Na czym polega dieta ketogeniczna?

Dieta ketogeniczna (w skrócie dieta ketonowa, keto) to dieta niskowęglowodanowa i wysokotłuszczowa, która polega na spożywaniu bardzo małej ilości węglowodanów i zastępowaniu ich tłuszczami, w celu uzyskania energii. Wyniki potwierdzają jej korzystne działanie w przypadku wielu grup badanych, obejmujących zarówno osoby zdrowe, jak i cierpiące z powodu różnych przypadłości.

Jakie są podstawowe zasady stosowania diety ketogenicznej?

Dieta ketogeniczna polega na znaczącym ograniczeniu spożycia węglowodanów i zastąpieniu ich tłuszczami, wywołując stan metaboliczny zwany ketozą, w którym organizm jako źródło energii wykorzystuje tłuszcz zamiast cukrów na skutek ograniczenia podaży glukozy dostarczanej do organizmu. Przestrzeganie diety ketogennej jest najskuteczniejszym sposobem na wejście w ketozę, co wiąże się z ograniczeniem spożycia węglowodanów do ok. 20-50 g dziennie i znaczącym spożyciem zdrowych tłuszczów, pochodzącym z mięsa, ryb, jaja, orzechów czy olejów. Istotne jest również umiarkowane spożycie białka, które konsumowane w dużych ilościach może zostać przekształcone w glukozę i spowolnić przejście w stan ketozy. Aby sprawdzić, czy organizm wszedł w stan ketozy, można wykonać badania krwi, moczu oraz oddechu, które pozwalają oszacować poziom ketonów wytwarzanych przez organizm. Na zmianę może również wskazywać wystąpienie charakterystycznych dla ketozy objawów, takich jak: zwiększone pragnienie, suchość w ustach, częste oddawanie moczu oraz zmniejszony głód lub apetyt.

W przypadku diety ketogenicznej wyróżnia się diety:

* bardzo niskowęglowodanowe, w których udział energii z węglowodanów w diecie jest poniżej 10%,

* niskowęglowodanowe, w których udział energii z węglowodanów w diecie jest poniżej 26%,

* o średniej zawartości węglowodanów, w których udział energii z węglowodanów w diecie szacuje się na 26-44%,

* wysokowęglowodanowe, w których udział energii z węglowodanów w diecie wynosi powyżej 45%.

Założeniem diety ketonowej jest wzmożona produkcja ciał ketonowych, do którego prowadzi redukcja ilości węglowodanów do 10% wartości energetycznej diety. Kluczowe jest także utrzymanie odpowiedniej proporcji ketogenicznej 4:1, 3:1, 2:1, określającej wagowy stosunek tłuszczów do łącznej ilości białek i węglowodanów (kolejno 4, 3, 2 g tłuszczu na 1 g łącznej ilości białek i węglowodanów).  

Zalety diety ketogenicznej

Dieta ketogeniczna to skuteczny sposób na utratę masy ciała, a ze względu na jej sycący charakter chudnąć można bez liczenia kalorii i kontrolowania spożycia poszczególnych składników. Liczne badania dowiodły, że dieta ketogeniczna wykazała się większą skutecznością w długoterminowej utracie wagi niż dieta niskotłuszczowa, a do innych pozytywnych skutków zaliczono obniżenie rozkurczowego ciśnienia krwi i spadek poziomu trójglicerydów. Dieta ketogenna może pomóc w utracie nadmiaru tłuszczu, który jest ściśle powiązany z cukrzycą typu 2 i stanem przedcukrzycowym, poprawiając wrażliwość na insulinę. Badania sugerują, że dieta ketogeniczna pomaga w kontroli poziomu cukru we krwi, pozwalając na zmniejszenie zapotrzebowania na przyjmowanie niektórych leków na cukrzycę. Stan ketozy wspiera redukcję ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (zawału, miażdżycy, udaru mózgu) ze względu na obniżanie poziomu parametrów przyczyniających się do ich rozwoju: cukru, cholesterolu i trójglicerydów, a także ciśnienia krwi. Ponadto dieta usprawnia pracę różnych układów w organizmie.

