakt z ostryżu, zwanego także kurkumą (Curcuma L.). Tetrahydrokurkumina, jest wykorzystywana w produktach kosmetycznych nie tylko ze względów pielęgnacyjnych, ale także jako substrat chroniący kosmetyk przed zjełczeniem [3]. Udowodnionym działaniem antyoksydacyjnym charakteryzuje się ekstrakt z nasion soi. Nasiona te zawierają w swym składzie flawonoidy: genisteinę oraz daidzeinę, które nazywane są także fitoestrogenami. Genisteina stanowi silny antyoksydant o udowodnionym działaniu w stosowaniu miejscowym, wychwytujący rodniki peroksylowe. W badaniach in vivo wykazano, że chroni także peroksydacją lipidów [2, 3]. W kosmeceutykach stosuje się także ekstrakt z kory sosny nadmorskiej (Pinus martima). Ekstrakt ten charakteryzuje się zawartością piknogenolu, będącego nazwą handlową zarejestrowaną przez zakłady przemysłowe Horphag we Francji [7]. Piknogenol jest mieszaniną około 40 związków, w tym kwasów fenolowych: p-hydroksybenzoesowego, protokatechinowego, galusowego, wanilinowego, p-kumarynowego, kofeinowego, ferulowego; a także  taksyfoliny, katechiny, procyjanidyny [7, 8]. W wielu kosmeceutykach używane są ekstrakty z czerwonych winogron (Vitis vinitera). Składnikiem aktywnym tych ekstraktów jest resweratrol [9]. W ostatnich latach szczególną uwagę zwrócono na trans-resweratrol. Badania te w sposób jednoznaczny udowodniły aktywność antyoksydacyjną tego związku na poziomie komórkowym w testach in vivo oraz in vitro[2, 10, 11]. Ekstrakt z czerwonych winogron  zapobiega także fotostarzeniu się skóry, wzmacnia kolagen oraz zwiększa elastyczność skóry. Kolejnym interesującym ekstraktem jest ekstrakt z kory brzozy białej (Betula alba). Silne działanie antyoksydacyjne ekstraktu uwarunkowane jest zawartością betuliny oraz kwasu betulinowego. Ponadto, ekstrakt ma działanie antyseptyczne, przeciwzapalne oraz antymutagenne [3, 4]

Krótki przegląd literatury dowodzi, o dużym zainteresowaniu ekstraktami roślinnymi. Nie dziwi fakt, że naturalne substancje zmiatające wolne rodniki stają się alternatywą dla związków syntetycznych. Rośliny dzięki właściwościom antyoksydacyjnym istotnie spowalniają procesy starzenia, co jest praktycznie wykorzystywane w farmakologii i kosmetologii [1]. Wybrane antyoksydanty roślinne mogą znaleźć zastosowanie w recepturach kosmetycznych chroniąc także składniki preparatu przed utlenieniem [4]. W obecnych czasach roślinne antyoksydanty cieszą się dużym zainteresowaniem, z powodu doniesień o szkodliwości syntetycznych antyoksydantów. 

Literatura

[1] Palmer D.M., Silverman J.K. Oxidative damage, skin aging, antioxidants and a novel antioxidant rating system.J. Drug Dermatol., 2010, 9, 11.

[2] Gupta V.K., Sharma S.K. Plants as natural antioxidants.Natural Prod. Radiance, 2006, 5(4): 326.

[3] Drealos Z.D. Kosmeceutyki. Elesevier Urban & Partner, Wrocław 2011.  

[4] Allemann B., Baumann L. Antioxidants used in skin care formulations. Skin Therapy Lett., 2008, 13, 5.

[5] Katiyar S.K., Korman N.J., Mukhtar H., Agarwal R. Protective effects of silymarin against photocarcinogenesis in a mause skin model. J. Nat. Cancer Instit., 1997, 89, 556.

[6] Toklu, H., Akbay, T., Velioglu-Ogunc, A., Ercan, F., Gedik, N., Keyer-Uysal, M., Sener, G. Silymarin, the antioxidant component of Silybum marianum, prevents Sepsis-induced acute lung and brain injury. J. Surgical. Res., 2008, 145, 214.

[7] Lee M.S., Moon K.Y., Bae D.J., Park M.K., Jang A.S. The effects of pycnogenol on antioxidant enzymes in a mouse model of ozone exposure. Korean J. Intern Med., 2013, 2, 216.

[8] D'Andrea G. Pycnogenol: a blend of procyanidins with multifaceted therapeutic applications? Phytotherapy, 2010, 81, 724.

[9] Hung Ch.F.  Delivery of resveratrol, a red wine polyphenol, from solutions and hydrogels via the skin. Biolog. pharma.c bulletin, 2008, 31, 955.

[10] Ovensa Z. Antioxidant activity of resveratrol, piceatannol, and 3,3`,4,4`,5,5`-hexahydroxy-trans-stilbene in three leukemia cells. Oncology Reports, 2006, 16, 617.

[11] Olas B. Antioxidant activity of resveratrol in endotoxin-stimulated blood platelets. Cell Biol. Toxic., 2001, 17, 117.

Opracowała: mgr inż. Michalina Adaszyńska