Komercjalizacja, transfer nauki i technologii oraz firmy akademickie
Zarządzanie know-how zapewnia efektywne zarządzanie nauką i technologią. Transfer technologii rozwija naukę w kierunku jej wykorzystania w praktyce. Strategie komercjalizacji tworzą mapę drogową dla transferu technologii i wdrożeń. Natomiast badania aplikacyjne dostarczają informacji dla oceny wartości ekonomicznej i wyceny finansowej technologii. Obecnie w naukach z zakresu zarządzania technologią wzbogaca się modele rozwoju i współpracy pomiędzy uczelniami i biznesem oraz komercjalizacji technologii. Tradycyjne podejście do komercjalizacji wyników badań naukowych i technologii oparte jest na etapach rozwoju technologii, od wygenerowania pomysłu poprzez ocenę technologii, finansowanie, określenie sposobu ochrony własności intelektualnej, uruchomienie produkcji, marketing i internacjonalizacji. Nowoczesne formy komercjalizacji uzupełnione zostały przez aspekty kultury wdrożeń technologii, politykę technologiczną, zarządzanie zasobami ludzkimi, budowaniem sieci powiązań naukowych i biznesowych i/lub zarządzaniem własnością intelektualną [13 ss. 99-118]. Komercjalizacja wyników badań związana jest z przedsiębiorczością akademicką, które określimy jako kreatywne współdziałanie sfery naukowej, biznesowej, publicznej i sektora non-profit. Partnerstwo tych czterech sił może przynieść nie tylko nowe technologie, które mogą być skomercjalizowane i mają szansę wykreowania wartości dodanej dla przedsiębiorców, ale zwiększają efektywność działań wszystkich interesariuszy innowacji.
Rozwój nowych technologii uzależniony jest od czynników sprzyjających generowaniu. Transfer technologii jest związany z wykorzystaniem innowacji technologicznych [9 s. 371; 10 s. 171]. Transfer nauki i technologii jest przekazywaniem wiedzy oraz procedur [3, s.11]. Transfer technologii odbywający się na uniwersytetach określić można jako przekazywanie formalnych mechanizmów umożliwiających tworzenie nowych firm [7, s. 164]. Można rozszerzyć tę interpretację poprzez uwzględnienie własności intelektualnej. Transfer technologii to przekazanie informacji jawnej i/lub chronionej [2, s3]. Transfer własności intelektualnej, obejmujący prawa autorskie i wynalazki determinuje przyszłe dochody [12, s. 8]. Możemy go nazwać transferem specyficznej wiedzy lub koncepcję wymiany technologii. Pod tym sformułowaniem ukrywają kreatywność i innowacyjność zamienianą w zwiększoną konkurencyjność przedsiębiorstw, sektorów gospodarki oraz państw. [3 s. 233; 6, s. 61]. Amerykańskie podejście do komercjalizacji określa dwa rodzaje transferu technologii: wynikających z badań i skierowany do komercyjnego rozwiązania oraz transfer kreatywnych i innowacyjnych technologii w celu utworzenia firm [2, s. 198].
Przedsiębiorczość akademicką możemy odnieść również do wyróżnienia trzy rodzajów firm akademickich - technologicznych: firmy utworzone na podstawie przekazanej licencji jednostki macierzystej (tzw. firmy spin-offs), firmy utworzone przez absolwentów uczelni, ale nie powiązane licencją lub patentem z jednostką macierzystą (tzw. firmy spin-outs) oraz firmy utworzone na podstawie transferu wiedzy (również na podstawie przekazanej licencji) z publicznej agencji badawczej( spin-ins) [4, ss. 63-64]. Strategiami transferu technologii w ramach przedsiębiorstwa mogą być między innymi strategia rozwoju wiedzy poprzez zakup licencji produkcyjnych, strategia integracji technologii, strategia rozwoju nowych technologii, dla zwiększenia konkurencyjności firmy [11, s. 238].
