Większość historyków uważa proces formowania się państwa Piastów za wstępny etap państwowości polskiej. Niestety ze względu na niewielką liczbę wiarygodnych źródeł historycznych i archeologicznych obecna wiedza na temat tego okresu jest niezwykle skromna. Być może nowoczesne techniki pozwalające na pozyskiwanie, sekwencjonowanie oraz analizę kopalnego DNA (aDNA) pomogą w znalezieniu odpowiedzi na wiele nurtujących naukowców pytań. Podobne prace podejmowane są również w innych krajach europejskich. Otrzymane przez polskich badaczy wyniki mogą stać się istotnym wkładem w ogólnoeuropejską debatę na temat naszych korzeni.

Czy średniowieczną Polską rządzili Wikingowie?

Rdzenne pochodzenie Piastów wciąż nie jest pewne. W ostatnich latach pojawiło się kilka zyskujących popularność hipotez dotyczących korzeni tego rodu. Duże emocje wzbudzają spekulacje dotyczące pochodzenia normańskiego. Zgodnie z tą koncepcją przodkami pierwszych władców Polski byliby najeźdźcy Wikingowie. Inna hipoteza zakłada, że Piastowie przybyli z Wielkich Moraw. Wyniki analizy kopalnego DNA powinny w jasny sposób określić pochodzenie dynastii Mieszka I. Naukowcy liczą, że otrzymane dane pomogą również określić pokrewieństwo grup stanowiących elitę za czasów początków Państwa Polskiego.

Pozyskanie DNA ze średniowiecznych mogił jest zadaniem trudnym. Prof. Marek Figlerowicz z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu relacjonuje – Rozpoczynając nasze badania, mieliśmy w ręku listę z około pięciuset pochówkami Piastów, znajdującymi się na terenie całej Polski, a nawet poza nią. Jednak w większości przypadków okazało się, że grobowce były zniszczone lub szczątki były zupełnie przemieszane z późniejszymi. To było dla nas duże zaskoczenie. Ostatecznie po kilku latach grupie badaczy udało się z dużym prawdopodobieństwem namierzyć ponad 30 miejsc w całej Polsce, gdzie do dziś znajdują się szczątki przedstawicieli dynastii Piastów. Za tym, że szczątki faktycznie należą do Piastów, przemawia m.in. ogólnie dobry stan pochówków. Zbadano też dzieje tych miejsc i z dużym prawdopodobieństwem uznano, że w grobach złożono przedstawicieli właśnie tego rodu.

Izolowanie kopalnego DNA

W przypadku szczątków ludzkich, próbki kopalnego DNA (aDNA) najczęściej pobierane są z kości lub zębów. Wyizolowanie z nich czystego, endogennego materiału genetycznego zmarłego jest zadaniem trudnym, ponieważ jest on w znaczącym stopniu zanieczyszczony DNA mikroorganizmów. Poddane sekwencjonowaniu, świeżo po pobraniu próbki zawierają zazwyczaj mniej niż 1% ludzkiego aDNA. W trakcie prac badawczych związanych z projektem naukowcy wykorzystali procedurę selektywnego wyodrębniania całego genomu. Dzięki tej metodzie możliwe jest zwiększenie zawartości endogennego, ludzkiego aDNA w sekwencjonowanej bibliotece, nawet do 50%.

Chromosom Y i niewierne królowe

Wspólny dla wszystkich Piastów w linii męskiej chromosom Y jest kluczowy dla prac genetyków. Pozyskując go, mogą określić, czy dane szczątki należą do członka rodu, czy nie. Okazuje się jednak, że wyniki z puli ponad 30 próbek nie są spójne. Możliwe, że wynika to z niewłaściwej identyfikacji zwłok. Innym prawdopodobnym rozwiązaniem zagadki jest niewierność żon, które zachodziły w ciążę z mężczyznami spoza rodu Piastów, następnie wychowując synów jako prawowitych dziedziców. Nadzieje na rozwikłanie sprawy daje pobranie próbki z relikwiarza, w którym zgodnie z tradycją znajduje się kość Bolesława Chrobrego. Być może dzięki niej możliwe będzie poznanie „wzorcowego” chromosomu Y, który mógłby stanowić punkt odniesienia w dalszych pracach badawczych.