W związku z zakazem korzystania z chemicznych środków ochrony roślin w gospodarstwach ekologicznych zastosowanie znalazły preparaty pochodzenia naturalnego, tzw. biopestycydy. Biopestycydy to środki ochrony roślin, zawierające wirusy, bakterie lub grzyby, a także substancje aktywne izolowane z tych organizmów lub ze środowiska. W ochronie sadów ekologicznych wykorzystuje się preparaty oparte na wirusach z rodziny Baculoviridae. W Polsce zarejestrowane i dopuszczone do stosowania są dwa preparaty wirusowe: CARPOVIRUSINE SUPER SC oraz MADEX SC. Obydwa zawierają Cydia pomonella Granulosis Virus (CpGV) i przeznaczone są głównie do zwalczania owocówki jabłkóweczki, która od maja stanowi poważne zagrożenie dla sadów jabłoniowych.

Gąsienice owocówki jabłkóweczki po dostaniu się do wnętrza owocu drążą w nim tunel, który stanowi drogę dostępu do miąższu i nasion, będących dla nich źródłem pokarmu. Owoce zaatakowane przez tego owada przedwcześnie opadają, a te, które pozostaną na drzewach są bezużyteczne dla przemysłu przetwórczego. Obydwa preparaty działają żołądkowo. Po dostaniu się ciał inkluzyjnych wirusa do jelita owada, uwolnione wiriony infekują komórki nabłonkowe. Następnie wiriony replikują się, a po osiągnięciu hemolimfy infekują pozostałe tkanki. Owady porażone wirusem są mniej aktywne, stają się łatwym celem dla bakterii czy grzybów oraz w konsekwencji tracą zdolność żerowania- śmierć owada następuje po 3-5 dniach od zainfekowania wirusem. Skuteczność preparatów wirusowych zawierających wirus granulozy owocówki jabłkóweczki (CpGV) jest zmienna, zależna m.in. od liczebności populacji szkodnika, dokładności i właściwej częstotliwości prowadzenia zabiegów oraz stężenia roboczego preparatu.

Ze względu na wzrost świadomości konsumentów odnośnie walorów żywności produkowanej bez użycia pestycydów zainteresowanie zagadnieniem rolnictwa ekologicznego wciąż wzrasta.

Na pytanie o korzyści oraz ograniczenia, jakie wiążą się ze stosowaniem biopestycydów, odpowiada Pani dr hab. Ewa Matyjaszczyk, profesor Instytutu Ochrony Roślin IOR PIB w Poznaniu:

„Preparaty oparte o wirusy, grzyby i bakterie są bardzo pożądane w ochronie wszystkich upraw, nie tylko ekologicznych. Barierę dla ich szerszego stosowania może stanowić cena (która jest zazwyczaj wyższa niż dla zabiegu chemicznego), a także fakt, że wymagają od rolnika dokładnej obserwacji pola i bardzo precyzyjnego doboru terminu stosowania, dostosowanego do konkretnej fazy rozwojowej organizmu szkodliwego. Jeżeli termin dobierze się niewłaściwie, preparat może być całkowicie nieskuteczny. Niewątpliwą zaletą środków zawierających bakterie lub wirusy jest brak pozostałości. Po ich zastosowaniu bakterie, wirusy i grzyby rozkładają się w środowisku, nie powodując jego skażenia. Warto również podkreślić, że w obliczu nasilających się problemów z odpornością organizmów szkodliwych na chemiczne środki ochrony roślin preparaty oparte o wirusy, grzyby lub toksyny bakteryjne mogą stanowić bardzo ciekawa alternatywę dla środków chemicznych w ochronie niektórych upraw. Na rynku jest ich jednak niestety stosunkowo niewiele.”

Pani profesor Ewa Matyjaszczyk wyjaśnia, że „wykaz środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu i stosowania w Polsce prowadzi Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W rolnictwie ekologicznym można stosować i zalecać tylko te środki ochrony roślin, które zostały zakwalifikowane przez Instytut Ochrony Roślin PIB i są wymienione w wykazie na stronach internetowych Instytutu (http://www.ior.poznan.pl/19,wykaz-sor-w-rolnictwie-ekologicznym.html?wiecej=26). Producent zarejestrowanego środka ochrony roślin zawierającego wirusy bądź bakterie może w każdej chwili zgłosić się do IOR PIB o ich zakwalifikowanie do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Procedura jest prosta, trwa krótko (do 3 miesięcy) i kosztuje 500 PLN”.

Wirusy z rodziny Baculoviridae są jednym z wielu przykładów skutecznego zastosowania żywych organizmów w ochronie roślin uprawnych. Ze względu na liczne zalety biopestycydów w stosunku do środków chemicznych wciąż istnieje potrzeba rozszerzenia badań oraz poszukiwania nowych środków ochrony roślin, które pozostają skuteczne bez drastycznej ingerencji w naturę.

Portal Biotechnologia.pl składa serdeczne podziękowania Pani prof. Ewie Matyjaszczyk za udzielenie opinii dla potrzeb artykułu.