Zmiany mające na celu wzmocnienie roli farmaceutów w systemie ochrony zdrowia zostały wprowadzone na mocy Ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, która weszła w życie 16 kwietnia 2021 r. Przepisy te uprawniają farmaceutów m.in. do dokonywania przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, wykonywania określonych badań diagnostycznych i szczepień oraz wystawiania recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego. Jak wynika z raportu „Rola farmaceutów w walce z chorobami cywilizacyjnymi”, farmaceuci pozytywnie oceniają dodatkowe uprawnienia i chcą z nich korzystać, ponieważ czują ogromną odpowiedzialność za zdrowie pacjentów (84% badanych). Pracownicy aptek z optymizmem podchodzą do pomysłu szerszego wspierania innych zawodów medycznych w opiece nad pacjentem. Aby realizować swoją misję, są gotowi angażować się działania profilaktyczne dotyczące chorób cywilizacyjnych, takich jak: cukrzyca typu II, choroby układu krążenia, alergia, otyłość, nowotwory czy zaburzenia psychiczne. Deklarują przy tym chęć specjalizowania się w wybranych dziedzinach. Ponad połowa respondentów chciałaby poszerzyć swoją wiedzę o cukrzycy, a niewiele mniej – na temat otyłości. Kolejne preferowane przez farmaceutów obszary specjalizacji obejmują też alergie czy przeciwdziałanie uzależnieniu od papierosów. – Farmaceuci mają do odegrania ważną rolę w systemie opieki zdrowia. Pokazali, co potrafią w czasie pandemii. Apteki były wówczas dla wielu pacjentów pierwszym punktem pomocy, oferującym wsparcie w leczeniu drobnych dolegliwości. Farmaceuci codziennie rekomendują produkty, które doraźnie poprawiają stan zdrowia pacjenta, spośród szerokiej gamy leków dostępnych bez recepty. I to właśnie przedstawia nasz raport. Farmaceuci są gotowi w większym stopniu zaangażować się w profilaktykę i edukację pacjentów. Znają się i cieszą dużym zaufaniem społecznym. Pokazujemy, że warto wykorzystywać ich potencjał jako pracowników służby zdrowia – komentuje Katarzyna Branny, General Manager CEE w Kenvue.

Do farmaceuty nie tylko po radę

Choć farmaceuci nie zastąpią lekarzy, mogą ich znacząco odciążyć. Z raportu „Rola farmaceutów w walce z chorobami cywilizacyjnymi” wynika, że przy typowych, znanych dolegliwościach aż 60% ankietowanych pacjentów decyduje się na wizytę w aptece, a nie w gabinecie lekarskim. Na rekomendacji farmaceuty polega aż 43% pacjentów, a kolejne 22% – pomimo deklarowanej wiedzy na temat produktów – oczekuje od farmaceuty dodatkowych informacji i wsparcia w wyborze odpowiedniego leku bez recepty. Ponadto 2/3 ankietowanych chętnie wysłucha porady, na co powinni zwrócić uwagę podczas przyjmowania leków. – Polscy pacjenci częściej mają kontakt z farmaceutą niż z lekarzem pierwszego kontaktu czy specjalistą. Dzieje się tak z oczywistych powodów. Konieczność zapisania się na wizytę, kolejki – czasami po prostu wygodniej i szybciej jest poprosić o poradę panią magister. Pacjenci mają coraz wyższe oczekiwania wobec farmaceutów i techników farmacji. Chcą profesjonalnych konsultacji, np. w sprawie pozbycia się objawów przeziębienia, alergicznego nieżytu nosa czy rzucenia palenia. Wprowadzenie takiej opieki w aptekach byłoby z korzyścią dla nas wszystkich. To szansa na zmniejszenie obciążeń systemu opieki zdrowotnej – dodaje Katarzyna Branny. Pacjenci wykazują duże zainteresowanie opieką farmaceutyczną. Co drugi badany chętnie skorzystałby z dodatkowych usług w aptece i zgodziłby się na udostępnienie farmaceucie wglądu w historię przyjmowanych leków. Pacjentów interesują sugestie dotyczące profilaktyki, a także wybrane badania diagnostyczne w aptekach – przykładowo pomiar stężenia glukozy we krwi czy poziomu cholesterolu LDL. Większość respondentów jest zdania, że opieka farmaceutyczna może usprawnić system ochrony zdrowia.