Proces transferu technologii zwykle obejmuje przemieszczenie innowacji technologicznych z jednostek R&D w instytutach badawczych, uniwersytetach i przedsiębiorstwach do odbiorców innowacji, jakimi mogą być firmy działające na rynku. Możemy mówić o pełnym transferze technologii, gdy nastąpi komercjalizacja technologii. Inaczej mówiąc rezultatem zastosowania technologii będzie powstanie produktu lub usługi, które zostaną wprowadzone na rynek. Transfer technologii jest częścią procesu komercjalizacji, występujący pod postacią takich kanałów komunikacji jak: firmy odpryskowe (spin-offs, spin-outs, spin-ins), licencje, publikacje, seminaria i konferencje, programy wspierające transfer (np. programy edukacyjno-szkoleniowe), sieci współpracy. Zdolność do transferu technologii i tworzenie nowych firm technologicznych są w znacznym stopniu uzależnione od silnych podstaw wiedzy, obejmujących jednostki R&D zdolne do współuczestniczenia w procesie komercjalizacji, dobrze wyedukowanych pracowników organizacji generujących innowacje, absorbujących i wspomagających proces komercjalizacji.
Generalizując, zasób informacji o rynku, procesach i jednostkach na nim występujących jest kluczowy w transferze technologii z jednostek R&D w produkty/usługi wprowadzane na rynek. Akumulacja doświadczeń i umiejętności są determinantami w procesie komercjalizacji technologii [3, s. 151; 11, s. 239]. Oba czynniki przyczyniają się do utrzymania ścisłych relacji między stroną popytową a podażową nowych technologii. Komunikacja łącząca podmioty podczas komercjalizacji jest kluczowa, bowiem w innym przypadku jednostki biorące udział w transferze technologii mogą mieć inne cele [5, s. 15]. Brak akumulacji wiedzy, doświadczenia i umiejętności może doprowadzić do ułomności transferu technologii. Nie może on zakończyć się wprowadzeniem produktu lub usługi na rynek w taki sposób, aby uznać je za produkt lub usługi udane.
Ocena wartości ekonomicznej wyników badań i innowacji
Ocenę wyników badań jako rodzaj kontroli planów wdrożeniowych, udokumentowanej, opartej o określone kryteria. Jednoznacznie możemy stwierdzić, że jest to ocena działań uczelni lub firmy w odniesieniu do prac badawczych. Dokonując oceny wartości wyników badań należy określić kryteria według, których oceni się innowacje, a właściwie nowe rozwiązanie technologiczne, które może zostać sprzedane lub wprowadzane do firmy lub na rynek. Celem oceny wartości ekonomicznej prac badawczych jest przede wszystkim dostarczenie wiedzy dotyczącej sytuacji firmy w odniesieniu do opracowywanego, realizowanego lub finansowanego projektu badawczego. Ocena obejmować może aspekt techniczny i rynkowy. Pierwsza z nich będzie uwzględniała przede wszystkim aspekty innowacyjności w porównaniu z innymi istniejącymi lub opracowywanymi rozwiązanimi. Druga na plan pierwszy wysuwa ocenę potencjału rynkowego i możliwości konkurowania przedsiębiorstwa w oparciu o ocenianą technologię. Ocena oparta na badaniu parametrów technicznych prac badawczych najczęściej jest znacznie węższa niż odnosząca się do oceny rynkowej wyników badań. Odnosi się ona do porównania parametrów technologicznych różnych technologii np. istniejących w firmie lub na rynku [1, s.628]]. Ocena wartości technologiczno-rynkowej obejmuje oprócz szacowania innowacyjności nowych rozwiązań (metod) również ocenę potencjału rynkowego, czyli możliwości sprzedaży wyników badań lub licencji. Potencjał rynkowy określa możliwości: stworzenia nowej technologii, zbudowania prototypu, testowania prototypu, sfinansowania badań, rozwoju, wdrożenia i podtrzymania technologii na rynku oraz marketingowe wprowadzenia nowego produktu na rynek. Badanie rynku nie tylko porównuje nową technologię do obecnie istniejących lub tworzonych, ale porównuje rynki istniejące i przyszłe. Potencjał rynkowy określany jest przede wszystkim przez inwestorów, którzy oceniając technologię według przyjętych kryteriów, sprawdzając również ryzyko inwestycyjne.
