Krótko o boreliozie

Borelioza jest chorobą przenoszoną przez kleszcze, zaliczaną do chorób transmisyjnych (wektorowych). Kleszcze, jako zewnętrzne pasożyty ludzi i zwierząt, pełnią funkcję zarówno rezerwuarów, jak i wektorów dla wielu patogenów, w tym bakterii, wirusów i pierwotniaków. Mogą one wywoływać choroby, takie jak: borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, erlichioza, babeszjoza, gorączka Q, tularemia oraz riketsjozy z grupy gorączek plamistych. Termin „borelioza z Lyme” został po raz pierwszy użyty w 1977 r. do opisania choroby zaobserwowanej u dzieci z okolic miasta Lyme w USA, u których występowały wysypki i nietypowe zapalenie stawów. W 1982 r. krętka Borrelia burgdorferi zidentyfikowano w jelitach kleszczy oraz wyizolowano z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego i skóry pacjentów z ostrą postacią boreliozy.

Powikłania nieleczonej boreliozy

Nieleczona borelioza może prowadzić do wielu poważnych i długotrwałych powikłań wpływających na różne układy organizmu. Choroba przebiega w dwóch fazach. W pierwszej, wczesnej fazie, pojawiają się zmiany skórne oraz wczesne zmiany narządowe spowodowane rozprzestrzenianiem się bakterii drogą limfatyczną lub krwionośną, co może prowadzić do zapalenia serca, stawów i neuroboreliozy. Charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, czyli czerwona grudka lub plamka, która rozszerza się w formie pierścienia, zwykle niebolesna, pojawiająca się na kończynach i osiągająca średnicę 5 cm. Mogą jej towarzyszyć: stany podgorączkowe, gorączka, bóle głowy i mięśni, osłabienie oraz inne łagodne objawy. Po kilku tygodniach rumień znika, ale zakażenie rozprzestrzenia się na inne układy i narządy.

W drugiej, przewlekłej fazie, pojawiają się poważniejsze zmiany narządowe, które mogą ujawnić się po miesiącach lub latach. Zakażenie układu nerwowego może prowadzić do neuroboreliozy objawiającej się: zapaleniem opon mózgowych, zapaleniem nerwów czaszkowych, porażeniem nerwu twarzowego i bolesnym zapaleniem korzeni nerwowych. W układzie kostno-stawowym mogą wystąpić nawracające zapalenia stawów. Innym poważnym powikłaniem jest zapalenie serca prowadzące do zaburzeń rytmu serca oraz bloku przedsionkowo-komorowego, co może zagrażać życiu. W przewlekłej fazie boreliozy mogą wystąpić także objawy związane z układem oddechowym, takie jak duszność oraz nieregularne bicie serca. Objawy te mogą utrzymywać się przez wiele tygodni lub miesięcy, prowadząc do nieodwracalnych uszkodzeń w organizmie. Warto podkreślić, że wczesne wykrycie i leczenie boreliozy jest kluczowe dla zapobiegania tym poważnym powikłaniom.

Jak zapobiegać ukąszeniom przez kleszcze? Rady mgr farm. Violetty Bernacik

Zapobieganie boreliozie jest kluczowym elementem ochrony zdrowia, zwłaszcza w okresie letnim, gdy zwiększa się ryzyko ukąszeń przez kleszcze. W tym miejscu należy podkreślić kilka istotnych aspektów profilaktyki tej choroby:

• unikanie miejsc występowania kleszczy – kleszcze najczęściej występują w lasach, wysokiej trawie i zaroślach,
• odpowiednią odzież – noszenie długich rękawów, długich spodni, a także zakładanie skarpet i nakrycia głowy może znacznie zmniejszyć ryzyko ukąszeń; warto pamiętać, że jasna odzież ułatwia zauważenie kleszczy,
• repelenty – stosowanie środków odstraszających kleszcze zawierających substancje, takie jak DEET, pikarydyna czy IR3535, jest skuteczną metodą prewencji,
• regularne sprawdzanie skóry – po powrocie z obszarów, gdzie mogą występować kleszcze, należy dokładnie sprawdzić ciało, zwłaszcza w miejscach, gdzie skóra jest cienka i dobrze ukrwiona – za uszami, pod pachami, w pachwinach,
• usuwanie kleszczy – w przypadku znalezienia kleszcza na skórze należy go jak najszybciej usunąć za pomocą zdezynfekowanej pęsety. 

Edukacja na temat boreliozy i innych chorób przenoszonych przez kleszcze jest bardzo ważnym elementem profilaktyki, a znajomość objawów, takich jak rumień wędrujący, gorączka, bóle stawów i mięśni, może pomóc w szybszym rozpoznaniu choroby i rozpoczęciu leczenia. Jako farmaceuci możemy doradzać pacjentom w kwestii skutecznych środków ochrony przed kleszczami, a także zachęcać do regularnych kontroli i świadomości zagrożeń związanych z boreliozą. Wczesne wykrycie i leczenie boreliozy jest kluczowe dla uniknięcia poważnych powikłań zdrowotnych. Należy pamiętać, że przebycie boreliozy nie daje odporności na przyszłe infekcje.