Chcąc wprowadzić podział tych leków można je podzielić na

• Środki immunostymulujące
• Środki immunosupresyjne
• Środki immunosubstytucyjne (przetaczanie preparatów bogatych w gotowe przeciwciała przeciwko określonym drobnoustrojom lub ich jadom)

Leki te nie są te powszechne, gdyż ich stosowanie niesie za sobą szereg problemów. Używanie immunomodulatorów musi pociągać za sobą konieczność ustalenia metod standaryzacyjnych oraz odpowiedzi na pytania dotyczące ich skuteczności i bezpieczeństwa. Związana z tym problematyka dotyczy określenia leczniczych modyfikacji wprowadzanych do układu immunologicznego zarówno na poziomie całego organizmu jak i na poziomie komórkowym w przebiegu choroby. Ważna jest świadomość niebezpieczeństw związanych z nadmierną stymulacją lub supresją czy też pojawianiem się odczynów alergicznych. Wciąż do końca nie są znane skutki profilaktycznego stosowania tej grupy leków. Naukowcy wskazują też możliwości ekspresji genów np. onkogenów – co jest wysoce niepożądane.

Zakres stosowania immunostymulatorów sprowadza się do profilaktyki i leczenia zakażeń przewlekłych, także związanych z deficytami immunologicznymi.  Jednocześnie jest możliwe zwiększanie skuteczności działania antybiotyków.  Zauważono też, że używanie immunomodulatorów  pomaga w prewencji zakażeń u cierpiących na choroby nowotworowe w przebiegu chemioterapii i radioterapii. Wykorzystuje się właściwości adiuwantowe tych substancji do stymulacji reakcji poszczepiennych. Ważnym skutkiem stosowania immunomodulatorów jest też skuteczna profilaktyka okołooperacyjna oraz możliwość leczenia chorób autoimmunologicznych.

Często mechanizm działania immunomodulatorów nie jest do końca wyjaśniony i nie zbadany w warunkach klinicznych. Na ogół działanie immunostymulujące jest jedynie fragmentem ich działania biologicznego. W przypadku tych leków efekt placebo ma bardzo duże znaczenie.

Do immunostymulantów pochodzenia roślinnego można zaliczyć:

• Biostyminę (wyciąg wodny otrzymywany z liści aloesu)
• Jeżówkę (Echinacea sp.) – Echinacyna, kwas cykoriowy, polisacharydy.
• Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) - (surowiec: Korzeń Żeń-Szenia)
• Inulina

Związki pochodzenia roślinnego i grzybiczego:

• β- glukany (składnik błonnika pokarmowego)

Związki pochodzenia bakteryjnego:

• LPS – Lipopolisacharyd
• MPL - monofosforylowy lipid A
• Enterotoksyny
• Lewan

Szuka się też szczepionek, których działanie immunostymulujące byłoby w pełni kontrolowane. Ciężko jednak jest znaleźć idealny lek - nietoksyczny, bez działań ubocznych, skuteczny, bezpieczny, stabilny, tani w produkcji i łatwy w przechowywaniu i aplikacji.

Wydaje się, że jedynie środkami inżynierii genetycznej można osiągnąć ten cel.

Leki immunosupresyjne wykorzystywane są w następujących dziedzinach życia:

• Transplantologia – zapobieganie odrzucania przeszczepów
• Leczenie chorób, w których powstawaniu biorą udział procesy  autoagresji, czyli wytwarzanie przeciwciał przeciw składnikom własnych narządów i tkanek
• W chorobie hemolitycznej noworodków

Do preparatów pochodzenia bakteryjnego zalicza się:

• Takrolimus (FK 506)
• Gusperimus

Pomimo licznych osiągnięć w zastosowaniu leków immunosupresyjnych w przeszczepianiu narządów, nie udało się do tej pory znaleźć idealnego leku z tej grupy, to znaczy takiego który miałby wysoce wybiórcze działanie hamujące reakcję odrzucania przeszczepu, nie powodowałby efektów niepożądanych i byłby tani w produkcji. Cena leków immunosupresyjnych ogranicza ich szerokie zastosowanie. Obecne kierunki rozwoju sugerują, że należy dążyć do wytworzenia leku, który wywołałby tolerancję, a nie miał jedynie działania immunosupresyjnego.

Warto śledzić poszukiwania naukowców, gdyż transplantologia i biocybernetyka może potrzebować idealnego środka immunomodulującego już niedługo. Na razie naukowcy i lekarze muszą polegać na tym co jest używane na co dzień, zmagając się z wyważaniem korzyści i działań niepożądanych.

Krzysztof Słomiak

Bibliografia:

PODRĘCZNIKI:

A. Danysz, W. Buczko „Kompendium farmakologii i farmakoterapii”, Urban & Partner, 2008,  rozdz. 38 – leki immunotropowe s.499-514

W. Kostowski „Farmakologia” PZWL, 1998, rozdz. 75 – farmakologia układu immunologicznego, s.1066-1074

Jerzy Bal „Biotechnologia molekularna w medycynie” , PWN, 2006, rozdz. 16 – Biotechnologia w medycynie, s. 357-376

ARTYKUŁY

Post. Biol. Komórki 2007: 34 (3) s.581-594

Farm. Pol. 1998: 54(21) s.985-988

Farm. Pol. 1992: 48(2) s. 101-107

Post. Nauk. Med. 1994: 7(2) s. 88-94

Wiad. Zielar. 1994: (11) s.4-7

Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2010: 59 (1-2) 151-160

Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2008, 2(57) 15-29

Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2009, 5(66) 18-29

INNE

http://pl.wikipedia.org/wiki/Immunomodulacja