Czy istnieje szansta na uniwersalną szczepionkę przeciw grypie, której nie zagrażałaby zmienność wirusa? Na łamach Proceedings of the National Academy of Sciences pojawiły się doniesienia naukowe, przedstawione przez badaczy z Uniwerytetu Stanforda dotyczące opracowania uniwersalnej szczepionki na grypę. Według założeń będzie dawała lepszą ochronę niż szczepionki dostępne obecnie.

Kluczem do opracowania takiej szczepionki jest lepsze poznanie struktur białkowych występujących na powierzchni wirusa grypy. Jednym z takich białek jest hemaglutynina (w skrócie H lub HA) odpowiedzialna za przyłączenie wirusa do powierzchni infekowanych komórek. Nazwa hemaglutynina pochodzi od właściwości tej glikoproteiny do “zlepiania” erytrocytów czyli aglutynacji. Białko to ma charakterystyczną budowę, składa się rdzenia (trzonu) oraz z główki, która determinuje zjadliwość wirusa. Występuje kilka rodzajów hemaglutyniny określanych jako H1, H2 itd. Obecnie szczepionki oparte są na inaktywowanych wirusach, które po podaniu pacjentom mobilizują układ odpornościowy do tworzenia przeciwciał. Wadą tych szczepionek jest konieczność corocznych szczepień związana ze zmiennością czynnika wirulentnego wirusów, a mianowicie główką hemaglutyniny. Badacze co roku typują najbardziej prawdopodobny typ wirusa grypy, który może wystąpić w danym roku i jest on wykorzystywany to produkcji szczepionek.

Badacze z Uniwersytetu Stanforda zmienili podejscie do tworzenia szczepionek przeciwko grypie. Postanowili oni skupić się na trzonie hemaglutyniny. W porównaniu z główką, która wykazuje dużą zmienność, trzon nie ulega zmianie przez lata. Stosując szczepionkę opartą na tym fragmencie hemaglutyniny uzyskamy odporność na grypę niezależnie od występującego obecnie typu grypy.

Przeprowadzone zostały prace eksperymentalne podczas których naukowcy starali się uzyskać fragment trzonu hemaglutyniny, który będzie można wykorzystać jako antygen. Wykorzystując DNA kodujące trzon tego białka z wirusa H1N1 (spowodował pandemię w 1918 roku, zwaną hiszpanką i pojawił się w łagodniejszej formie w 2009 roku) oraz techniki biologii molekularnej, polegające na zmianie niektórych aminokwasów badacze otrzymali trzon hemaglutyniny, który może być użyty jako antygen do produkcji szczepionek.

Potrzebne są dalsze badania uzyskanego białka i jeśli faza eksperymentalna przebiegnie pomyślnie będą mogły się rozpocząć badania skuteczności i bezpieczeństwa stosowania tej szczepionki, oraz badania kliniczne na dużą skalę.
Opracowanie uniwersalnej szczepionki na grypę (lub przynajmniej działającej kilka lat) ma ogromne znaczenie dla ludzi na całym świecie. Na grypę i powikłania pogrypowe umiera rocznie od 250 do 500 tysięcy ludzi.

red. Agata Samonek