Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Ratowanie życia w czasach wojennych. Dr Henryk Mosing – kontynuator misji prof. Weigla
Ratowanie życia w czasach wojennych. Dr Henryk Mosing – kontynuator misji prof. Weigla

Po opuszczeniu Lwowa w 1944 r. prof. Weigl kontynuował badania nad szczepionką w Polsce. Czy opus magnum, które powstało na terenie Galicji, powołując do istnienia dedykowaną jednostkę naukowo-akademicką (Instytut Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami), miałoby zostać zlikwidowane? Bliski współpracownik, dr Henryk Mosing, stanął na czele zadania i przewyższył oczekiwania. 

Fot. Dr Henryk Mosing, źródło: Fundacja im. ks. dr Mosinga

 

Niedawno doświadczyliśmy, co znaczy mieć dostęp do szczepionki w czasie epidemii. Można teraz wyobrazić sobie, jak ważnym wynalazkiem dla ludzkości była szczepionka przeciwko tyfusowi plamistemu w niespokojnej pierwszej połowie XX w. Osiągnięcie słynnego lwowskiego profesora Rudolfa Weigla doceniła nie tylko Polska, ale także Chiny oraz Etiopia, bo do tych krajów również sprowadzono wakcynę ratującą życie. Źródła podają, że od 1922 r. kandydatura naukowca była kilkakrotnie zgłoszona do Nagrody Nobla. Niestety starania nie doszły do skutku z przyczyn politycznych, ponieważ prof. Weigl był Polakiem z wyboru, co nie podobało się ani wschodnim, ani zachodnim władzom okupacyjnym.

Instytut

Mord inteligencji na Wzgórzach Wuleckich (3-4 lipca 1941 r. we Lwowie) wstrząsnął całym ówczesnym społeczeństwem. Ochrona życia nauczycieli akademickich, działaczy partyzantki oraz konspiracji, artystów i myślicieli stała się trudnym zadaniem. Na całe szczęście okupanci wiedzieli, jaką wartość strategiczną wnosi Instytut Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla, gdzie produkowano szczepionkę. Dodatkowym benefitem było to, że dyrektorzy tej instytucji mogli sami decydować o zatrudnieniu pracowników. Warto zaznaczyć, że zwierzętami laboratoryjnymi, z których pozyskiwano szczepionki, były wszy zakażone bakterią wywołującą tyfus – Rickettsia prowazeki. Niechlubny zawód „karmiciela wszy” stał się szansą na przeżycie, gdyż status ten miał protekcję rządu III Rzeszy (gwarantował ochronę przed aresztem, dodatkowe racje żywnościowe). Praca była ryzykowna z powodu samego kontaktu z chorobą, czego świadomi byli funkcjonariusze Gestapo, traktując pracowników Instytutu jako nietykalnych. Statystyki wojenne podają, że w Instytucie w latach 1936-1944 było zatrudnionych ok. 4 tys. osób, z nich ok. 50% stanowili działacze podziemia. Do znanych osobowości, które w ten sposób przetrwały wojnę i okupację, należą: Stefan Banach, Zbigniew Herbert, Ludwik Fleck, Andrzej Szczepkowski oraz wielu innych.

Człowiek misji

Henryk Mosing urodził się w 1910 r. w rodzinie lekarskiej. W czasie studiów medycznych na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie udzielał się jako wolontariusz, a później asystent w Zakładzie Biologii Ogólnej, którym kierował prof. Weigl. Temat badawczy zwalczania tyfusu plamistego niezwykle zainteresował młodego lekarza. W 1937 r. obronił doktorat, a następnie razem z dr. Piotrem Radło wydał pracę naukową pt. „Epidemiologia duru osutkowego”. Jego wkład w zwalczanie choroby został zauważony na europejskim poletku naukowym. Wspomnianą pracę przetłumaczono i opublikowano przez Międzynarodowe Biuro Higieny Ligi Narodów w Paryżu. W latach 1937-1939 pracował w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. Z tego okresu pochodzi dziewięć publikacji naukowych w czasopismach krajowych i zagranicznych. W 1938 r. dr Mosing został uhonorowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi.

