Wielu z nas myśli, że nasze mózgi w okresie dorosłości są już w pełni ukształtowane i niemożliwe do zmian. Popularne kiedyś powiedzenie: „Starego psa nowych sztuczek nie nauczysz” brzmi dosyć zabawnie w kontekście badań naukowych na temat neuroplastyczności naszego mózgu. Czyżby popularne przysłowie było jedynie wymówką? Faktem jest bowiem, że jesteśmy odpowiedzialni zarówno za niekorzystne dla nas nawyki, jak i swoje osiągniecia i nastawienie do świata – wszystko jesteśmy w stanie wypracować przy pomocy odpowiednich narzędzi! Tylko jak?

Poznaj swoje możliwości

Na początek powiedzmy sobie w kilku prostych słowach, czym jest neuroplastyczność? Według najbardziej przystępnej definicji jest to po prostu zdolność mózgu do adaptacji i zmiany w odpowiedzi na zewnętrzne i wewnętrzne bodźce, takie jak doświadczenia (również traumatyczne) czy przekonania. 

Naukowcy wyróżniają kilka rodzajów neuroplastyczności. Są to przede wszystkim:

* plastyczność rozwojowa – podstawowy rodzaj, który dotyczy umiejętności dostosowywania się organizmu młodego człowieka do środowiska w wyniku interakcji z nim; faktem jest, że organizm na wczesnym etapie rozwoju wykazuje większą plastyczność i skłonność do nauki niż na innych etapach życia; jest to koniecznie, aby dziecko było w stanie opanować umiejętności tak skomplikowane, jak chodzenie czy mówienie;

* plastyczność pouszkodzeniowa (kompensacyjna) dorosłego mózgu – plastyczność mózgu polegająca na (ograniczonej jednak do pewnego stopnia) umiejętności odbudowania tkanki nerwowej uszkodzonej np. w wyniku udaru; następuje wówczas przejęcie funkcji i czynności za utracone obszary; ma to miejsce m.in. w przypadku odzyskania władzy nad sparaliżowaną pod wpływem udaru kończyną;

* plastyczność związana z uczeniem się i pamięcią – pomaga tworzyć połączenia w mózgu w wyniku nabywania nowej wiedzy;

* plastyczność występująca przy powstawaniu uzależnień – za utrwalanie pewnych zachowań prowadzących do uzależnień odpowiedzialny jest w naszym mózgu układ nagrody (dopaminergiczny); dostarczając do organizmu substancje uzależniające (które jednocześnie są neuroprzekaźnikami, jak np. kofeina czy nikotyna), doprowadzamy do utrwalenia zachowania dla nas niekorzystnego; w ten sposób wykorzystujemy naszą neuroplastyczność przeciwko sobie!

Przekładając powyższe rozróżnienie rodzajów neuroplastyczności na aspekt praktyczny, oznacza to m.in., że każda czynność powtórzona więcej niż kilka razy może stać się nawykiem, ale i każdy szkodliwy dla nas nawyk możemy przepracować i zlikwidować… I ten aspekt neuroplastyczności interesuje nas w niniejszym artykule najbardziej…

Zrozum, jak to działa

Neuroplastyczność ludzkiego mózgu to ogromny potencjał, którego wykorzystywanie jest wielką szansą w kontekście jakości naszego życia! To niezwykle ważne dla poprawy kondycji mózgu i zdrowia psychicznego. Istnieje oczywiście wiele sposobów, aby wspomóc neuroplastyczność mózgu, która z wiekiem niestety maleje (ale nigdy nie zanika całkowicie!). Jednym z najważniejszych jest regularna aktywność fizyczna, która stymuluje produkcję nowych komórek mózgowych i poprawia połączenia między nimi. Również nauka nowych umiejętności niezwykle mocno stymuluje mózg do pracy, np. nowy język obcy czy gra na instrumencie muzycznym mogą poprawić neuroplastyczność mózgu. Wśród innych sposobów wspierających omawianą właściwość znajdują się: medytacja, terapia muzyką, trening poznawczy, terapia behawioralna, prace manualne czy nawet żonglowanie oraz żywienie mózgu odpowiednimi składnikami odżywczymi – tak, również dieta ma ogromny wpływ nie tylko na to, czy w konkretnej chwili umiemy się skupić, ale przede wszystkim, jakie są nasze ogólne możliwości poznawcze na przestrzeni całego życia. Jeśli stworzymy naszemu mózgowi dobre warunki do rozwoju i wzmacniania połączeń między neuronami, możemy przyczynić się do poprawy naszego zdrowia psychicznego. W dokonaniu pożądanych oraz trwałych zmian, aby odpowiednio wykorzystać neuroplastyczność mózgu na naszą korzyść, pomocny będzie trening mentalny.

Zmień swoje przyzwyczajenia

Warto zawsze pamiętać, że mózg ma zdolność do zmiany i rozwijania się przez całe życie. Regularne korzystanie z różnych metod i technik stymulujących neuroplastyczność mózgu może pomóc w redukcji ryzyka wystąpienia zespołów chorobowych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona, a także poprawić jakość życia i zwiększyć poczucie zadowolenia z samego siebie. Trening mentalny to proces, który ma na celu poprawienie funkcjonowania mózgu poprzez ćwiczenie różnych umiejętności umysłowych. Dzięki regularnemu treningowi neuronów, które są odpowiedzialne za dane umiejętności, zwiększa się ich liczba i skuteczność, co prowadzi do wzrostu neuroplastyczności mózgu. Trening mentalny pozwala na wykorzystanie właściwości mózgu w celu rozwijania konkretnych umiejętności, nabywania nowych nawyków i utrwalania właściwych ścieżek myślowych, które służą człowiekowi w osiąganiu celów, pozbywania się uzależnień i stałej zmianie nastawienia do świata. Dlatego w trosce o zdrowie najważniejszego dla nas organu warto wprowadzić trening mentalny do swojej codzienności!

Autor: Jakub B. Bączek