Zanim takie terapie będą mogły być wykorzystane klinicznie trzeba będzie rozwiązać podstawowe problemy - takie jak ograniczenia w dawce wektorów, dostarczanie genów i kontrola ekspresji, a także zmniejszanie niespecyficznej toksyczności - przy udziale szerokiego zakresu dyscyplin. Koordynator projektu, profesor Norman Maitland wyjaśnia, że "korzystając z dwóch projektów dotyczących raka prostaty i jednego przedsięwzięcia związanego z wektorami wirusowymi, prowadzonych w 5. PR, zgromadziliśmy ekspertów w dziedzinie raka prostaty, immunologów oraz specjalistów w zakresie wektorów wirusowych i niewirusowych". Jedna z przyczyn, dla której rak prostaty jest kandydatem do zastosowania nowej terapii, to brak skutecznego leczenia przy jego nawrocie. Choroba ta jest drugą w kolejności przyczyną zgonów mężczyzn w Europie zaraz po raku płuc, a czynniki ją wywołujące pozostają nieznane. Ponadto, wskaźnik zachorowań wzrósł znacznie od 1950 r. Chociaż częściowo wzrost ten można przypisać udoskonalonym metodom wykrywania, co roku w UE występuje szacunkowo 150 000 nowych przypadków. Na GIANT jako zintegrowany projekt realizowany w ramach obszaru "Nauki przyrodnicze, genomika i biotechnologia dla zdrowia" 6. PR zostanie przeznaczona pomoc UE w wysokości ponad jednego miliona euro w okresie pięciu lat. Onkolodzy będą zajmować się ukierunkowanym zwalczaniem choroby, zaś specjaliści ds. wektorów skoncentrują się na opracowaniu nośników (wektorów) genów do zastosowania w terapii. Wirus składa się z "paczki" genów "osłoniętych" otoczką białkową. Wektory wirusowe służące do prowadzenia terapii genetycznej wykorzystują komórki organizmu człowieka jako fabrykę replikacji czynnika aktywnego przenoszonego przez wirusa. Naukowcy opracowujący wektory niewirusowe dążą do "imitowania natury" poprzez wytworzenie otoczki białkowej wokół genów w celu wprowadzenia ich do organizmu. Jedną z przeszkód utrudniających wykorzystanie wektorów niewirusowych jest tendencja układu odpornościowego do ich zwalczania. W projekcie GIANT spotykają się trzy europejskie zespoły badawcze zajmujące się wektorami niewirusowymi. Mają one pracować nad rozwiązywaniem tych problemów związanych z rakiem prostaty. - Po pierwszym spotkaniu każdy z nas odczuł ogromną zachętę. Obecnie poszukujemy wektorów niewirusowych swoistych dla raka prostaty - potwierdza profesor Maitland. - Zaawansowana medycyna jest ukierunkowana na leczenie dostosowane do pacjenta - mówi profesor Maitland - zaś rak prostaty cieszy się złą sławą ze względu na swoją niejednorodność. Celem projektu GIANT jest rozwiązanie tego problemu poprzez równoczesne opracowanie szeregu środków leczniczych. Jego uczestnicy mają w ten sposób nadzieję na wytworzenie zoptymalizowanego zbioru wektorów, spośród których można wybrać odpowiednią terapię. Czynnikiem kluczowym w przypadku nowych technik, takich jak terapia genowa, jest akceptacja społeczna. Zamierzeniem projektu jest komunikowanie się z grupami wsparcia pacjentów i otwarcie "zamkniętych" grup badawczych na pacjentów. Obie strony odnoszą tu korzyści - mówi dr Maitland - pacjenci mogą wysłuchać naukowców i zrozumieć ich zaangażowanie, ci z kolei, motywowani zdobytym doświadczeniem, zwykle działają w sposób bardziej profesjonalny. W tym obszarze uczestnicy projektu współpracują z British Society for Gene Therapy (BSGT) i European Society of Gene Therapy (ESGT), jak również z zespołem British Prostate Group z National Cancer Research Institute. Profesor Maitland podkreśla znaczenie takiej wymiany dla młodych naukowców, jak również możliwości stwarzanych przez europejski projekt polegający na odwiedzaniu pozostałych zespołów badawczych z Europy. Dwutygodniowa wizyta może naprawdę zaowocować poznaniem innych sposobów pracy. Dyrektywa UE w sprawie badań klinicznych wymaga spełnienia norm dobrych praktyk produkcyjnych (GMP) podczas wytwarzania wszystkich badanych produktów leczniczych (IMP). Do konsorcjum projektu należy ośrodek produkcji wektorów GMP i placówki kliniczne posiadające zezwolenia komisji naukowych i etycznych do przeprowadzania badań w zakresie cytotoksycznej terapii genowej u ludzi. Jego celem jest zorganizowanie prób klinicznych fazy I w czterech krajach: Francji, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Próby fazy I mają wykazać bezpieczeństwo i nietoksyczność danej terapii, ale w kilku przypadkach mogą również zapewnić wskazówki co do skuteczności leczenia choroby. Jak mówi dr Maitland, wykonując jednocześnie cztery próby naukowcy mają nadzieję na otrzymanie wyników o znaczeniu statystycznym, dających wskazówki co do skuteczności