Naukowiec i komercjalizacje jego wyników badań
W tworzeniu nowych technologii istotne jest, aby naukowiec był motywowany do tzw. komercjalizacji prac badawczych oraz miał jasno określoną ścieżkę postępowania. Pierwszym krokiem, który musi zrobić naukowiec jest przedstawienie wyników prac, które mogą być komercjalizowane lub co najmniej mogą stanowić własność intelektualną. Na tym etapie, który nazywany jest inkubacją technologii muszą się pojawiać organizacje pomagające i wspierające rozwój innowacji, w tym:
- pomagające wybrać ścieżkę transferu technologii
- licencję
- założenie własnej firmy
- wspierające lub zapewniają przygotowanie strategii ochrony własności intelektualnej
- charakteryzujące dalsze kroki przy tworzeniu prototypu lub wprowadzaniu wyników badań na rynku,
- pomagające oszacować potencjalnych rynek i określić kluczowe etapy od pomysłu do wejścia technologii na rynek
- pomagające w podpisaniu umowy dotyczącej praw majątkowych płynących z komercjalizacji nauki lub nowej technologii oraz określeniu warunków umowy licencyjnej
- poszukujące licencjobiorcy lub pomagające w założeniu tzw. firmy odpryskowej (firmy akademickiej),
- pomagające zidentyfikować źródła finansowania wejścia na rynek nowej technologii lub komercyjnego wykorzystania wyników prac badawczych,
- oferujące podstawą infrastrukturę dla udoskonalenia prototypów lub założenia firmy
W każdym modelu komercjalizacji nauki w oparciu o zasoby i przedsiębiorczość technologiczną kluczowym punktem jest kapitał, zarówno intelektualny, rzeczowy (infrastruktura) jak finansowy. Dostępność do infrastruktury laboratoryjnej, wiedzy z zakresu komercjalizacji i danej specjalizacji technologicznej, źródeł finansowania z których mogą skorzystać autorzy wyników badań, wynalazcy (aby można było dokonać transferu technologii) to kolejna stymulanta dla rozwoju innowacyjności i wdrażania wyników badań naukowych. Infrastruktura i kapitał (intelektualny i finansowy) potrzebny jest zarówno do wybrania ścieżki komercjalizacji poprzez sprzedaż licencji lub założenia nowej firmy odpryskowej, ale również by ocenić strategię ochrony własności intelektualnej, przetestować koncepcję lub prototyp, ocenić potencjał rynku, przygotować model transferu nauki i technologii.
Główne obszary aktywności około biznesowej uczelni to:
- ścieżka rozwoju – przygotowanie oceny ścieżki rozwoju i wyznaczenie kolejnych etapów prac badawczych we wczesnej fazie komercjalizacji, np. ocena możliwości ochrony własności intelektualnej,
- rozwoj koncepcji – udoskonalenia prototypu, testowania, rozwoju w celu sprzedaży licencji,
- rozwój firmy akademickiej – stworzenie warunków dla założenia firmy przez naukowców, studentów lub każdą osobę z pomysłem na innowacyjny biznes.
- wdrożenie koncepcji – wprowadzenie firmy akademickiej na rynek lub sprzedaż wyników badań do biznesu
Cele jakie powinny wyznaczyć organizacje wspierające innowacyjny rozwój gospodarki to przede wszystkim zwiększenia liczby wynalazków, pomysłów, nowych firm, zwiększenia dochodów ze sprzedaży licencji, zwiększenia liczny przedsiębiorstw zlecających badania, zwiększenie liczby skomercjalizowanych technologii, patentów lub wniosków patentowych. Jednakże wymienione cele będą nierealne jeśli zabraknie mechanizmów przełożenia kreatywności w nowe rozwiązania. Mechanizmy te tworzone są głównie przez władze centralne i lokalne. Dlatego też do zwiększanie innowacyjności uczelni poprzez nowe technologie niezbędne są działania (współdziałanie) trzech podmiotów:
- władz, tworzących ogólne warunku dla przedsiębiorczości innowacyjnej,
- wynalazców (przedsięwzięcia innowacyjnego), będących źródłem innowacyjności,
- ośrodków okołoboznesowych (jak centra transferu technologii, inkubatory, parki naukowo-technologiczne), łączących naukę i biznes i formujących naukowe rozwiązania w rozwiązania potrzebne na rynku.
