W ramach finansowanego przez UE projektu MolDiag-Paca (Nowe molekularne narzędzia diagnostyczne w zapobieganiu i diagnozowaniu nowotworu trzustki) bada się nowe sposoby wczesnego wykrywania nowotworu trzustki metodą obrazowania molekularnego. Celem projektu jest również opracowanie metod obrazowania umożliwiających wykrycie w organizmie człowieka nawet najmniejszej liczby komórek nowotworowych lub komórek prekursorowych raka.

Autorem pomysłu był profesor Stephan Hahn z niemieckiego Uniwersytetu Ruhr w Bochum i jego koledzy uczestniczący w pracach nad projektem. Założyli, że w usuniętym chirurgicznie guzie trzustki powinny występować wszystkie stadia mutacji komórek, od zdrowych tkanek po w pełni wykształcone komórki nowotworowe.

Na podstawie przeprowadzonych analiz zespoły badawcze opracowały czteroetapowy model rozwoju nowotworu trzustki. Zidentyfikowano przy tym szczególnego rodzaju zmianę chorobową widoczną pod mikroskopem - tzw. śródnabłonkową neoplazję trzustki (pancreatic intraepithelial neoplasia - PanIN), która jest wskaźnikiem choroby. Po opracowaniu modelu progresji naukowcy przystąpili do wyizolowania szeregu białek, a ściślej mówiąc - informacyjnego RNA (mRNA), który jest pośrednim etapem między białkiem a DNA, często występującym w komórkach prekursorowych nowotworu trzustki i może posłużyć jako marker.

Obecnie partnerzy projektu pracują nad uzyskaniem cząsteczek wiążących dla pięciu białek zidentyfikowanych jako markery oraz opracowaniem strategii ich wykrywania. Jak wyjaśnił profesor Hahn, pełnią one funkcję "biologicznego szkła powiększającego". Aktualnie na kulturach komórkowych bada się dwie różne procedury: W pierwszej z nich wykorzystuje się radioaktywny czynnik diagnostyczny przeznaczony do wprowadzenia do krwiobiegu; odbiegające od normy komórki można wówczas wykryć metodą pozytonowej tomografii emisyjnej (PET). W drugiej metodzie stosuje się próbnik fluorescencyjny, który umożliwia wykrywanie zmutowanych komórek metodą endoskopową.

Profesor Hahn uważa, że zweryfikowanie tych metod wymaga jeszcze co najmniej trzech lat pracy. Dopiero wówczas można będzie poddać je próbom w warunkach klinicznych. - Bylibyśmy bardzo szczęśliwi, gdy udało nam się odkryć bezpieczną metodę wykrywania stadium PanIN-3 - powiedział profesor Hahn. - Nie mam tu na myśli wielkiej liczby komórek. Problem polega na tym, czy uda nam się w chorobowo zmienionym miejscu uzyskać na tyle silny sygnał, aby można było go wykryć z zewnątrz.

W artykule opublikowanym w 2006 r. w czasopiśmie "Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention" stwierdzono, że w UE rak trzustki zajmuje szóste miejsce w statystykach obejmujących najczęstsze przyczyny zgonu z powodu choroby nowotworowej. Co roku umiera na niego około 55 000 osób. Ta odmiana nowotworu we wczesnych stadiach nie wykazuje żadnych objawów choroby. Z chwilą wystąpienia objawów okazuje się, że u 80 procent chorych nowotwór już utworzył przerzuty. Ponadto ani chemoterapia, ani leczenie chirurgiczne nie są zbyt skuteczne w leczeniu jego późniejszych stadiów. W wyniku tego 95 procent pacjentów umiera w ciągu pierwszego roku od postawienia diagnozy.


Cordis