W wielu przypadkach doustna, najczęściej stosowana droga podania leku jest niewskazana. Gdy wymagane jest stałe stężenie leku we krwi albo substancja szybko rozkłada się w przewodzie pokarmowym, należy szukać innych dróg podania. Postacie leków, które uwalniają stopniowo małe ilości substancji leczniczych, są często niewygodne w użyciu albo drogie w produkcji.

Płytka paznokciowa jako droga podania leku

Paznokcie są lepszą niż skóra drogą podawania leków, ponieważ przenikanie substancji leczniczych nie jest utrudnione przez obecność mieszków włosowych i gruczołów potowych. Różnice w przepuszczalności warstwy rogowej skóry u różnych osób w różnych miejscach są bardzo duże. W przypadku paznokci ten problem prawie nie występuje.

Płytka paznokciowa ma budowę podobną do warstwy rogowej naskórka. Składa się z komórek zwanych keratynocytami, które zawierają podwójne helisy keratynowe, a te z kolei układają się w mikrofibryle. Występują w matrycy keratynowej bogatej w siarkę, tworząc tzw. keratynę twardą. Między komórkami znajdują się lipidy o właściwościach zmiękczających. Paznokcie są bogate w wapń, który nadaje im twardość. Woda w płytce paznokciowej stanowi kilkanaście procent, co sprawia, że paznokcie są giętkie i elastyczne.

Płytka paznokciowa w wodzie zachowuje się podobnie do hydrofilowej, żelowej membrany, przez którą zachodzi proces dyfuzji. Z leku podanego na płytkę paznokciową ilość substancji leczniczej, jaka przeniknie w jednostce czasu i powierzchni, zależy od jej rozpuszczalności w wodzie – im większa rozpuszczalność, tym lepsze przenikanie. Zmniejszenie ilość keratyny w płytce paznokciowej oznacza wolniejsze przenikanie substancji.

Terapeutyczne lakiery do paznokci

Lecznicze lakiery do paznokci są zbudowanymi z polimerów lub polimetakrylanów systemami matrycowymi. Często oprócz substancji leczniczej zawierają substancje zmiękczające płytkę paznokciową.

Najlepsze przenikanie substancji aktywnej przez płytkę paznokcia następuje z roztworu nasyconego o maksymalnej aktywności termodynamicznej. Wyparowanie rozpuszczalnika powoduje wzrost stężenia substancji czynnej. Przedziały dawkowania – czyli stosowania lakieru – można przedłużyć do kilku dni. Tak duże jej stężenie w specjalnym lakierze zapewnia niewielki jej ubytek – aż do następnego zastosowania – a także sprawia, że o szybkości przenikania decyduje proces dyfuzji przez płytkę, a nie szybkość, z jaką lek uwalnia się z lakieru. Substancja lecznicza ulega szybkiej dyfuzji w płytce paznokciowej. Stężenie terapeutyczne w miejscu docelowym pojawia się po kilku dniach stosowania.

Lakiery mają dużą przyczepność, w przeciwieństwie do maści mogą utrzymywać się na płytce paznokciowej kilka dni. Niewątpliwą zaletą leczenia lakierami do paznokci jest niewielkie obciążenie organizmu. Czas leczenia tą metodą jest dłuższy niż w leczeniu tradycyjnym.

Do tej pory stworzono lakiery do paznokci zawierające substancje przeciwgrzybicze działające miejscowo. Przykładem leczniczego lakieru do paznokci jest Loceryl zawierający amorolfinę (Amorolfinum) oraz Mycosten, zawierający cyklopiroks (Ciclopiroxum).

Plastry do paznokci

Skoro można stosować lakiery do paznokci z substancją leczniczą, rozpoczęto też badania nad innymi postaciami leków po paznokci. W podobny sposób działają plastry w formie systemów matrycowych. Ta postać leku jest mniej widoczna od lakieru, wystarczy zastosować ją raz na tydzień, poza tym łatwo się usuwa w odróżnieniu do lakierów, które wymagają specjalnych zmywaczy.

Substancje lecznicze zawarte w preparatach do paznokci wchłaniają się całkowicie do krwioobiegu. Obecnie prowadzone są badania nad preparatami do paznokci zawierającymi ogólnie działające substancje do leczenia innych chorób niż grzybice paznokci. Być może w najbliższych latach lakiery staną się ciekawą alternatywą transdermalnych systemów terapeutycznych.

Helena Korczyc

Bibliografia:

1. Muller R. H., Hildebrand G. E., Technologia nowoczesnych postaci leków, PZWL, Warszawa 2003, s. 147-150.
2. Shuster S., Systemic drug delivery system through application on nails, Int. Pat. Appl. WO 95/23, s. 97.
3. Mertin D, Lippold B. C., In-vitro permeability of the human nail and of a keratin membrane from bovine hooves: prediction of the penetration rate of antimycotics through the nail plate and their efficacy, J Pharm Pharmacol, 1997, 49(9).
4. Charakterystyka produktu leczniczego –Mycosten, 80 mg/g, lakier do paznokci, leczniczy.
5. Charakterystyka produktu leczniczego – Loceryl,50 mg/g, lakier do paznokci, leczniczy.