Własność intelektualna jako czynnik wsparcia pobudzający innowacyjność w ośrodkach akademickich
Rozpatrując wdrażanie nowych pomysłów i innowatorskich rozwiązań musimy uwzględnić cztery dominujące przypadki kształtujące modele wsparcia przedsiębiorczości akademickiej:
- Projekty uczelniane zespołów naukowych
- Projekty uczelniane - innowacje doktorskie i profesorskie
- Projekty doktoranckie w ramach uczelni
- Projekty pozauczelniane
Innowacje nazwane doktorskimi i profesorskimi są również realizowane na uczelni, ale wynikają z inicjatywy pracowników naukowych uczelni, z ich pracy naukowej, badawczej i zainteresowań naukowych. Własność do patentu zdecydowanie najczęściej należy do ośrodka akademickiego jako osoby prawnej, natomiast prawa ekonomiczne dzielone są pomiędzy instytucję a wynalazców. Jakkolwiek wyniki osiągane prze naukowców mogą i bardzo często są wysokie, to również często są odległe od rynku. Potencjał naukowy nie jest równy potencjałowi rynkowemu, a ten drugi nie jest brany często pod uwagę.
Trzecia sytuacja jest diametralnie odwrotna. Doktoranci, jako osoby nie związane z uczelniami umową o pracę stają się beneficjentami pomysłów pomimo faktu, że tworzą najczęściej innowacje w oparciu o potencjał uczelni, know how i najlepsze praktyki swoich jednostek. Jednostka naukowa inwestuje w doktoranta przekazując mu wiedzę nie uzyskując korzyści finansowej (poza czesnym doktoranckim) z pomysłów ewentualnie wdrażanych poza uczelnią, a powstałych przy nakładach uczelnianych.
Czwarty wymieniony typ projektu jest najprostszy w zarządzaniu i rozliczaniu. Projekt obejmuje pomoc we wdrożeniu pomysłów pozauczelnianych i ośrodek akademicki pobiera opłaty za wykorzystanie infrastruktury uczelnianej.
Komercjalizacja technologii to prace związane z ocena potencjału rynkowego technologii/ wyrobów, przygotowaniem modelu biznesowego dla nowej technologii oraz przygotowanie biznes planu wdrożenia technologii. Pierwsza faza procesu komercjalizacji to powstanie idei, pomysłu, które przerodzą się w nową technologię lub wyrób. Motywem do powstawania nowych komercyjnych technologii będą korzyści płynące z autorstwa. Projekty doktorskie i profesorskie, powinny z całą pewnością pozwalać autorom na posiadanie udziału w prawach do patentu bez względu na to czy idea została wygenerowana w lub poza uczelnią.
Kolejne czynniki, które powinny być uwzględnione to: prace nad opatentowaniem technologii/wyrobu, prace nad przygotowaniem sprzedaży licencji i prace nad wdrożeniem wyrobu. Pierwszy i drugi przypadek obejmują zakres prac uczelnianych biur transferu technologii, które muszą przygotować wniosek patentowy lub umowę licencyjną. Prace nad wdrożeniem to prace związane z zarządzaniem projektem innowacyjnym: doradztwo w zakresie poszukiwania partnerów biznesowych, finansowych oraz stworzenia realnego planu wdrożenia technologii na rynek lub sprzedaży licencji.
