Pojęcie dysmorfofobii

Słowo dysmorfofobia (dysmorphia) pochodzi z języka greckiego i oznacza brzydotę. W dosłownym znaczeniu można określić to zaburzenie jako lęk przed brzydotą. W publikacjach naukowych można spotkać określenie „zaburzenie obrazu ciała”, które stosuje się zamiennie z dysmorfofobią, ale jest ona pojęciem szerszym. To schorzenie jest dość słabo poznane w porównaniu z innymi znanymi zaburzeniami psychicznymi. Pierwsze wzmianki o chorych na dysmorfofobię można znaleźć w opisach pochodzących z XIX w. Po raz pierwszy przypadek dysmorfofobii u pacjenta opisał Moselli w 1886 r., zaś w 1980 r. określono go terminem „zaburzenie obrazu ciała”.

Charakterystyka

Osoby z dysmorfofobią mają skłonności do wyolbrzymiania drobnych niedoskonałości, na które inni mogą nawet nie zwrócić uwagi. Zazwyczaj chory skupia się na twarzy, a mianowicie widocznych przez niego niewielkich zmarszczkach, kształcie nosa, ust czy uszu. Zaburzenie może dotyczyć również włosów, brzucha czy skóry. Wymienione przykłady zalicza się do dysmorfofobii nieurojeniowej. Drugą odmianą jest dysmorfofobia urojeniowa, z którą mamy do czynienia, gdy chory znajduje w swym wyglądzie mankamenty, których w rzeczywistości nie ma. Osoba z BDD bardzo często myśli o danym problemie, ale także wspomina o nim wielokrotnie w rozmowach z innymi. Przez większość dnia myśli jej krążą wokół tej niedoskonałości, przez co dochodzi u niej do obniżenia samopoczucia oraz zwiększenia ogólnego dyskomfortu. Jest przesadnie skupiona na rzekomym defekcie oraz poświęca bardzo dużo czasu, by się go pozbyć bądź zatuszować. Jeśli uda się jej zaakceptować uzyskany efekt poprawy wady, np. w gabinecie chirurgicznym, w niewielkim odstępie czasu znajduje kolejny mankament urody. Mimo tego, iż inni zapewniają chorego, iż wygląda dobrze, a jego wymyślona lub istniejąca minimalna wada w wyglądzie nie wpływa niekorzystnie na jego wygląd, osoba ta nie może w to uwierzyć. Przez cały czas pozostaje wierna swemu błędnemu przekonaniu.

Objawy

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów dysmorfofobii jest spędzanie dużej ilości czasu na wielokrotnym sprawdzaniu swojego odbicia w lustrze i przyglądaniu się wadzie, aczkolwiek niektórzy, wręcz przeciwnie, unikają luster, bowiem ich odbicie wywołuje w nich niepokój – dotyczy to zazwyczaj osób, które długo borykają się z tym schorzeniem i nie mogą sobie poradzić z danym mankamentem. Osoby z BDD bardzo często stronią od kontaktów z innymi, ponieważ nie chcą, by widzieli ich defekt. Co więcej, spędzają dużo czasu na ukrywaniu bądź maskowaniu dostrzeganej wady. W zależności od dysfunkcji wykonują chociażby specjalny makijaż, aby jak najlepiej zatuszować defekt, np. wygląd skóry, który jest źródłem nieustannych negatywnych myśli bądź zakrywają go ubraniami. Oprócz spotkań z innymi ludźmi unikają robienia zdjęć, by tylko ich wada nie została uwidoczniona na stałe, a tym bardziej opublikowana. Jeśli pozwolą sobie zrobić zdjęcie, muszą skontrolować, czy ta cecha nie jest zbyt widoczna. Osoby z dysmorfofobią poddają się zabiegom chirurgii plastycznej, wierząc, że to rozwiąże wszystkie ich problemy. Tak często jednak nie jest, ponieważ nie obserwuje się u nich zadowolenia z uzyskanego wyniku.

Przyczyny

Do tej pory nie są znane dokładne przyczyny tego schorzenia. Prawdopodobnie istotną rolę odgrywają tu czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Wiele ludzi z BDD ma w rodzinie osobę, u której zdiagnozowano również to zaburzenie. Niektóre badania wskazują, iż pacjenci z dysmorfofobią mają niski poziom serotoniny, ale związek ten nie został jeszcze potwierdzony. Inne zaś badania sugerują, iż przetwarzanie wzrokowe w mózgu może się istotnie różnić u osób z BDD, co może wpływać na to, jak postrzegają one obrazy lub zniekształcenia.

Rozpoznanie i leczenie

Rozpoznanie tego schorzenia może wydawać się łatwe, ale w rzeczywistości tak nie jest. Diagnozę najczęściej stawia psycholog lub psychiatra. W tym celu przeprowadza się wywiad z pacjentem oraz wykonuje odpowiednie testy. Ze względu na to, iż chorzy są zdania, że mają problem z daną częścią ciała, a nie psychiką, bardzo rzadko udają się po poradę do lekarza. Gdy jednak dotrą już do gabinetu, specjalista uświadamia, na czym polega zaburzenie oraz jak należy z nim walczyć. Każda terapia musi być dobrana do danego pacjenta. W tym przypadku istotne jest wsparcie ze strony najbliższych osób. Czasami w terapii tego schorzenia sięga się po leki, np. przeciwdepresyjne. Stosuje się także leczenie preparatami, które hamują wychwyt zwrotny serotoniny, powodując lepszą kontrolę nad impulsywnością oraz zmniejszenie stresu. Niektóre badania wskazują, iż osoby z BDD mają niski poziom serotoniny, ale związek ten nie został jeszcze dokładnie skorelowany z tym schorzeniem. W pewnym przypadku potwierdzono, iż objawy dysmorfofobii nasilały się podczas diety ubogiej w tryptofan, który jest prekursorem serotoniny. Kolejne badanie zaś wykazało, iż agonista serotoniny – psylocybina – doprowadziła do zmniejszenia objawów BDD. Znaczenie serotoniny w patogenezie tej choroby jest jeszcze niejasne, jednak silną przesłanką jest to, iż jej objawy bardzo często poprawiają się dzięki leczeniu SRI.