Fot. Marek Wagner, źródło: archiwum prywatne

Dr Marek Wagner, kierownik Grupy Badawczej Odporności Wrodzonej z Sieci Badawczej Łukasiewicz PORT – Polski Ośrodek Rozwoju Technologii we Wrocławiu, jest głównym autorem artykułu dotyczącego nowo zidentyfikowanej roli specyficznego typu reakcji układu odpornościowego, odpowiedzi immunologicznej typu 2, w ochronie przed nowotworami. Przy tworzeniu publikacji uczestniczyli eksperci z Japonii – prof. Hiroyoshi Nishikawa oraz prof. Shigeo Koyasu.

Odpowiedź immunologiczna typu 2, w przeciwieństwie do odpowiedzi typu 1, zaangażowanej w obronę organizmu przed patogenami wewnątrzkomórkowymi (takimi jak wirusy, niektóre bakterie i pasożyty), jest przede wszystkim związana ze zwalczaniem patogenów zewnątrzkomórkowych, takich jak pasożytnicze robaki (np. nicienie, przywry, tasiemce). Odpowiedź immunologiczna typu 2 jest kontrolowana przez niedawno odkryte wrodzone komórki limfoidalne grupy 2 (z ang. group 2 innate lymphoid cells, ILC2) oraz komórki Th2 (z ang. type 2 helper T cells) i obejmuje produkcję cytokin typu 2, w tym interleukiny (IL)-4 i IL-13, które stymulują produkcję śluzu i skurcze mięśni gładkich w przewodzie pokarmowym, co nasila perystaltykę jelit i wspomaga wydalanie pasożytów (PMID: 37798539). Niemniej jednak tego typu odpowiedź odgrywa również kluczową rolę w patogenezie alergii i astmy. W kontekście chorób nowotworowych uważa się, że w przeciwieństwie do odpowiedzi immunologicznej typu 1, odpowiedź typu 2 może przyczyniać się do powstawania środowiska sprzyjającego wzrostowi guza. Jest to związane z częstą obecnością komórek zaangażowanych w tego typu odpowiedź, takich jak makrofagi, w mikrośrodowisku nowotworowym.

Posiłkując się analizą prac naukowych z ostatnich lat, popartą wynikami własnych badań, autorzy wysunęli hipotezę, że rola odpowiedzi immunologicznej typu 2 w nowotworzeniu nie jest jednoznaczna. Przykładem może być aktywność przeciwnowotworowa ILC2 w kontekście czerniaka, najbardziej złośliwej formy nowotworu skóry (PMID: 37868977; PMID: 34099918). ILC2, poprzez produkcję IL-5, aktywują eozynofile do obrony przed pasożytniczymi robakami poprzez wydzielanie cytotoksycznych mediatorów. Ten sam mechanizm, który ILC2 wykorzystują do walki z pasożytami, wydaje się również odgrywać kluczową rolę w zwalczaniu komórek czerniaka (PMID: 37868977; PMID: 34099918).

Jak wspominają autorzy, przeciwnowotworowa rola komórek układu odpornościowego uczestniczących w obronie przed pasożytami nie powinna zaskakiwać. Choroby pasożytnicze same w sobie mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów. Mechanizmy ich rakotwórczego działania są wieloczynnikowe i mogą obejmować m.in. mechaniczne uszkodzenie tkanek gospodarza spowodowane ciągłym przemieszczaniem się pasożytów przez tkanki oraz indukcję przewlekłego stanu zapalnego związaną z tym procesem. Na przykład schistosomoza (gorączka ślimacza) to choroba pasożytnicza wywoływana przez przywry z rodzaju Schistosoma. Przewlekłe zakażenie Schistosoma haematobium zwiększa ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego pęcherza moczowego, natomiast przywry wątrobowe Opisthorchis viverrini i Clonorchis sinensis są związane z rakiem dróg żółciowych. W związku z tym odpowiedź immunologiczna typu 2, która ewoluowała przez miliony lat w celu zwalczania infekcji pasożytniczych, mogła zostać potencjalnie zaadaptowana do walki z nowotworami.

Publikacja w „Nature” ma ogromne znaczenie, ponieważ wskazuje na możliwość opracowania nowych terapii przeciwnowotworowych opartych na mechanizmach odpowiedzi immunologicznej typu 2, która dotychczas była uważana wyłącznie za czynnik nasilający rozwój choroby nowotworowej. Pilną potrzebę stworzenia alternatywnych terapii przeciwnowotworowych podkreśla brak wystarczającej skuteczności obecnie dostępnych metod leczenia oraz rosnąca zachorowalność na nowotwory na całym świecie, w tym również w Polsce. W przypadku czerniaka zachorowalność na niego w ciągu ostatnich trzech dekad w Polsce wzrosła aż o 300%. Prognozy z najnowszych badań wskazują, że do roku 2040 liczba zachorowań na całym świecie wzrośnie o 57%, a wskaźnik śmiertelności związany z tą chorobą zwiększy się o 68%. Głębsze zrozumienie niuansów przeciwnowotworowej aktywności odpowiedzi immunologicznej typu 2 jest niezbędne do opracowania bardziej skutecznych i precyzyjnych terapii przeciwnowotworowych. Realizacja tego celu wymaga gruntownych badań.