Korzyści ekonomiczne jakie mogą posiadać pracownicy uczelni przyczyni się do tego, że będą oni motywowani, nie tylko do tworzenia teoretycznych modeli (dla których czasami trudno znaleźć jest nabywcę) ale technologii mających szanse rynkowe. Poza tym będzie im w dużym stopniu zależało na skomercjalizowaniu ich pomysłu w postaci sprzedaży licencji lub wdrożenia technologii poprzez nowy podmiot gospodarczy. Można również przypuszczać, ze wielu z nich będzie zainteresowana założeniem biznesu.
Literatura
[1] Gregor B., Trzmielak D., Badania rynkowe w sektorze nowych technologii – ocean potencjału rynkowego metodą Quicklook, [ w:] Badania marketingowe w przestrzeni europejskiej, red. K. Mazurek-Łopacińska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2006
[2] Gibson D., Stiles Ch.: Technopolies. Technology Transfer, and Globally Networked Entrepreneurship, [w:] “Science Technology, and Innovation Policy. Opportunieties and Challenges for the Knowledge Economy” pod. red. P. Conceição, D. Gibson, M. Heitor, S. Shariq, Quorum Books, Westport 2000
[3] Głodek P.: Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach, Vademecum Innowacyjnego Przedsiębiorcy, Warszawa 2006, tom 1
[4] Isabelle D. I. : S&T commercialization strategies and practices, [w:] “Handbook of Research on Techno-Entrepreneurship”, pod. red. F. Thérin, Edward Elgar, Cheltenham 2007, za Association of University Technology Managers i R.M. Hindle i J. Yencken, Public research commercialisation, entrepreneurship and new technology based firms: an integrated model, Technovation 2004,Volume 24, Issue 10, October
[5] Jolly V. K.: Commercialization New Technologyies. Getting from Mind to Market, Harward Business School Press, Boston 1997
[6] Kozmetzky G., Williams F., Williams V. : New Wealth. Commercialization of Science and Technology for Business and Economic Development, Praeger, Westport 2004
[7] Lender Ch. : University Technology Transfer Through University Business Incubators and How They Help Start-ups, [w:] “Handbook of Research on Techno-Entrepreneurship”, pod. red. F. Thérin, Edward Elgar, Cheltenham 2007
[8] Lundvall B. : Innovation, Growth and Social Cohension. The Denish Model, Edward Eldar Publishing, Cheltenham 2004
[9] Rogers E. M., Takegami S., Yin J. : Lesson Learned About Technology Transfer, (w:) “System and Policies for the Global Learning Economy”, pod red. D. V Gibsona, Ch. Stolpa, P. Conceição, M. V. Heitor, Praeger, Westport 2003, za D.V. Gibson, E. M. Roger, R&D Collaboration no Trial: The Microelectronics and Komputer Technology Consortium, Harvard Business School Pres, Boston 1994.
[10] Trzmielak D. M., Knowledge and Technology Transfer from Academia to Business – Polish Perspectives, [w:] “Value-Added Partnering and Innovation in a Changing World”, pod red. M. van Geenghuizen, D. Trzmielaka, D. Gibsona, M. Urbaniaka, Purdue University Press, 2008
[11] Trzmielak D. M. : Marketing nowych technologii i strategie regionalne oparte na transferze technologii, [w:] „Marketing technologiczny I marketing terytorialny”, pod red. T. Markowskiego, D. Trzmielaka, J. Sosnowskiego, Polska Akademia Nauk KPZK, Warszawa 2007, Biuletyn, zeszyt 235
[12] Wiederhold G., Gupta A., Neuhold, E. : Offshoring and Transfer of Intellectual Property, (March 5, 2007), dostępny na SSRN: http://ssrn.com/abstract=968562
[13] Conceição P., Heitor M. V.,Oliveira P., Santos F. , On the Socioeconomic Context and Organizational Development of Research University, [w:] Science Technology and Innovation Policy red. P. Conceição, D. V. Gibson, M. V. Heitor, S. ShariQ, Quorum Books, London 2000: 99-118
Dariusz Trzmielak
Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego
KOMENTARZE