Jad pszczeli będący wydzieliną gruczołów jadowych gatunku Apis mellifera, znanego bliżej jako pszczoła miodna, ma złożony skład chemiczny. Występują w nim peptydy (np. apamina, tertiapina, sekapina, adolapina, prokamina), białka wykazujące aktywność enzymatyczną (np. fosfolipaza A, hialuronidaza, fosfomonoesteraza, lizofosfolipaza, α-D-glukozydaza) i związki niskocząsteczkowe (feromony, aminy biogenne, cukry, aminokwasy, fosfolipidy, biopierwiastki). Co interesujące, w skład jadu pszczelego wchodzi również wiele substancji farmakologicznie czynnych.
Dr inż. Jolanta Pękala, która współpracuje z Zakładem Chemii Bioorganicznej Politechniki Wrocławskiej i od wielu lat zajmuje się tematyką aktywności produktów naturalnych zwraca uwagę, że w początkach cywilizacji lekami były przeważnie związki pochodzenia naturalnego: części roślin, narządy zwierzęce lub minerały.
Nie jest to jednak tak zupełnie odległa historia, gdyż także dzisiaj, przez ekstrakcję produktów pochodzenia zwierzęcego, pozyskuje się wiele preparatów organicznych, hormonów i enzymów. Choć postępy współczesnej chemii pozwalają na syntetyczne otrzymywanie tych związków, wydzielenie aktywnych substancji z narządów i gruczołów zwierzęcych ma swoje zalety.
– Takie metody najczęściej są tańsze, a uzyskane produkty charakteryzuje niska toksyczność, zwłaszcza w świetle otrzymywania związków o określonej konfiguracji absolutnej (przestrzennym ułożeniu atomów), a więc enancjomerycznie lub diastereoizomerycznie czystych - mówi dr inż. Jolanta Pękala. – Na drodze syntezy chemicznej otrzymujemy najczęściej mieszaniny różnych izomerów danego związku, których rozdział niesie z sobą duże nakłady pracy i kosztów. Przykłady leków pozyskiwanych na skalę przemysłową z surowców naturalnych to glikozydy nasercowe Digitalis purpurea i Digitalis lanataczy insulina – peptydowy hormon otrzymywany m. in. z trzustek zwierzęcych.
Jad pszczeli, po podaniu w dawkach uznawanych za terapeutyczne, nie wykazuje działań niepożądanych. Charakteryzuje go zatem cecha niezwykle pożądana w aspekcie poszukiwań użytecznych leków. Skuteczne działanie tego surowca potwierdzono już w chorobach reumatycznych, jak również w leczeniu bólu.
W ostatnim czasie ogromne nadzieje pokłada się w aktywności przeciwnowotworowej jadu pszczelego. Badania pokazują, że wykazuje on zdolność hamowania proliferacji komórek raka sutka na poziomie in vitro, a ponadto komórek białaczki, raka prostaty, jajników, wątroby, pęcherza i nerek na poziomie in vivo.
Badania przeprowadzone przez grupę naukowców pod przewodnictwem prof. Jin Tae Hong (College of Pharmacy, Chungbuk National University) dowodzą, że jad pszczeli może być wykorzystany również w terapii przeciwko rakowi szyjki macicy. Badacze zwracają uwagę, że ten typ raka jest trzeci pod względem częstości występowania i drugi pod względem śmiertelności w przypadku kobiet na całym świecie.
Zarażenie wirusem HPV jest kluczowe dla rozwoju tej choroby, jednak w aspekcie karcenogenezy istotną rolę pełni również aktywacja onkogenów i zaburzenia w regulowaniu sygnalizacji wewnątrzkomórkowej. Wyniki opublikowane na początku 2015 roku w czasopiśmie „Oncotarget” w pracy pt. „Bee venomin hibits growth of human cervical tumors in mice” wskazują na efekt hamowania wzrostu komórek raka szyjki macicy przez jad pszczeli, zarówno w eksperymentach na poziomie hodowli komórkowych, jak i w doświadczeniach na myszach.
Zbadano również potencjalny mechanizm aktywności przeciwnowotworowej jadu pszczelego. Wykazano, że surowiec ten, w zależności od zastosowanego stężenia, indukuje w komórkach nowotworu proces apoptozy, czyli programowanej śmierci. Zaobserwowano, że obecność jadu pszczelego związana jest ze zwiększoną ekspresją receptorów śmierci: FAS, DR3 i DR6 oraz takich proapoptotycznych białek jak kaspaza 3 i Bax.
Autorzy badań zwracają uwagę, że istotną rolę we wzroście komórek raka szyjki macicy pełni czynnik transkrypcyjny NF-κB, regulujący ekspresję genów zaangażowanych np. w proces angiogenezy czy apoptozy. Zwiększona ilość tego białka koreluje ponadto z rozwojem lekooporności komórek raka szyjki macicy. Badania wykazały, że jad pszczeli hamuje aktywność NF-κB, oddziałując z podjednostką p50 tego białka i zmniejszając tym samym zdolność wiązania przez nie DNA.
– Wyniki tych badań poszerzają istniejący stan wiedzy na temat potencjału jadu pszczelego i jego składników w zakresie cytotoksyczności i działania przeciwnowotworowego, tym samym stwarzają obiecującą perspektywę zastosowania tych produktów w terapiach leczniczych - mówi dr inż. Pękala – Konieczne przy tym są badania, które pozwoliłyby na pełną charakterystykę fizyko-chemiczną poszczególnych składników jadu pszczelego oraz dalsze badania kliniczne, dzięki którym moglibyśmy w pełni wykorzystać ten dar natury.
KOMENTARZE