Badania wykazały, że dieta ketogeniczna może zapewnić wiele korzyści w przypadku takich schorzeń, jak:

* choroba Alzheimera i Parkinsona – dieta może okazać się skuteczna w łagodzeniu objawów choroby Alzheimera oraz spowolnieniu jej postępu; obecnie trwają badania w tym zakresie,

* epilepsja – badania wykazały, że dieta ketogenna może znacznie zmniejszyć liczbę napadów u dzieci chorych na epilepsję; jest wykorzystywana w leczeniu opornej na leki padaczki,

* przewlekłe bóle głowy i zaburzenia snu.

Dieta ketogeniczna – możliwe skutki uboczne

Cały czas trwają badania nad bezpieczeństwem diety ketogenicznej dla różnych grup osób w dłuższej perspektywie. Chociaż zapewnia liczne korzyści dla większości zdrowych ludzi, może wiązać się z wystąpieniem pewnych skutków ubocznych podczas okresu przystosowania się organizmu do zmiany sposobu odżywiania. Niekiedy wystąpić mogą objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka, zaparcia spowodowane niedoborem błonnika, wymioty, mdłości, problemy trawienne), a do rzadko odnotowywanych działań niepożądanych zalicza się: zwiększony głód, nieprzyjemny oddech, problemy ze snem i słabszą energię. Dieta ketogenna może również wpłynąć na równowagę wodno-mineralną w organizmie, dlatego pomocne może być dodawanie soli do posiłków lub przyjmowanie suplementów mineralnych. Z kolei długotrwałe przestrzeganie diety ketogenicznej może u niektórych spowodować niski poziom białka we krwi i niedobory witamin oraz mikro- i makroelementów, ponieważ ogranicza spożywanie owoców i warzyw – wymagana jest zatem celowana suplementacja. Ze względu na to, że dieta ta może przyczynić się do wystąpienia różnych niedoborów witaminowych bardzo ważne jest, aby była stosowana pod kontrolą lekarza lub kompetentnego dietetyka. U niektórych może może doprowadzić do niebezpiecznej kwasicy ketonowej oraz powstania kamieni nerkowych.

Przeciwwskazania dla diety ketogenicznej

Dieta ketogeniczna i związany z nią stan ketozy nie są zalecane u osób otyłych, u których występuje wiele różnych przypadłości współistniejących, a ich stan zdrowia wymaga ustabilizowania. Taki sposób odżywiania nie jest także wskazany u osób mających problemy z nerkami, wątrobą i trzustką, ponieważ tak ogromne zmiany związane z modyfikacją metabolizmu i uwolnienie ciał ketonowych wymaga ich pełnej sprawności. Przeciwwskazaniem jest również ciąża oraz okres laktacji.

– Dieta ketogeniczna stała się bardzo popularna w ostatnich latach. Może wiązać się ona z wieloma korzyściami, natomiast trzeba pamiętać, że jest to dieta niedoborowa oraz trudna do prawidłowego zbilansowania. Aby uzyskać jak najwięcej korzyści z tego stylu żywienia, należy zwrócić szczególną uwagę na jakość spożywanych tłuszczy – nie wystarczy znacząco ograniczyć spożywania węglowodanów i zacząć jeść duże ilości tłuszczu, trzeba też zadbać o ich kompozycję między sobą, aby były jak najmniej przetworzone oraz nie można zapomnieć o celowanej suplementacji. Osobiście uważam, że taka dieta jest dość trudna do poprowadzenia przez osobę, która nie zna się dobrze na dietetyce. Niezwykle ważnym aspektem diety ketogennej jest też długość jej stosowania. Pomijając pojedyncze schorzenia (padaczkę lekooporną oraz chorobę Parkinsona), diety tej nie należy stosować jako stały tryb życia oraz regularnie należy kontrolować swoje wyniki badań z lekarzem lub dietetykiem znającym się na diecie ketogenicznej. Być może najnowsze badania wniosą więcej rzeczowych informacji na temat przewlekłego stosowania tego trybu żywienia, ale aktualnie uważa się, że jest on dość ryzykowny, mimo niewątpliwych korzyści w okresowym jego stosowaniu – komentuje mgr Karina Lodzińska, dietetyk.