Zacznijmy od faktów. „Biologia” Campbella to podręcznik, który na amerykańskim rynku ukazał się po raz pierwszy w roku 1987 i doczekał już dziewiątej edycji (październik 2010). Na całym świecie podręcznikiem tym posługuje się ponad 7 milionów studentów na różnych poziomach nauczania, a książka przetłumaczona została na 17 języków. Na portalu amazon.com, na którym wiele osób zaopatruje się w angielskojęzyczne podręczniki, ilość opinii na temat jednego wydania przekracza praktycznie sumę opinii odnośnie wszystkich pozostałych podręczników tego typu, a większość komentujących tę pozycję osób wystawia jej najwyższą możliwą ocenę. Te liczby mówią same za siebie.

Mimo wszystkich entuzjastycznych opinii o „Biologii” Campbella, muszę przyznać, że zabrałam się do recenzji dość krytycznie. Po pierwsze dlatego, że moim zdaniem tłumaczenia podręczników są zawsze o parę lat spóźnione (tłumaczenie 1424 stron siłą rzeczy zajmuje trochę czasu), a po drugie, ponieważ wychodzę z założenia, że ktoś, kto uczy się biologii na tak wysokim poziomie wkrótce i tak będzie zmuszony przestawić się na czytanie publikacji, dostępnych jedynie w języku angielskim. Uczciwie jednak przeczytałam wszystko co o podręczniku pisze wydawca i dokładnie przejrzałam udostępniony redakcji egzemplarz.

Już na wstępie znalazłam odpowiedź na mój pierwszy zarzut. Sami autorzy, zdając sobie sprawę z problemu pewnego opóźnienia podręcznika względem aktualnej wiedzy piszą: „Eksplozja odkryć, która powoduje, że biologia jest obecnie tak ekscytująca, grozi również zasypaniem studentów lawiną informacji. Naszym nadrzędnym celem jest pomóc im w zbudowaniu szkieletu, na którym mogliby oprzeć naukę biologii, przez organizowanie każdego rozdziału wokół niewielkiej liczby zagadnień kluczowych – zwykle trzech do sześciu”. Podejście wyśmienite i co więcej świetnie realizowane, ale o tym za chwilę.

Ogólny układ książki jest logiczny i spójny, wzbogacony dużą liczbą bardzo dobrej jakości zdjęć, rysunków i schematów. Wartość dydaktyczną książki dodatkowo podnosi sposób jej organizacji. Czytelnik, a właściwie użytkownik tego podręcznika, na wstępie dostaje jego instrukcję obsługi i dowiaduje się, o wyszczególnieniu zagadnień kluczowych, popartych doskonale opisanymi fotografiami i rysunkami. Na końcu każdego podrozdziału zamieszczone są pytania kontrolne, pomagające zweryfikować stopień zrozumienia i zapamiętania analizowanego fragmentu. Rozdziały kończą się z kolei krótkim podsumowaniem najistotniejszych treści i testem, który można sprawdzić samodzielnie, porównując udzielone odpowiedzi z tymi zamieszczonymi na końcu książki.

Moim zdaniem najciekawszym jednak elementem wzbogacającym wartość dydaktyczną „Biologii” Campbella jest „Dochodzenie naukowe”, czyli regularne zachęcanie czytelnika do zastanowienia i podjęcia samodzielnej próby interpretacji danych czy zaproponowania eksperymentu. Uważam, że to podejście idealnie pomaga w „zbudowaniu szkieletu”,  na którym można oprzeć dalszą naukę biologii. Naukę nie faktów, a sposobu myślenia – stawiania i weryfikacji hipotez. Takie podejście niewątpliwie zachwyci wszystkich dociekliwych, ale pewnie jednocześnie odstraszy tych, którzy od podręcznika oczekują informacji niezbędnych na egzaminie i niczego więcej.

Jedyną wadą książki jaką po starannych poszukiwaniach udało mi się znaleźć jest brak płyty CD, coraz częściej załączanej do podręczników, na której zwykle można obejrzeć większe rysunki, dokładniejsze schematy i często nawet ciekawe animacje. Nie jest to jednak zbyt wielki minus, ponieważ taką płytę otwiera się czasem tylko raz, a ilustracje i schematy w przeglądanym przeze mnie wydaniu bardzo dobrze broniły się i bez multimedialnych dodatków. Dla równowagi, zaletą podręcznika i ciekawym dodatkiem do przekazywanej wiedzy są zamieszczane w niej wywiady z jednymi z najbardziej znaczących biologów na świecie, którzy dzielą się z czytelnikiem swoją pasją do przyrody i odkrywania jej sekretów.

Reasumując, „Biologia” Campbella jest pozycją bardzo wartościową, a jej polskie wydanie być może zachęci więcej osób do zgłębiania tajemnic natury. Podręcznik wydaje mi się idealny zwłaszcza dla osób zainteresowanych, lubiących uczyć się i odkrywać na własną rękę. Będzie jednak też z pewnością pomocny dla młodych naukowców, nauczycieli i wykładowców – pozostaje mieć nadzieję, że ci ostatni nie „spłaszczą” jej do kolejnej bazy zagadnień do „wykucia” i będą potrafili wykorzystać fantastyczny potencjał dydaktyczny.

Recenzowała Anna Jeszka