Malaria wciąż jest najczęściej występującą chorobą zakaźną na świecie. Mimo ogromnych nakładów finansowych na badania naukowe, nie udało się jej jeszcze skutecznie wyeliminować. Na jakie trudności napotykają naukowcy i lekarze?

• wciąż brak skutecznej szczepionki, która uodporniałaby zdrowe osoby zagrożone zakażeniem,
• rosnące uodpornienie zarodźców malarii na dostępne i obecnie stosowane leki,
• zbyt agresywna terapia o wielu działaniach niepożądanych,
• niewyjaśniony mechanizm zakażania erytrocytów pierwotniaki z rodzaju Plasmodium

W latach 2000−2010 wskaźnik umieralności z powodu malarii spadł o ponad 25% w skali światowej. Szacuje się, że w tym czasie uratowano od śmierci w wyniku malarii około 1,1 milionów osób. Jednak choroba nadal zabija ponad pół miliona osób rocznie, a większość z nich to afrykańskie dzieci, których nie stać na leczenie lub nie mają dostępu do różnych środków zapobiegawczych zakażeniu.

Rok 2013 to przede wszystkim kontynuacja wielokierunkowych badań:

• nad skuteczną szczepionka (RTS,S opracowywana przez firmę Glaxosmithkline),
• nad otrzymywaniem syntetycznej formy artemizyny - leku pierwszego rzutu na malarię,
• nad mechanizmami stojącymi za rozwojem oporności Plasmodium na stosowane leki.

Marzec

Firma GlaxoSmithKline przedstawiła pierwsze i zarazem nieco rozczarowujące wyniki wstępnych badań nad szczepionką RTS,S. Tylko 16,8% dzieci zachowuje odporność po 4 latach od zaszczepienia. Naukowcy zaznaczają jednak, że potrzebne są całościowe wyniki badań, aby w pełni ocenić skuteczność tego preparatu. Jest to szczepionka pre-erytrocytowa, w skład której wchodzi powierzchniowe białko P. flaciparum w połączeniu z antygenem wirusa zapalenia wątroby typu B oraz nowy typ adjuwanta AS02. Zapobiega ona przedostawaniu się sporozoitów do wątroby, co zapobiega rozwojowi stadium krwinkowego i atakowaniu erytrocytów.

Kwiecień

Firma Sanofi rozpoczyna na duża skalę produkcję syntetycznej artemizyny. Jest to obecnie kluczowy lek we współczesnej walce z malarią. Otrzymywana była do tej pory, z pewnymi trudnościami, z byliny Artemisia annua, a wydajność tego procesu była niewielka. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca artemizynę jako lek pierwszego rzutu w terapii skojarzonej z innymi preparatami. Jednakże zarodziec często rozwija oporność na tę substancję. Odnotowano już takie przypadki w Kambodży, Tajlandii czy Wietnamie. Niezbędna jest szybka akcja, która miałaby na celu pełne wyeliminowanie opornych gatunków. “Konsekwencje oporności na artemizynę mogłyby być katastrofalne” mówi doktor Robert Newman - dyrektor Global Malaria Programmme “Musimy działać już teraz, aby chronić południowy-wschód Azji dzisiaj, a Afrykę jutro”.

Kolejne zadziwiające odkrycie otworzyło kolejne możliwości w kontrolowaniu malarii. Naukowcy scharakteryzowali DNA komarów, które są gospodarzami zarodźca. Okazało się, że istnieją hybrydowe formy DNA, które mogą być odpowiedzialne za oporność Plasmodium na leki. Odkrycie przybliżyło naukowców do lepszego zrozumienia genetycznej architektury komarów i dzięki temu będzie możliwa lepsza ochrona przed malarią.

Czerwiec

Pasożyty malarii, które rozwijają oporność na artemizynę, mogą być wrażliwe na inne środki. Naukowcy udowodnili, że przeciwmalaryczna artemizyna atakuje pasożyty przez zahamowanie działania pewnego kluczowego białka oraz genetyczne mutacje w tym białku mogą zmniejszać skuteczność działania tego leku. W tym samym badaniu zaobserwowano, że mutacja, która jest przyczyną oporności zarodźca na artemizynę, jednocześnie powoduje zwiększoną wrażliwość tych pierwotniaków na inny lek - kwas cyklopiazonikowy. Kwas ten jest zbyt toksyczny, aby znalazł zastosowanie w leczeniu malarii, jednak jego pochodne mogą okazać się skuteczne i bezpieczne.

Sierpień

Firma D-Pharm opublikowała wyniki badań nad dwoma nowymi lekami przeciwpasożytniczymi DP-460 i DP-b99. Oba wykazały aktywność w stosunku do pasożytów malarii, która utrzymywała się przez co najmniej 24 godziny. Wyniki badań są bardzo obiecujące, a eksperymenty są kontynuowane.

Listopad

Firma GlaxoSmithKline przedstawiła wyniki badań klinicznych III fazy nad szczepionką RTS,S. Rezultaty są zadowalające, a ostatecznych danych należy oczekiwać w 2014 roku. Natomiast szczepionka powinna być dostępna w 2015 roku.

Naukowcy sugerują nową możliwość w zapobieganiu rozpowszechniania się malarii.  Możliwa jest ingerencja w cykl rozwojowy komarów, które przenoszą zarodźca malarii. Naukowcy odkryli hormon o nazwie 20-hydroksy-edykson, który jest bezpośrednio związany ze zdolnością samców komarów do reprodukcji. Dodatek inhibitorów tego hormonu do środków owadobójczych znacznie by ograniczył populację komarów.

Grudzień

Odkryto nowego, potencjalny lek – imidazopirazynę. Jest to inhibitor kinazy fosfatydyloinozylowej, który blokuje rozwój pasożyta na etapie wnikania go do wątroby. Wykazuje także skuteczność w stadium infekcji krwi.