Charakterystyka 

Składnikiem aktywnym owoców kasztanowca jest escyna, która jest czynna biologicznie. Escyna to główna saponina nasiona kasztanowca, a jej zawartość wynosi około 5-13%. Jest ona mieszaniną kilku substancji pochodnych triterpenowych aglikonów: protoescygeniny oraz baryngtogeniny C. Oprócz escyny w nasionach kasztanowca występują również glikozydy flawonowe m.in. pochodne kwercetyny, związki kumarynowe, garbniki i katotenoidy.

Można wyróżnić dwie formy escyny – α- bądź β-escynę. Obie mają odmienne temperatury topnienia, skręcalność właściwą czy rozpuszczalność w wodzie. β-escyna – aktywny składnik mieszaniny – występuje w większości dostępnych produktów farmaceutycznych. Natomiast α-escyna wytwarza się w wyniku migracji kwasowej grup hydroksylowych w pozycjach C-21, C-22 oraz C-28 podczas ogrzewania wodnego roztworu β-escyny do temperatury 100ºC.

Działanie

Farmakologiczne zastosowanie escyny to m.in. działanie przeciwobrzękowe czy przeciwkrzepliwe. Przedstawione wyniki różnych badań przeprowadzonych na zwierzętach i ludziach pozwalają potwierdzić skuteczność escyny w leczeniu różnych schorzeń.

Uważa się, że wyciąg z kasztanowca zawierający 16% escyny bądź czysta escyna w stężeniu 5-150 µg/ml nie wpływa na naczynia zwierzęce czy ludzkie. Natomiast podanie wyższego stężenia wyciągu (ok. 0,2 mg/ml) bądź escyny (0,1 mg/ml) prowadziło do powstania skurczu naczyń. Działanie to ustępowało jednak po 3 godzinach od podania. Poddano również badaniu żyły psa, gdzie stwierdzono, iż wyciąg z nasion kasztanowca i escyna mają wpływ na kurczliwość jego żył. Czas trwania skurczu utrzymuje się przez 5 godzin. Taki efekt występował w naczyniach zdrowych oraz patologicznie zmiennych. Stwierdzono również, że wyciąg z nasion kasztanowca powoduje skurcz zastawek żylnych, a po podaniu escyny w dawce 25 mg i 50 mg następuje wzrost ciśnienia żylnego.

Przeprowadzono również badania doświadczalne na ludziach. Po podaniu pojedynczej dawki wyciągu z kasztanowca (150 mg lub 80 mg) zwiększył się tonus żylny, a zmniejszyła się pojemność żylna. Podobny wynik uzyskano również po podaniu doustnej dawki wyciągu z kasztanowca (360 mg), gdzie przepływ żył w kończynach dolnych zwiększył się.

Poddano badaniu 200 pacjentów chorych na zakrzepicę, którym podano dożylnie escynę. Stwierdzono, że zmniejsza ona objawy zakrzepicy z 27% na 16%. Kolejne badanie polegało na podaniu escyny pacjentkom po zabiegach ginekologicznych. Tu jednak nie zaobserwowano wpływu escyny na zmniejszenie objawów zakrzepicy.

Zostało przeprowadzone badanie na szczurach, którego zadaniem było sprawdzenie działania escyny na przewód pokarmowy. Wyciąg z kasztanów hamuje wydzielanie kwasu solnego, stymulowanego podaniem między innymi alkoholu etylowego. Działanie escyny zapobiega również powstawaniu wrzodów żołądka. Escyna jednak nie ma wpływu na zwiększenie ilości śluzu w soku żołądkowym. Wykazano również, że stosowanie escyny u szczurów prowadzi do zmniejszenia choroby wrzodowej oraz liczby powstałych wrzodów. Natomiast u świnki morskiej podanie wyciągu z kasztanowca hamuje skurcz mięśni w okolicy jelita cienkiego. Escyna wykazała również działanie hamujące u myszy, u której nie dochodzi do opróżnienia żołądka.

Zastosowanie escyny w kosmetykach

Pomimo tak obszernego zastosowania escyny w farmakologii, znajduje ona swoje zastosowanie również w kosmetykach. Escyna działa ściągająco, przeciwzapalnie oraz relaksująco podczas kąpieli, ponieważ usuwa zmęczenie i odpręża. Używa się ją w kremach, żelach do pielęgnacji rąk i stóp, maseczkach, które działają oczyszczająco i nadają skórze matowość, a także w płynach do kąpieli oraz tonikach.

Podsumowanie   

Escyna wykazuje działanie wzmacniające oraz działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Wiele lat temu wywar z kory i łupin był stosowany do barwienia tkanin na kolor brunatny i czerwony. Napar z kory posiada właściwości ściągające, a miazga czy mąka z nasion znalazła swoje zastosowanie do usuwania plam z tkanin. Niektóre źródła podają, iż ekstrakt z nasion kasztanowca jest stosowany w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej. Ponadto posiada on właściwości przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe. Ekstrakt nie tylko zwalcza ból nóg, świąd czy uczucie zmęczenia nóg, ale także zmniejsza ich objętość. Co więcej, ekstrakt z nasion kasztanowca okazał się bezpieczny oraz dobrze tolerowany przez skórę. Czy zatem escynę można uznać za nowoczesny lek na różne schorzenia? Zostawiamy pytanie otwartym.