Już od wielu tysięcy lat ludzkość wytwarza  żywność z roślin i zwierząt, które uprawia i hoduje. Przez ten czas zarówno rośliny jak i zwierzęta przeszły wiele znaczących zmian genetycznych. Najbardziej pożądane cechy były przekazywane kolejnym generacjom, a proces ten zachodził naturalnie. Dzięki inżynierii genetycznej można teraz modyfikować materiał genetyczny komórek w laboratorium. Modyfikacje nadają roślinom nowe właściwości, tj. oporność na choroby, pasożyty i pestycydy, polepszone walory smakowe, a także wyższa zawartość składników odżywczych. 

Organizmy tj. rośliny i zwierzęta, których materiał genetyczny został zmieniony przez człowieka, są nazywane organizmami modyfikowanymi genetycznie (ang. GMO-genetically modified organism). Żywność zawierająca GMO lub produkowana z GMO nazywana jest żywnością modyfikowaną genetycznie. 

Aby biotechnologia, a w szczególności produkcja GMOs mogła rozwijać się swobodnie, Unia Europejska ustaliła pewne normy prawne.

Rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 dostarcza ogólnych informacji dotyczących regulacji o żywności modyfikowanej genetycznie na terenie Unii Europejskiej. Dokument ten zapewnia wysoki poziom ochrony ludzkiego życia i zdrowia. 
Rozporządzenie (WE) nr 1830/2003, to suplementdo wyżej wymienionych przepisów mówiący o dokładnej kontroli i oznaczaniu produktów GMO na terenie UE. 

Aby zapobiec zanieczyszczeniu naturalnych upraw modyfikowanymi genetycznie, Komisja Europejska podaje wytyczne dotyczące współistnienia upraw GM, konwencjonalnych oraz ekologicznych. Państwa członkowskie mogą podjąć środki zapobiegania zanieczyszczaniu upraw, ale odpowiedzialność w głównej mierze leży po stronie rolników.

Przepisy o żywności modyfikowanej genetycznie skupiają się na:
- ochronie życia ludzi i zwierząt poprzez wprowadzenie najwyższych standardów oceny bezpieczeństwa przed dopuszczeniem produktu do obrotu na rynku
- harmonizacji procedur oceny ryzyka oraz autoryzacji
- zapewnieniu jasnych procedur oznaczania produktów w odpowiedzi na zapotrzebowanie konsumentów i umożliwienie im świadomego wyboru
- ustaleniu wymagań dotyczących oznaczania produktów GMO, aby dostarczyć rolnikom dokładnych informacji nt. składu i właściwości żywności.
 

 Rozporządzenie w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy wprowadza scentralizowaną procedurę autoryzacji przez Komisję Europejską opartą na niezależnej ocenie ryzyka przeprowadzanej przez EFSA. Wprowadzone zostały także zasady oznaczania żywności modyfikowanej genetycznie.

Proces autoryzacji przebiega w 3 etapach:
1. Złożenie wniosku o wprowadzenie do obrotu żywności lub pasz modyfikowanych genetycznie.
2. Przygotowanie i dostarczenie opinii przez EFSA.
3. Przygotowanie i przyjęcie decyzji przez Komisję Europejską. 

Opinia publiczna ma możliwość komentowania opinii wydanej przez EFSA przez 30 dni od daty jej publikacji. Komentarze są adresowane do Komisji Europejskiej. Komisja otwiera publiczne konsultacje na stronie internetowej, a po 30 dniach analizuje komentarze i ocenia czy mogą mieć one wpływ na wydaną wcześniej opinię. Każdy produkt zawierający GMO musi zostać specjalnie oznaczony. Nie dotyczy to jednak produktów, w których zawartość GMO nie przekracza 0,9%. 

Oznakowanie dostarcza konsumentom informacji, które pozwalają świadomie wybrać odpowiedni produkt. W przypadku, gdy produkt został już wcześniej zapakowany, lista składników powinna zawierać także informacje o zmodyfikowanym organizmie, który został użyty w jego produkcji. Produkty bez opakowania muszą być oznaczone w inny sposób, np. kartką na półce sklepowej. 

  Losy produktów zawierających GMO muszą być śledzone na każdym etapie łańcucha dostaw. Ważne jest stałe monitorowanie potencjalnych negatywnych skutków działania GMO na środowisko i zdrowie ludzi. Dzięki temu w każdej chwili można wycofać z rynku produkty, których stosowanie wiąże się ze zbyt wysokim ryzykiem. 
Każdy kto dostarcza produkty do łańcucha dostaw lub otrzymuje je, np. rolnicy lub producenci żywności, musi być zdolny do identyfikacji źródła pochodzenia danego produktu, a także miejsca gdzie został on dostarczony.

Dostawca jest zobowiązany do pisemnego dostarczenia informacji o:
- zawartości GMO w produkcie
- cechach szczególnych danego produktu

Dokładne informacje muszą być przekazywane do kolejnych ogniw łańcucha dostaw. Dane muszą być przechowywane przez okres 5 lat, tak aby możliwa była identyfikacja dostawcy i odbiorcy. 

Tradycyjna żywność, na której nie przeprowadzono żadnych modyfikacji genetycznych również może przypadkowo zawierać ślady GMO. Może to być spowodowane zapyleniem krzyżowym podczas uprawy, niewłaściwym przechowywaniem, transportem lub obróbką żywności. Jeśli zawartość GMO nie przekracza 0,9% a dostawca jest w stanie udowodnić, że podjął wszelkie możliwe środki, aby uniknąć obecności GMO, nie jest on zobligowany do oznaczania produktu i śledzenia go w łańcuchu dostaw. 
 

Niektóre z państw członkowskich UE powołały tzw. "klauzulę ochronną" (Dyrektywa 2001/18/WE), która pozwala na tymczasowe ograniczenie lub zakaz uprawy i sprzedaży GMO na terytorium danego kraju. Jednak, aby to uczynić państwo musi mieć uzasadnione powody, aby twierdzić że GMO zagraża zdrowiu ludzi i środowisku naturalnemu. Klauzula ochronna obowiązuje aktualnie w 6 państwach: Austrii, Francji, Grecji, na Węgrzech, w Niemczech i Luksemburgu. 

 

24 czerwca 2011 Komisja Europejska przyjęła Rozporządzenie 619/2003, w którym ujednolicono metody pobierania próbek z paszy wcelu wykrycia obecności materiału genetycznie modyfikowanego. Dokument ustanawia maksymalną dozwoloną ilośćGMO w paszy i wynosi ona 0,1%. Wymóg ten dotyczy paszy, która została już dopuszczona do obrotu na terenie Unii Europejskiej, a także tej oczekującej na dopuszczenie lub której zezwolenie już wygasło.

Źródło: europa.eu, gbepolska.pl

Red. Marta Cipińska