Jakkolwiek UE wytwarza niektóre najbardziej poszukiwane wyroby delikatesowe na świecie, nasze warunki klimatyczne i geograficzne powodują, że unijni rolnicy nie produkują pewnych popularnych artykułów żywnościowych, które wszyscy dziś uznajemy za coś oczywistego, takich jak herbata, kawa lub czekolada. Podobnie, z uwagi na wzrost popytu na żywność ekologiczną sprowadza się spoza UE liczne produkty i napoje ekologiczne dostępne w supermarketach, co daje konsumentom coraz większą możliwość wyboru.

Produkcję i kontrolę żywności ekologicznej wytworzonej w UE reguluje prawo unijne, a tymczasem wiele produktów ekologicznych pochodzi spoza UE. I tak od 1991 r. prawodawstwo ekologiczne UE ustala dwa systemy przywozu produktów ekologicznych:

1) Wykaz krajów trzecich, do którego mogą zostać wpisane kraje mogące zagwarantować własnym wyrobom ekologicznym system produkcji i kontroli równoważny z systemem obowiązującym dla analogicznych produktów w UE.

2) Pozwolenia na przywóz – aby dać możliwości eksportowe producentom żywności ekologicznej z krajów trzecich niewpisanych jeszcze do wspomnianego wykazu, państwa członkowskie mogą wydawać pozwolenia na przywóz konkretnych produktów.

Przed wydaniem takich pozwoleń państwa członkowskie muszą się upewnić, że dysponują dostatecznymi dowodami na to, że produkty te są produkowane i kontrolowane zgodnie z równoważnymi normami. „Równoważnymi”, czyli nie dokładnie tymi samymi co w UE, ale dostosowanymi do warunków lokalnych, przy jednoczesnym stosowaniu tych samych zasad ogólnych co w prawodawstwie ekologicznym UE i osiągając te same cele. Wymogiem podstawowym jest, aby europejscy konsumenci mogli mieć pewność, że żywność ekologiczna, którą kupują, jest naprawdę „ekologiczna” – niezależnie od jej kraju pochodzenia.

Nowy system przywozu obowiązujący od 2009 r. – ułatwienie dla importerów

Korzystając z doświadczenia z prawodawstwem ekologicznym UE z ostatnich 18 lat, ministrowie rolnictwa postanowili ułatwić import produktów ekologicznych z krajów trzecich, scentralizować system przywozu i powierzyć nadzór nad przywożonymi towarami Komisji wspieranej przez państwa członkowskie.

Obecnie we wspomnianym wykazie krajów trzecich figuruje zaledwie osiem krajów: Argentyna, Australia, Kostaryka, Indie, Izrael, Nowa Zelandia, Szwajcaria i Tunezja. Kraje te dowiodły, że dla określonych produktów stosują krajowe zasady produkcji i systemy kontroli, które są równoważne z tymi obowiązującymi w UE. Niektóre inne kraje trzecie wystąpiły już z wnioskiem o wpis do wykazu krajów trzecich, ale ocena ich wniosków jeszcze się nie zakończyła.

Nowy system przywozu utrzymuje wykaz krajów trzecich jako główny system, ale zamiast pozwoleń na przywóz przez państwa członkowskie wprowadza dwa wykazy jednostek certyfikujących działających w krajach trzecich:

1) do 2011 r. wykaz jednostek certyfikujących i organów kontroli, które działają zgodnie z normami równoważnymi z tymi zawartymi w rozporządzeniu UE, dostosowanymi do warunków lokalnych oraz
2) do 2013 r. kolejny wykaz jednostek certyfikujących i organów kontroli, które pracują w oparciu o unijną normę ekologiczną – stosując dokładnie te same zasady, które obowiązują rolników i producentów ekologicznych UE.

Jednostki certyfikujące z całego świata zainteresowane działalnością w krajach trzecich mogą składać do Komisji Europejskiej wnioski o wpis do wykazów i muszą udowodnić, że spełniają odpowiednie warunki. Komisja, wspomagana przez państwa członkowskie, sprawdza dowody i uznaje (albo nie) jednostki certyfikujące, które mają zostać wpisane do wykazów. Tak samo przedmiotowe jednostki certyfikujące podlegać będą nadzorowi (kontrolom Komisji przy wsparciu państw członkowskich) celem zagwarantowania, że produkt ekologiczny przywożony z krajów trzecich jest wytwarzany i objęty kontrolą zgodnie z normami równoważnymi lub tożsamymi z tymi, które są stosowane do produktów ekologicznych w UE.

Firmy w UE, które przywożą produkty ekologiczne z krajów trzecich, muszą być certy- fikowane jako ekologiczne, a następnie poddawane są regularnym inspekcjom przez uznane jednostki certyfikujące i organy kontroli. Przy ustalaniu planów kontroli te ostatnie zastosują podejście oparte na analizie ryzyka i uwzględnią niezapowiedziane inspekcje i pobrania próbek do analizy obecności pozostałości pestycydów i materiału zmodyfikowanego genetycznie. Jeśli inspekcje i analiza budzą wątpliwości co do ekologicznego pochodzenia produktu, szczegółowe dochodzenie może doprowadzić do uchylenia jego certyfikacji lub nawet do uchylenia certyfikacji odpowiedzialnego podmiotu gospodarczego. W efekcie produkt nie będzie już mógł być sprzedawany jako ekologiczny.

Tym samym system uznawania importowanych produktów ekologicznych zyska większą spójność i przejrzystość, dając firmom certyfikowanym jako ekologiczne oraz konsumentom całkowitą pewność, że kupowane przez nich wyroby są ekologiczne. Ci ostatni mogą być pewni, że wszystkie firmy uczestniczące w łańcuchu dostaw były należycie kontrolowane – niezależnie od tego, skąd pochodzi żywność ekologiczna.

Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie www.organic-farming.europa.eu