W 1939 r. wrócił do Lwowa, gdzie przez cały czas wojenny pracował z prof. Weiglem (jako zastępca kierownika) w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami. Jednostka ta działała w latach 1920-1944. Do dziś w Muzeum Historii Żydów Polskich są eksponowane pod gablotą ampułki szczepionki, które trafiły do getta w Warszawie. W ramach oficjalnej delegacji higieniczno-epidemiologicznej misji dostarczenia leku w 1942 r. podjął się właśnie dr Mosing, przekazując sporą partię tego skarbu na ręce prof. Ludwika Hirszfelda. Różnymi zaufanymi kanałami wakcyna docierała do obozów i gett w innych miastach i krajach.

Rok 1944 zwiastował zakończenie wojny, ale nadal zbierano tragiczne pokłosie. Z powodu operacji wysiedlenia Polaków prof. Weigl został zmuszony do opuszczenia Lwowa. Sam Instytut zlikwidowano, sprzęty wywieziono, produkcję szczepionki przerwano. Na szczęście od 1940 r. istniała jednostka o podobnej misji, wywodząca się z legendarnego Instytutu. Nowa formacja nosiła nazwę Lwowski Instytut Sanitarno-Bakteriologiczny (w skrócie SanBakInstitut). Tam też produkowano wakcynę, a prof. Weigl był kierownikiem naukowym. Dyrektorem był dr Sergiej Terechow, który bardzo doceniał kompetencje dr. Mosinga. Uczeń prof. Weigla został mianowany przez władze sowieckie kierownikiem naukowym tej jednostki. Niestety musiał potwierdzić tytuły naukowe z powodu zmiany władzy w kraju. Na początku w 1948 r. został docentem Lwowskiego Instytutu Sanitarno-Bakteriologicznego, a w 1956 r. przyznano mu tytuł doktora nauk medycznych Związku Radzieckiego

Przez 20 lat bronił swojej teorii, zgodnie z którą choroba mogła się przejawiać jako nawrót u osób wcześniej zakażonych, a nie tylko być przenoszona za pośrednictwem wszy. Został wynalazcą aglutynacyjnego testu Mosinga, który umożliwia szybkie wykrycie tyfusu u pacjentów o niecharakterystycznym przebiegu choroby, w utajonej i nawrotowej postaci. Dr Mosing podróżował niemal po całym Związku Radzieckim w ramach delegacji epidemiologicznych. Dzięki wprowadzeniu testu diagnostycznego udało się zwalczyć chorobę w regionach radzieckich przez lata dotkniętych epidemią. W związku z tym w 1963 r. na Ukrainie osiągnięto bardzo niski poziom zachorowalności, co poskutkowało oficjalnym usunięciem schorzenia ogniskowego.

Można by rzec, że każda epoka ma swoich Koperników. Postać prof. Mosinga odzwierciedla tę maksymę dobitnie, gdyż zrealizował on w swoim życiu nie tylko błyskotliwą karierę naukową, ale też powołanie kapłańskie. O tym drugim nigdy nie dowiedziały się ówczesne władze radzieckie, chociaż nieraz ryzykował życiem, działając w ukryciu. Dr Mosing zmarł w roku 1999. Ratował życie jako lekarz i pozostawił trwały ślad w historii ludzkości.

Źródła

1. https://histmag.org/Doktor-Henryk-Mosing-i-jego-powolanie-22596

2. https://www.lwow.com.pl/tyfus.html

3. https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/162193,Giganci-nauki-infografiki-historyczne-Rudolf-Weigl.html

4. https://www.lwow.com.pl/weigl/weigl-ukr-pl.html

5. https://kuriergalicyjski.com/ks-dr-henryk-mosing/

6. Z. Anusz, Henryk Mosing. Obituary, Przegl Epidemiol 2000;54(1-2):227-230.

KOMENTARZE
Newsletter