Nieco światła na to zagadnienie rzuciły dopiero najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z University of York (Anglia) oraz GlaxoSmithKline (GSK) w Australii.
Skład chemiczny soku mlecznego jest bardzo zmienny i może różnić się nawet pomiędzy poszczególnych odmianami maku. Dzięki temu zaobserwowano, że w okazach produkujących narkotynę dochodzi do ekspresji wielu unikatowych sekwencji. Analizując wzór ich dziedziczenia u setek roślin, uzyskanych w wyniku krzyżowania odmian produkujących i nieprodukujących noskopiny, naukowcy odkryli, że wszystkie oznaczone przez nich geny są przekazywane potomstwu jako wspólna grupa, czyli tzw. klaster (ang. gene cluster). Od operonu różni się on tym, że nie pozostaje pod wpływem wspólnego operatora.
Funkcje i wzajemne ułożenie poszczególnych genów określono dzięki technikom klonowania i sekwencjonowania DNA. W ten sposób wykazano, że kodują one aż pięć różnych klas enzymów i w związku z tym stanowią najbardziej złożony klaster, jaki do tej pory odkryto w roślinach.
Fakt, że praktycznie cały szlak syntezy narkotyny jest kontrolowany przez wspólnie działającą grupę genów, zdecydowanie ułatwi i przyspieszy dalsze badania na temat przebiegu tego procesu.
Dzięki przeprowadzonym badaniom będzie można również znacznie przyspieszyć hodowlę odmian maku zawierających duże ilości narkotyny. GlaxoSmithKline planuje już wykorzystać owo odkrycie do wyprowadzenia wysokoplonującej odmiany maku produkującego noskapinę. W ten sposób udałoby się im uzyskać stałe i pewne źródło zaopatrzenia w ten alkaloid.
Już od dziesięcioleci narkotyna znana jest bowiem ze swoich właściwości przeciwkaszlowych. W 2008 roku odkryto również jej działanie przeciwnowotworowe względem m.in. czerniaka, białaczki i chłoniaków, a także raka prostaty, jajnika, piersi, jelita grubego, płuc oraz mózgu. Obecnie prace na ten temat znajdują się we wczesnym etapie badań klinicznych.
Produkcję noskapiny ograniczyło jednak znacznie wprowadzenie nowych metod zbioru, skupiających się głównie na związkach zlokalizowanych w nasionach, np. morfiny i tebainy wykazujących silne działanie przeciwbólowe. W odróżnieniu od nich, znajdująca się w soku mlecznym narkotyna może być pozyskiwana jedynie podczas tradycyjnych zbiorów polegających na nacinaniu pojedynczych makówek.
Źródło:
Genetic discovery unlocks biosynthesis of medicinal compound in poppy
http://www.york.ac.uk/news-and-events/news/2012/research/poppies/
Noskapina- wszechstronny lek http://artykuly.ekologia.pl/medycyna-i-zdowie/Noskapina-wszechstronny-lek,6110.html
Oprac. Anna Kurcek
KOMENTARZE