Atopowe zapalenie skóry jest zapalną dermatozą świądową, charakteryzowaną jako nadwrażliwość skóry na czynniki środowiskowe z towarzyszącą nadprodukcją przeciwciał      i suchością skóry. Choroba charakteryzuje się zmianami wypryskowymi z wybitnie nasilonym świądem i lichenizacją. Zazwyczaj rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie przed piątym rokiem życia, u ponad połowy chorych pierwsze objawy pojawiają się do pierwszego roku życia, w niektórych przypadkach może utrzymywać się poza okresem pokwitania. Ma przewlekły i nawrotowy charakter, często z tendencją do samoistnego wygasania.

Omawiana choroba ma podłoże genetyczne, jakkolwiek w decydującym stopniu zależy od różnych zewnątrz- i wewnątrzpochodnych, czyli niegenetycznych czynników modulujących. Na jej rozwój mają wpływ również zaburzenia odpowiedzi immunologicznej, dysfunkcja bariery skórnej oraz czynniki psychiczne. Znaczenie choroby, szczególnie jej ciężkich przypadków, jest duże ze względu na objawy chorobowe, powikłania, przewlekły przebieg i następstwa psychospołeczne.

Atopowe zapalenie skóry, podobnie jak inne,  różne pod względem klinicznym choroby, takie jak katar sienny czy dychawica oskrzelowa, należy do chorób z kręgu atopowych. Pojęcie atopii wywodzi się z języka greckiego, atopos oznacza dziwny, zostało wprowadzone przez Cocka i Cooke’a dla chorób, których mechanizm jest natychmiastowy z genetyczną predyspozycją do wytwarzania przeciwciał klasy IgE przeciwko różnym alergenom środowiskowym.

Atopowe zapalenie skóry występuje często w rodzinach obciążonych chorobami atopowymi. W przypadku, gdy oboje rodzice mają obciążony wywiad alergiczny, ryzyko choroby u dziecka wynosi ponad 60-80%, natomiast gdy tylko jedno – 20-40%. Ryzyko wystąpienia atopii u dzieci zdrowych rodziców wynosi ok. 5-15%.

W ostatnich kilkunastu latach obserwuje się wzrost częstości występowania schorzeń          z kręgu atopii, w tym atopowego zapalenia skóry. Częstość występowania tej choroby przed 1960 rokiem oceniano na 1,4-3% ogólnej populacji, a po 1970 roku wskaźnik ten wzrósł do wartości pomiędzy 8,9 a 20,4%.

Stwierdzono, że choroby atopowe częściej występują w krajach wysoko rozwiniętych, co związane jest z coraz większym zanieczyszczeniem środowiska.

Obecnie ocenia się, że w krajach europejskich objawy chorób alergicznych można stwierdzić u 35% osób, a atopowe zapalenie skóry rozpoznawane jest u 10-12 % populacji.

Często objawy atopowego zapalenia skóry wyprzedzają lub współistnieją
z alergicznymi chorobami dróg oddechowych. Pojawienie się obok atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej (50% przypadków) i alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa                   (70% przypadków) rozpatrywane jest jako triada alergiczna, każda z tych trzech chorób posiada cechę wspólną, którą jest wzrost poziomu IgE.

W związku z coraz częstszym występowaniem atopowego zapalenia skóry pojawiło się wiele danych w literaturze dotyczących zarówno „starych”, uznanych produktów leczniczych, jak i nowych leków.

W leczeniu atopowego zapalenia skóry stosuje się najczęściej glikokortykosteroidy oraz leki immunosupresyjne. Ze względu na konieczność zastosowania wysokich dawek tych preparatów oraz liczne ogólnoustrojowe działania niepożądane zaczęto poszukiwać innych rozwiązań. Jednak leczenie preparatami podanymi doustnie jest niekiedy niezbędne, szczególnie w ciężkich przypadkach choroby.

Leki miejscowe, w porównaniu z lekami stosowanymi ogólnie, wykazują wiele zalet, przede wszystkim ich działania niepożądane są ograniczone do miejsca zastosowania,             a w przypadku najnowszych preparatów niemal nie występują. Obok wykorzystywanych od połowy poprzedniego stulecia glikokortykosteroidów, ostatnio coraz większym zainteresowaniem cieszą się inhibitory kalcyneuryny.

W atopowym zapaleniu skóry bardzo istotna jest właściwa pielęgnacja zmienionej chorobowo skóry – jej nawilżanie i natłuszczanie, co według niektórych dermatologów stanowi podstawę profilaktyki i leczenia tej choroby.

mgr farmacji Karolina Panek

Piśmiennictwo:

Rosińska A., Stajkowska I., Cichy W., Rola alergenów pokarmowych w etiopatogenezie atopowego zapalenia skóry, Postępy Dermatologii i Alergologii, XXIV, 2007, nr 5, s. 224-230.

[2] Romańska-Gocka K., Gocki J., Placek W., Zegarska B., Rola bariery skórnej, wybranych czynników środowiskowych i karmienia piersią w atopowym zapaleniu skóry, Postępy Dermatologii i Alergologii, XXIII, 2006, nr 5, s. 228-232.

Rassner, Dermatologia, Wrocław 1994, Urban&Partner

Sternau D., Nowicki R., Bezpieczeństwo i skuteczność nowych miejscowych niesteroidowych leków immunosupresyjnych w leczeniu atopowego zapalenia skóry, Przewodnik Lekarza, 2005, nr 5, s.26-37.

Dzienis K., Tryniszewska E., Kaczmarski M., Zaburzenia równowagi immunologicznej subpopulacji limfocytów Th1 i Th2 oraz rola ich wybranych cytokin w atopowym zapaleniu skóry, Postępy Dermatologii i Alergologii, XXIII, 2006, nr 2, s. 88-93.

Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa 1994, Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Silny W., Czarnecka-Operacz M., Atopowe zapalenie skóry – nowoczesne metody leczenia, Przewodnik Lekarza, 2001,nr 2, s. 15-21.

Silny W., Brzezińska-Wcisło L., Chodorowska G., Czarnecka-Operacz M., Kapińska-Mrowiecka M., Placek W., Rosińska D., Roszkiewicz J., Wyniki oceny skuteczności                            i bezpieczeństwa terapii preparatem pimekrolimus (1% krem) u chorych na atopowe zapalenie skóry – doświadczenia polski, Postępy Dermatologii i Alergologii, XXII, 2005, nr 1, s.1-9.

Wanat-Krzak M., Kurzawa R., Atopowe zapalenie skóry – etiopatogeneza, diagnostyka              i leczenie, Terapia, 2002, nr 11 (130), s. 35-40.

Anderson M. L., Atopic dermatitis - more than a simple skin disorder, Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 2005, nr 7 (17), s. 249-255.