Laboratoria klasy BSL-3

Stopnie bezpieczeństwa biologicznego BSL zawierają się w przedziale od 1 do 4 i określają stopień dostosowania laboratorium do pracy z czynnikami biologicznymi o wzrastającym stopniu ryzyka. Grupa 1 to czynniki, poprzez które wywołanie choroby u ludzi i zwierząt jest mało prawdopodobne i które wymagają najmniej restrykcyjnych zabezpieczeń. Grupa 2 to czynniki, które mogą wywoływać chorobę u ludzi i zwierząt oraz mogą być niebezpieczne dla pracowników, jednak ich rozprzestrzenienie jest mało prawdopodobne, a skuteczna profilaktyka lub leczenie są dostępne. Grupa 3 to czynniki groźniejsze, które mogą wywoływać ciężką chorobę u ludzi i zwierząt oraz mogą stanowić poważne niebezpieczeństwo dla pracowników. Istnieje ryzyko ich rozprzestrzenia, lecz zazwyczaj skuteczna profilaktyka lub leczenie są możliwe (Tabela 1). Grupa 4 to najgroźniejsza grupa czynników o stopniu zjadliwości podobnym do grupy 3, jednak dla których istnieje wysokie ryzyko rozprzestrzenienia, a profilaktyka i leczenie nie są możliwe. Do tej grupy zaliczają się m. in. wirus gorączki Lassa, Ebola, Marburg czy tak zwane arenawirusy nowego świata.

Jak, gdzie, kiedy?

O klasyfikacji czynników biologicznych oraz wymogach bezpieczeństwa w laboratoriach BSL-1-4 decydują lokalne podmioty ustawodawcze. W USA są to wytyczne Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) – odpowiednika polskiego Ministerstwa Zdrowia – zaś na terenie Unii Europejskiej jest to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady. Lokalne wytyczne wykazują niekiedy różnice w klasyfikacji. Dodatkowo, patogeny zwierzęce i ludzkie często klasyfikowane są oddzielnie. Dla tych pierwszych, wyróżnia się niekiedy stopnie bezpieczeństwa ABSL (ang. Animal Biosafety Level) lub BSL-Ag (ang. Biosafety Level Agriculture). Przykłady patogenów ABSL-3 (BSL-3-Ag) według Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych obejmują:

Wirus afrykańskiego pomoru świń
Wirus klasycznego pomoru świń
Wirus ptasiej grypy
Wirus choroby guzowatej skóry bydła
Wirus pryszczycy
Wirus rzekomego pomoru drobiu (Newcastle)
Wirus pomoru małych przeżuwaczy
Wirus gorączki Rift Valley
Wirus pomoru bydła (księgosusz)
Mycoplasma capricolum

Klasyfikacji BSL w Europie podlegają takie rodzaje działalności jak praca w zakładach produkcji żywności, rolnictwie, prace w trakcie których dochodzi do kontaktu ze zwierzętami i/lub produktami pochodzenia zwierzęcego, praca w ochronie zdrowia (w tym w zakładach odizolowanych oraz zakładach typu post-mortem), w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych, w zakładach usuwania odpadów oraz przy urządzeniach oczyszczania ścieków. W Polsce nie istnieją do tej pory laboratoria klasy BSL-4. Natomiast placówki posiadające laboratoria klasy BSL-3 to Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego w Warszawie oraz dwa ośrodki w Puławach: Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii oraz Państwowy Instytut Weterynaryjny. Pomieszczenie klasy BSL-3 powinno być oddzielone śluzą oraz posiadać odpowiednie zabezpieczenia uniemożliwiające rozprzestrzenienie się czynnika biologicznego. Prace niebezpieczne w pracowni powinny być prowadzone wyłącznie w obrębie komory laminarnej typu III. Zalecane środki hermetyczności w laboratoriach klasy BSL-3 wymienione są w Tabeli 2.

Jedną z kolejnych placówek, w których powstają laboratoria klasy BSL-3, jest Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. W nowo wybudowanym budynku Instytutu Biotechnologii znajdują się dwa niezależne laboratoria tego typu. Jedno z laboratoriów przeznaczone będzie do pracy z organizmami prokariotycznymi, w drugim zaś prowadzone będą badania nad wirusami ludzkimi i zwierzęcymi w oparciu o hodowle tkankowe. Laboratoria spełniać będą wszystkie zalecane wymogi bezpieczeństwa i hermetyczności – w pomieszczeniach przez cały czas utrzymywane będzie podciśnienie w stosunku do środowiska zewnętrznego, zastosowane zostaną odpowiednie filtry dla powietrza wchodzącego i wychodzącego, a wszystkie materiały opuszczające laboratoria będą sterylizowane w specjalnych autoklawach przelotowych. - Integralną częścią laboratoriów jest oczyszczalnia ścieków, w której materiał biologicznie niebezpieczny będzie podlegał pełniej, trzystopniowej utylizacji – opisuje dr Michał Rychłowski z Zakładu Biologii Molekularnej Wirusów – Powstające pracownie będą pierwszymi laboratoriami klasy BSL-3 w Polsce północnej.
Obecnie realizowane projekty badawcze dotyczą zagadnień związanych m. in. z wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) i herpeswirusami.

Tabela 1. Patogeny człowieka grupy 3 według dyrektywy Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich.