Do dnia 31 grudnia 2005r.  usługi naukowo-badawcze zwolnione były z opodatkowania podatkiem od towarów i usług (VAT). Z początkiem roku 2006 zwolnienie to zostało usunięte z ustawy i usługi te objęte zostały 22% stawką podatku. Sytuacja ta spowodowała, iż powstał problem interpretacyjny dotyczący czynności wykonywanych w ramach sieci naukowych, w tym projektów finansowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pojawiły się bowiem pytania o to, czy działania realizowane przez poszczególne jednostki naukowe w ramach takiej sieci, podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, czy też są od tego podatku wolne.

Kluczem do rozwiązania przedmiotowego problemu jest analiza przepisów ustawy o podatku od towarów i usług pod względem tego, jakie działania są tą ustawą objęte, a jakie czynności nie podlegają jej regulacjom.

Art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy stanowi, iż opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Art. 8 ust. 1 pkt 1 definiuje z kolei pojęcie „świadczenia usług” jako: każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Bazując na analizie obu w/w przepisów kilka urzędów skarbowych w kraju wydało postanowienia w przedmiocie interpretacji prawa podatkowego w tym zakresie. Należy podkreślić, iż interpretacje te są wzajemnie zbieżne i prezentują jednolitą wykładnię prawa.

Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w interpretacjach, których dane zamieszczone zostały poniżej, w przypadku wykonywania działań w ramach danego projektu, należy rozważyć, czy prace wykonywane przez jednostkę w ramach tego projektu są świadczeniem usług na rzecz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub innej jednostki, czy też są jedynie wykonaniem zadań powierzonych w ramach realizacji projektu i nie stanowią usługi.

W celu określenia, z którą sytuacją mamy do czynienia należy określić, jakie działanie uznać należy za usługę. Opierając się na treści art. 5 i 8 ustawy o VAT należy przyjąć, iż do świadczenia usługi dochodzi w sytuacji, kiedy jeden podmiot wykonuje pewne prace (w tym przypadku naukowo-badawcze) i przenosi prawa do wykorzystania wyników tych prac na podmiot drugi w zamian za ekwiwalentne świadczenie pieniężne tego drugiego podmiotu na rzecz wykonawcy. Tym samym, musi zaistnieć dwustronne świadczenie, w ramach którego dokonane zostanie przeniesienie uprawnień do wyników prac z jednej strony oraz równoległe, ekwiwalentne przekazanie środków finansowych w druga stronę.

Zdanie to zostało potwierdzone przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w sprawie R. J. Tolmsa (sygnatura: C-16/93) zgodnie, z którym, o świadczeniu realizowanym za wynagrodzeniem możemy mówić jedynie wtedy, kiedy istnieje związek prawny łączący usługodawcę i usługobiorcę, gdzie w ramach świadczenia wzajemnego wynagrodzenie stanowi równowartość świadczonych usług przekazanych w zamian.

W oparciu o tak zaprezentowaną wykładnię prawa należy stwierdzić, iż opodatkowaniu podatkiem VAT podlegały będą te umowy, w ramach których dojdzie do przeniesienia praw do wyników prac, z wykonawcy tych prac na podmiot, który przekazał wykonawcy środki finansowe. Kiedy jednak podmiot wykonujący dane prace zrealizuje je w ramach części projektu za wykonanie której odpowiada i zachowa prawa do wyników tych prac, to nie dojdzie do świadczenia usługi na rzecz podmiotu finansującego np. Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a zatem wykonanie tych prac nie zostanie objęte regulacjami ustawy o VAT. Kluczowym jest zatem istnienie odbiorcy wyników prac wykonanych w danym projekcie. Jeżeli prawa do wyników prac nie zostaną przekazane przez wykonawcę, to nie będzie podstaw do twierdzenia, iż zaistniało świadczenie usługi. Pomocnym w takim przypadku wydaje się być istnienie uprzedniego porozumienia o realizacji danego projektu, podpisanego przez poszczególne instytucje, z którego wynikałby wprost zakres prac jakie dana instytucja ma wykonać w tym projekcie.

Na zakończenie podkreślenia wymaga fakt, iż każdej instytucji przysługuje prawo wystąpienia do właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji prawa podatkowego w w/w zakresie. Od dnia 1.07.2007r. wydawanie interpretacji podatkowych przejęte zostanie przez Ministra Finansów RP.

Przedstawiona wyżej problematyka rozstrzygana była już przez: Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Bielsku-Białej – sygnatura PP/443-133/06/IJ-79257 oraz Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie – sygnatury: 1471/NTR2/443-27/06/MŻ i 1471/NTR2/443-412/06/MŻ.

Zgodnie z art. 41b §7 Ordynacji podatkowej, tezy interpretacji prawa podatkowego są jawne i zamieszczane są na stronie internetowej izby skarbowej nadrzędnej nad urzędem, który daną interpretację wydał.


Od autora:
Artykuł ten oparty jest na interpretacjach prawa podatkowego wydanych przez kilka urzędów skarbowych i sam w sobie nie stanowi wiążacej wykładni prawa. Chodzi mianowicie o to, że sprawa VAT-u od umów naukowo-badawczych musi być rozpatrywana za każdym razem indywidualnie, ponieważ wszystko zależy od stanu faktycznego istniejącego w sprawie. Niemniej, artykuł prezentuje pewne prawidłowości zauważone w orzeczeniach.

W sprawie szerszych wyjaśnień można zgłaszać się do Centrum Informacji dla Naukowców w Krajowym Punkcie Kontaktowym lub kontaktować się bezpośrednio z autorem na adres: piotr.bednarek@kpk.gov.pl