badań poprzez wykorzystanie placebo, przed przejściem do fazy II. Choć w ramach projektu badane są wektory drugiej i trzeciej generacji, próby kliniczne zostaną przeprowadzone wyłącznie z użyciem lepiej sprawdzonych wektorów pierwszej generacji. Uczestnicy projektu GIANT mają długą historię europejskiej współpracy naukowej oraz dysponują specjalistyczną wiedzą w tworzeniu wektorów klinicznych zaakceptowanych pod względem etycznym. Do pracy w projekcie został również zaangażowany naukowy komitet doradczy złożony z ekspertów zewnętrznych, a jego zadaniem jest udzielanie porad na temat prób klinicznych i kwestii etycznych. - Bez znaczących inwestycji unijnych, które stoją za poważnymi projektami takimi jak GIANT, raczej niemożliwe byłoby zorganizowanie tak dużego badania i uzyskanie wszystkich potencjalnych korzyści związanych z wyprodukowaniem nowych, skutecznych leków - mówi profesor Maitland. Podkreśla on również, że taki projekt nie stanowi środków publicznych dla przemysłu farmaceutycznego, ponieważ prawa własności intelektualnej dla wszystkich opatentowanych wyników będą należały do uczestniczących w nim małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz instytucji akademickich. W rzeczywistości niektóre z tych przedsiębiorstw już posiadają patenty na dostarczanie wektorów do komórek docelowych i metody wykrywania komórek docelowych. Pod kątem potencjalnej szkodliwości dla pacjenta, ekspresja właściwego genu w niewłaściwym miejscu jest równie nieprawidłowa, jak ekspresja niewłaściwego genu - ostrzega profesor Maitland. Dlatego też w projekcie przyjmuje się metodę "dwojakiego dostarczania wektorów do komórek docelowych". "Dostarczenie na bazie dołączania" opiera się na potrzebie wirusa przyczepiania się do powierzchni komórki, tak więc GIANT będzie poszukiwał konkretnych receptorów na zewnątrz komórek raka prostaty, do których wirusy mogą się dołączyć. Zaś "dostarczanie na bazie ekspresji" ma na celu dostosowanie genów tak, aby po przedostaniu się do komórki ich ekspresja mogła następować wyłącznie w obecności określonych markerów, które istnieją tylko w komórkach guza prostaty. Badania w zaawansowanych dziedzinach medycyny stają się coraz bardziej wielodyscyplinarne. To stwarza nowe wyzwania, na przykład podejmowanie prób prowadzących do opracowania wektorów przez ekspertów specjalizujących się w dostarczaniu wektorów. GIANT wiąże ze sobą obydwie grupy naukowców - mówi profesor - my mówimy, że musimy dotrzeć do tego miejsca, zaś oni stwierdzają, czy mogą dostarczyć wektor. Geny dostarczane przez wektory mają powodować śmierć komórki za pomocą różnych środków. Na przykład, wirus może zabijać komórki rakowe poprzez rozrost i nadmierne namnażanie się wewnątrz nich bądź może wprowadzić nowy gen do komórki rakowej (nazywa się to "aktywacją prolekową"), który jedynie ulega ekspresji i zabija komórkę w obecności innego leku nieszkodliwego dla reszty organizmu. Układ odpornościowy często usuwa wektory poprzez wątrobę, stwarzając zagrożenie jej przeciążeniem. Aby tego uniknąć stosowana jest technika "ukrywania" oparta na wprowadzaniu osłonki dla wirusa. Jednym z zadań projektu GIANT będzie próba pokrycia wirusa polimerem, z użyciem techniki opracowanej w Czechach, tak że będzie on obojętny dla układu odpornościowego i zostanie usunięty wraz z moczem, a nie przez wątrobę. Celem jest również uniknięcie "przylepiania się" wirusa do białych krwinek - mówi dr Maitland - a następnie nałożenie substancji chemicznych bądź antygenów powierzchniowych na osłonkę w celu doczepienia do komórek rakowych. Toksykologia prognostyczna ma coraz większe znaczenie w opracowywaniu innowacyjnych leków. W celu uniknięcia nadmiernej reakcji układu odpornościowego, związanej z niektórymi próbami w zakresie terapii genowej, będą przeprowadzane szeroko zakrojone badania czynników w dopływie krwi i zdrowych tkankach. Zespół będzie również wykorzystywał trójwymiarowe rekonstrukcje tkanek do badań nad różnorodnymi typami komórek guza prostaty, jak również zdrowymi tkankami. Obydwa rodzaje materiału będą pochodziły od obecnych pacjentów, a nie ze starych linii komórkowych. W rezultacie, jednym z wyników projektu GIANT powinien być wybór rodzajów guza do badań klinicznych fazy I, z użyciem klinicznie zatwierdzonego zestawu wektorów opartych na konstrukcjach adenowirusowych. Jakkolwiek prowadzenie gruntownych badań oznacza, że terapia nadal jest daleko od wprowadzenia na rynek, celem projektu GIANT jest zgromadzenie wiedzy specjalistycznej o masie krytycznej w celu przyspieszenia innowacji w tej dziedzinie.
Źródło: CORDIS
KOMENTARZE