Działanie przeciwutleniaczy opisują dwa mechanizmy. Działanie pierwotne przeciwutleniaczy polega na przerwaniu reakcji łańcuchowej poprzez konwersję rodników do bardziej stabilnych form. Działanie wtórne charakteryzuje się opóźnieniem utleniania lipidów przez dezaktywację tlenu singletowego, absorbcję promieniowania UV, częściową regenerację przeciwutleniaczy pierwotnych, utworzenie ochronnej powierzchni, kompleksonowanie jonów metali katalizujących autooksydację. Przemysł kosmetyczny najczęściej wykorzystuje tokoferole oraz butylohydroksyanizol (BHA), działające według mechanizmu pierwotnego. Często wykorzystywany jest także palmitynian askorbylu charakteryzujący się działaniem wtórnym. W celu zabezpieczenia kompozycji zapachowych i kompozycji perfumeryjnych najczęściej stosowany jest butylohydroksyanizol (BHA). W emulsjach kosmetycznych najczęściej stosowane są tokoferole, palmitynian askorbylu oraz ekstrakty roślinne. W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie kosmetykami naturalnymi, czyli według niesprecyzowanych jeszcze jednoznacznie standardów, kosmetykami zawierającymi minimum 95% składników pochodzenia naturalnego (z tego minimum 70% składników powinno pochodzić z upraw ekologicznych). Popularność takich kosmetyków narzuca konieczność znalezienia przeciwutleniaczy spełniających w/w kryteria. Rosnący sceptycyzm społeczeństwa w stosunku do syntetycznych antyoksydantów, spowodowany doniesieniami o ich potencjalnym zagrożeniu toksycznym, skłania do badań nad wykorzystaniem substancji roślinnych jako antyoksydantów. Ekstrakty roślinne są mieszaniną wielu substancji chemicznych, z których najliczniejszą grupę stanowią związki polifenolowe oraz karotenoidy. Związki polifenolowe, do których zaliczamy flawonoidy, charakteryzują się strukturą polifenolową, odpowiadającą za ich działanie antyoksydacyjne, karotenoidy natomiast są pochodnymi witaminy A. Do popularnych przeciwutleniaczy roślinnych zalicza się soję, kurkuminę, sylimarynę oraz piknogenol. Przeciwutleniacze w postaci ekstraktów roślinnych, pełnią funkcje nie tylko zabezpieczającą preparat kosmetyczny przed procesami oksydacyjnymi, doskonale działają także na fizjologie skóry. Badania wielu autorów wykazują, iż ekstrakty roślinne, np. olejki i etanolowe ekstrakty lawendowe, charakteryzują się zdolnością zmiatania wolnych rodników (DPPH) na poziomie 90–93%, dla porównania syntetyczny BHA charakteryzuje się zdolnością zmiatania wolnych rodników (DPPH) na poziomie 95–98%^{[4, 7]}.  

Przegląd literatury potwierdza szerokie wykorzystanie takich syntetycznych antyutleniaczy jak tokoferole oraz BHA. Analiza literatury potwierdza skuteczność coraz bardziej popularnych naturalnych antyoksydantów. Wybrane rośliny charakteryzują się zawartością substancji czynnych, które mogą korzystnie wpływać na jakość preparatu kosmetycznego, a także na skórę. Podstawę stanowi wiedza dermatologów i technologów, która pozwala na określenie, korzystnych surowców wykorzystywanych do produkcji ekstraktów roślinnych.

Literatura

[1] Lupo M.P.: Antioxidants and vitamins in cosmetics. Clin. Dermatol. 2001, 19, 4: 467-473.

[2] Palmer D.M., Silverman J.K.: Oxidative damage, skin aging, antioxidants and a novel antioxidant rating system.J. Drug Dermatol., 2010, 9, 11.

[3] Gupta V.K.: Sharma S.K. Plants as natural antioxidants.Natural Prod. Radiance, 2006, 5(4): 326.

[4] Allemann B., Baumann L.: Antioxidants used in skin care formulations. Skin Therapy Lett., 2008, 13, 5.

[5] Glina R., Góra J. Związki naturalne w kosmetyce. Wydawnictwo Warsaw Voice, Warszawa 2000.

[6] Martini M.C. Kosmetologia i farmakologia skóry. PZWL, Warszawa 2007.

[7] Seun-Ah, Y., Sang-Kyung, J., Eun-Jung, L., Chang-Hyun, S., In-Seon, L.: Comparitive study of the chemical composition and antioxidant activity of six essential oils and their components. Natural Product Research, 2010, 24: 140-151.

Opracowała: mgr inż. Michalina Adaszyńska