Systemy unit dose oparte na metodzie przygotowania i dystrybucji leków polegającej na wydawaniu leków w formie gotowej do podania oraz indywidualnie przygotowanej dla danego pacjenta z poziomu centralnej apteki, zyskały swoją popularność zarówno w szpitalach Europy Zachodniej, jak i w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Australii. Mimo, iż na rynku istnieje kilku potencjalnych dostawców, systemy automatycznego dyspensowania leków posiada jednak w Polsce jedynie kilka szpitali.

W celu dokładnej identyfikacji przyczyn takiej sytuacji, dokonano oceny stanu obecnego, potrzeb oraz gotowości szpitali na wprowadzenie systemów automatycznego dyspensowania leków w wybranych placówkach leczniczych w Polsce. Uzyskane informacje pozwalają stwierdzić, iż jedną z głównych przyczyn organizacyjnych prowadzących do braku automatyzacji w przygotowaniu i dyspensowaniu leków jest rozmieszczenie szpitali w kilku budynkach. Zaledwie 30% placówek zlokalizowanych jest w jednym miejscu, co znacznie ułatwiłoby wprowadzenie centralnej dystrybucji leków. Dodatkowo, wiele placówek posiadających małą liczbę łóżek (zwykle do 500), zastanawia się nad opłacalnością tego typu rozwiązania, biorąc pod uwagę znacznie mniejszą liczbę leków będących w obrocie szpitalnym w porównaniu do dużych szpitali. Problemem  może też okazać się połączenie systemu obsługującego unit dose z systemem informatycznym dotąd funkcjonującym w szpitalu. Okazuje się bowiem, że szpitalne oprogramowanie pochodzi od różnych dostawców, co rodzi obawy efektywnej integracji nowego oprogramowania z już istniejącym.

Znacząca większość polskich aptek szpitalnych pracuje wyłącznie w systemie dziennym. Likwidacja apteczek oddziałowych uniemożliwiłaby zatem dostęp do niezbędnych leków, które nie zostały wcześniej przewidziane dla konkretnego pacjenta (np. w sytuacji znacznego pogorszenia stanu zdrowia), poza  godzinami pracy apteki.

Główną formą leków stosowanych we wszystkich placówkach są tabletki. Postacie płynne leków odpowiadają za 20 do 30% produktów. Przedstawiciele szpitali wskazują tym samym, że system unit dose obsługiwać powinien przede wszystkim tabletki, w dalszej kolejności pozostałe leki.

Dodatkowo, tylko w co trzecim szpitalu funkcjonuje system elektronicznych zleceń recept, który stanowi istotny element wzrostu efektywności systemu unit dose. W wielu placówkach mimo istnienia możliwości elektronicznych zleceń recept, tego rodzaju system nie jest używany – dominują nadal standardowe papierowe zlecenia leków.

Wprowadzenie systemu unit dose wiąże się też z koniecznością zleceń leków na konkretnego pacjenta. Taki system funkcjonuje jednak zaledwie w co dziesiątym polskim szpitalu. Niektóre placówki deklarują zlecanie leków na pacjenta tylko w określonych przypadkach, np. konieczności użycia leku drogiego czy nie występującego w szpitalnej liście leków. Tym samym, w szpitalach nie jest możliwe dokładne monitorowanie zużycia leków. Na poziomie apteki szpitalnej możliwe jest w większości przypadków wyłącznie sprawdzenie liczby opakowań leków wydanych na poszczególne oddziały szpitalne.

Pomimo zauważalnych trudności przy wprowadzeniu systemów automatycznego dyspensowania leków, szpitale deklarują chęć wprowadzenia systemów unit dose. Różne są jednak preferencje poszczególnych placówek – około połowa szpitali optuje za centralnym systemem dyspensowania leków, pozostałe skłaniają się ku systemom oddziałowym.

Wyzwaniem dla dostawców systemów automatycznej dystrybucji leków jest więc m.in. dostosowanie proponowanych rozwiązań do potrzeb konkretnych placówek (biorąc pod uwagę m.in. rozmieszczenie szpitala w kilku budynkach, liczbę i postacie stosowanych leków czy preferencje systemu centralnego lub oddziałowego). Istotne jest bezkolizyjne połączenie nowego oprogramowania z funkcjonującym systemem informatycznym. Warto również zastanowić się nad rozwiązaniem możliwych problemów z dostępnością leków poza godzinami pracy apteki. Ze strony szpitali najważniejszymi zmianami, koniecznymi dla efektywnego funkcjonowania systemu unit dose są zmiana formy zleceń leków z papierowej na elektroniczną oraz konieczność rozpisywania wszystkich zleceń leków na pacjentów.

--

Urszula Religioni