Jesteśmy na dobrej drodze…

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów oraz samych farmaceutów, coraz więcej aptek angażuje się w programy pilotażowe z zakresu opieki farmaceutycznej. – Obecnie obserwujemy przełom w rozwoju opieki farmaceutycznej w aptekach, zwłaszcza w temacie usług farmaceutycznych. Farmaceuci wykonują szczepienia, prowadzą konsultacje, biorą udział w pilotażach usług farmaceutycznych, jak testy diagnostyczne czy usługi w zakresie rzucania palenia. Są specjalistami w dziedzinie farmakologii i terapii, a także posiadają niezbędną wiedzę i umiejętności, aby skutecznie wspierać pacjentów w walce z chorobami cywilizacyjnymi i na szczęście system opieki zdrowotnej w Polsce zaczyna coraz bardziej to dostrzegać – akcentuje Paulina Serwata, kierowniczka Działu Usług Farmaceutycznych w Dr. Max Polska, która opowiedziała również o projekcie realizowanym przez niektóre apteki. – „Zmień myślenie, rzuć palenie!” to nazwa projektu, który od kilku miesięcy jest realizowany w wybranych aptekach uczestniczących w sieci franczyzowej Dr. Max. Założenia i materiały związane z projektem zostały skonsultowane z naukowcami Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum. Już dziś możemy powiedzieć, że pilotaż cieszy się dużym zainteresowaniem wśród pacjentów, którzy potrzebują wsparcia w odchodzeniu od nałogu. W ramach usługi pacjent ma możliwość spotkać się z farmaceutą w osobnym pomieszczeniu, co zapewnia zachowanie intymności i pozwala na swobodną rozmowę z pacjentem. Rzucanie palenia odgrywa kluczową rolę w zakresie profilaktyki raka płuca. Nie trzeba iść do lekarza, by podjąć pierwszy krok, czasem wystarczy skonsultować się z farmaceutą, który podpowie, w jaki sposób podjąć próbę odejścia od nałogu i zadbać o swoje zdrowie.

… ale do celu jeszcze trochę brakuje

Aby misja farmaceutów zakończyła się sukcesem, konieczne są dalsze zmiany systemowe, które jasno określą rolę pracowników aptek w ochronie zdrowia, a także zapewnienie pacjentom odpowiednich warunków do korzystania z wybranych usług w ramach opieki farmaceutycznej. Obecnie w wielu placówkach brakuje przestrzeni na swobodną rozmowę na temat niektórych dolegliwości. Problemy z erekcją, choroby i zaburzenia psychicznie, nietrzymanie moczu czy hemoroidy wciąż pozostają dla Polaków tematami tabu. Zapewnienie pacjentom skutecznego wsparcia w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych wymaga także dalszej edukacji profesjonalistów zdrowia. Firma Kenvue stawia przy tym na innowacyjne rozwiązania. Oferowane przez nią szkolenia odbywają się m.in. przy pomocy gogli VR. – Cyfryzacja przede wszystkim. To motto przyświeca naszym działaniom każdego dnia. Wykorzystując technologię VR, przenosimy farmaceutów do wirtualnej apteki, gdzie stają przed wyzwaniem udzielenia pomocy pacjentom z realnymi problemami zdrowotnymi. To jest przyszłość edukacji farmaceutycznej – bezpośrednie, interaktywne doświadczenie, które przekracza granice tradycyjnej nauki – podkreśla Paweł Bronikowski, Head of Pharma Poland w Kenvue. Dzięki aplikacji VR farmaceuta zyskuje wiedzę na temat dostępnych terapii OTC, działań niepożądanych, a także zapoznaje się z aktualnymi wytycznymi towarzystw medycznych czy badaniami klinicznymi.